Morgunblaðið - 15.06.1969, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. JÚNÍ 1969
11
sem mun hafa ætlað að selja
Loftleiðum hlutabréf i félaginu,
hafi heimild til þess að selja þau
og samkvæmt áreiðanlegum upp-
lýsingum standa nú yfir málaferli
út af þvi, þannig að Loftleiða-
menn vita ekki enn, hvort þeir
verða eigendur að þessu fyrirtæki.
Þess skal getið. að Loftleiðir
fengu svokallaða „option" á hluta
bréfum í félaginu. Hins vegar hef-
ur rekstur Bahamafélagsins geng-
ið mjög vel eftir að Loftleiðamenn
tóku við honum og er vél þess
yfirfull til Evrópu fram eftir sumri.
FLUGFÉLAG ISLANDS OG SAS
Forustugrein. sem birtist i Mbl.
fyrir nckkrum dögum, um aukin
umsvif SAS á Islandi, hefur vak-
ið mikla athygli og umtal, en sú
aðvörun Morgunblaðsins var
vissulega ekki sett fram að á-
stæðulausu.
Upphafið að Grænlandsflugi
Flugfélagsins var á þann veg, að
Flugfélagið flutti farþega, sem
voru á leið til Grænlands frá Kaup
mannahöfn til Reykjavikur og
leigði siðan dönskum aðilum flug-
vélar til þess að flytja þá farþega
til Grænlands. Síðar var ein af
flugvélum Flugfélagsins í Græn-
landi og annaðist ísflug og fiaug
jafnframt hálfsmánaðariega milli
Narsassuaque og Reykjavíkur með
farþega, sem fluttir voru með
flugvélum Flugfélagsins milli Is-
lands og Danmerkur.
Á sl. sumri var gerður samn-
ingur milli Fiugfélagsins og SAS
um Grænlandsflugið, sem var á
þann veg, að SAS hóf reglulegt
áætlunarflug til islands einu sinni
í viku, en Flugfélagið flutti Græn-
landsfaraþega áfram til Narsass-
uaque og til baka og jafnframt
fóru þessir farþegar með Flugfé-
laginu til Kaupmannahafnar.
Nú í ár hefur SAS hins vegar
tekið rneira af þessu flugi í eigin
hendur. SAS flýgur í sumar tvisv-
ar i viku til Islands og flytur alla
Grænlandsfarþega til og frá Is-
landi og flýgur jafnframt einu
sinni í viku til Syðri-Straumsfjarð-
ar. en Flugfélagið heldur uppi
tveimur leiguferðum í viku milli
Islands og Narsassuaque fyrir
SAS. Af þessu má sjá, að
hlutur Flugfélagsins i Grænlands-
flugi hefur minnkað verulega.
Aður flutti félagið alla Græn-
landsfarþega miMi Danmerkur og
Islands og áfram til Narsassu-
aque. en nú flytur félagið ein-
ungis farþega milli þessarar
stöðvar i Græniandi og Islands.
Svipuð þróun hefur orðið í Fær-
eyjaflugi Flugfélagsins. Félagið
hóf regiubundið áætlunarflug milli
Færeyja og Danmerkur og var
mikið tap á þeim rekstri, en þegar
farþegum og ferðum fjölgaði og
útlit var fyrir að flugið yrði
ábatasamt, vaknaði áhugi SAS
og nú er svo komið, að
þetta flug er framkvæmt í sam-
vinnu SAS og Flugfélags Islands
á þann veg, að Flugfélagið fær
1/3 af tekjunum og ber 1/3 af
gjöldunum en SAS hefur 2/3.
Þess ber þó að geta að innan-
landsmál í Færeyjum eiga veru-
legan þátt í því, að SAS er nú
orðinn þátttakandi í þessu flugi.
SAS ÞRENGIR SÉR INN A
MARKAÐINN
Þessi tvö dæmi sýna, að SAS
hefur á siðustu tveimur árum
stöðugt seilst til áhrifa i
því flugi, sem Flugfélagið hafði
áður að mestu eitt með höndum.
Nú skal tekið fram, að SAS hefur
fullan rétt á að fljúga á flugleið-
inni til Islands skv. gagnkvæm-
um loftferðasamningum mill; Is-
lands og Norðurlandanna. SAS
hefur ennfremur réttindin til Fær-
eyjaflugsins og Grænlandsflugs-
ins og hefur því Flugfélagið rek-
ið starfsemi sína á þessum tveim-
ur stöðum með leyfi SAS. Hins
vegar er Ijóst af þessum tveim-
ur dæmum svo og þvi að SAS
hefur hafiö reglulegt áætlunarflug
til Islands, að þessi volduga sam-
steypa stefnir á aukin áhrif á þeim
markaði, sem islenzku flugfélögin
hafa setið að ein eða svo til, fram
til þessa. I fyrra var SAS með
eina ferð i viku til Islands. I sumar
verða þær tvær.
Þessar athafnir SAS á Islandi
hafa gefið þeirri skoðun byr und-
ir báða vængi, að SAS sé smátt
og smátt að seilast til aukinna
Einn ævintýralegasti þáttur í isienzkum flugmálum er vafalaust samskipti Loftleiða og AIR BAHAMA.
Frá því máli er sagt í þessari grein.
áhrifa hér. Bent er á. að SAS
hafi nú þegar með höndum veru-
legan hluta af þvi flugi, sem Flug-
félagið hafði áður til Grænlands
og Færeyja. Ennfremur að SAS
hafi tekið við þriðju Fokkerflug-
vélinni, sem Flugfélagið keypti
en gat ekki staðið undir, að
hluti af samningum Flugfélagsins
við SAS hafi verið að Flugfélags-
þotan færi ekki tii Kaupmanna-
hafnar þann dag í fyrrasumar, sem
SAS-vél fór þessa leið og að SAS
hafi heitið því að hætta Islands-
fluginu 1. október sl. haust og
hefja það ekki aftur fyrr en 1.
júní í ár, en svikið það loforð.
Þegar öll þessi atriði eru talin
til ásamt upplýsingum, sem ég
hef undir höndum, sem benda til
þess, að framtiðarstefna SAS sé
sú, að sameina flugfélög Norður-
landanna fimm í eina samsteypu,
vaknar sú spurning, hvort hér sé
um að ræða samræmdar aðgerðir
SAS til þess að veikja islenzku
flugfélögin svo mikið, að eftirleik-
urinn verði auðveldari. Með þvi
að flæma Loftleiðir út af Norður-
löndum og taka þau verkefni sem
Flugfélagið hefur áður haft. verði
staða íslenzku flugfélaganna slík.
að þau megni ekki lengur að verða
hinn ráðandi aðiii í þvi flugi, sem
þau hafa haft með höndum og
neyðist til samninga við SAS.
SJÓNARMIÐ SAS.
Ég hef rætt við Birgi Þórhalls-
son, forstöðumann SAS á Islandi
og óskað eftir að fá fram sjónar-
mið SAS í þessum málum. Meg-
inröksemd SAS er sú, að áætlun-
arflugið til fslands sé í rauninni
aðeins eðlilegur þáttur í Græn-
landsflugi samsteypunnar. i fyrsta
lagi bendir SAS á, að sl. sumar
hafi Fiugfélag Islands annast alla
flutninga á farþegum frá Narsass-
uaque til Kaupmannahafnar svo og
fiutninga milli Narsassuaque og Is
lands. Nýtingin á flugvélum SAS
í fyrra frá Islandi til Kaupmanna-
hafnar hafi því verið léleg. I öðru
lagi bendir SAS á, að þótt sam-
steypan hafi nú tvær ferðir i viku
milli Islands og Danmerkur, séu
farþegaflutningar SAS milli Syðri-
Straumsfjarðar og Danmerkur
svo miklir, að yfirleitt séu sára-
litlir möguleikar á, að koma far-
þegum frá Islandi eða til Islands,
fyrir í vélunum. Þess vegna sé
hér ekki um að ræða samkeppni
við íslenzku flugfélögin.
Enginn dregur í efa, að Flug-
félagið hafi haft verulegar tekjur
af Grænlandsflugi sínu á undan-
förnum árum. Hins vegar er rétt
að benda á, að á flugleiðinni milli
Narsassuaque og Islands sem Flug
félagið hefur, fara aðeins 2500 far-
þegar á ári en á flugleiðinni til
Syðri-Straumsfjarðar fara hins veg
ar um 22 þúsund farþegar á ári.
Það sem þó vegur þyngst gegn
þeim fullyrðingum SAS, að áætl-
unarflugið til islands sé ekki sam-
keppni á Islandsleiðinni er sú stað
reynd, að SAS hefur i mörg ár
flogið beint til Syðri-Straumsfjarð-
ar án viðkomu á fslandi. Það var
því engin ástæða fyrir SAS til
þess að hefja allt í einu áætlunar-
fiug til islands vegna Grænlands-
flugsins nema þá til þess að
flytja þessa 2500 farþegar frá
Narsassuaque til Danmerkur, sem
SAS gerir nú. Hin óhjákvæmilega
niðurstaða er þvi sú, að áætlunar-
flugi SAS til Islands og aukningu
þess sé beint gegn íslenzku flug-
félögunum.
Birgir Þórhallsson segir, að
hugmyndir um að SAS stefni að
sameiningu allra flugfélaganna á
Norðurlöndunum undir einn hatt
sé fjarstæðukennd og óraunhæf.
I samtali okkar kvaðst hann
hins vegar vilja leggja áherzlu á
að þjóðemisstefna í sambandi við
flug væri mjög hættuleg, þar sem
hér sé um atvinnugrein að ræða
sem i eðli sínu sé alþjóðleg. Þá
bendir hann á, að tekjur Flugfé-
lagsins af Grænlandsflugi séu ekki
þær einu, sem Flugfélag islands
hafi frá SAS. Samsteypan hafi
sent auglýsingabæklinga um Is-
land til SAS-stöðva um allan heim
og ennfremur séu upplýsingar um
svonefndar IT-ferðir í bæklingi.
sem SAS sendi á ferðaskrifstofur
um heim allan. Það komi oft fyrir,
að farþegar sem leiti upplýsinga
um Islandsferðir á skrifstofum
SAS geti ekki farið á þeim degi
eða dögum, sem SAS flýgur til
islands og fari þessir farþegar þá
hingað með Flugfélaginu. En
jafnframt bendir hann á, að SAS
fái einnig mikið af farþegum frá
Flugfélaginu.
NIÐURSTÖÐUR.
Niðurstöðurnar af þessum hug-
leiðingum eru í stuttu máli þær,
að framtíðarhorfur beggja íslenzku
flugfélaganna séu mjög ótryggar
um þessar mundir, og að margt
bendi til þess, að verði ekki brugð
izt við, muni islenzku flugfélögin
ekki verða jafn sjálfstæður og ráð-
andi aðili á flugleiðum sinum og
þau hafa verið fram til þessa.
Spurningin er þá sú, hvernig
bregðast eigi við þessum nýju
viðhorfum.
Það er Ijóst, að samkeppnin í
fluginu er geysihörð og þar berst
hver og einn fyrir sínum hagsmun
um með öllum tiltækum vopnum.
Loftferðasamningar milli landa eru
fyrst og fremst pólitiskt ákvörð-
unaratriði og þáttur ísienzkra
stjórnvalda i þessum málum er þvi
þýðingarmikill.
Reynslan af samningunum, sem
gerðir voru við Norðurlöndin og
Bretland á sl. ári er sú, að hlutur
Loftleiða hefur minnkað verulega.
Auðvitað var það tilgangur Norð-
urlandanna og Breta og við því
er út af fyrir sig ekkert að segja,
að þessi lönd berjist fyrir sínum
hagsmunum svo sem kostur er.
Hins vegar hljótum við að benda
enn einu sinni á, hve viðskipta-
jöfnuður okkar og þeirra er ójafn
okkur i óhag og á grundvelli
þeirrar röksemdar að beita öllum
þeim áhrifum. sem við höfum yfir
að ráða til þess að bæta stöðu
Loftleiða á Norðurlöndum og
berjast gegn auknum áhrifum
SAS á flugleiðinni til Islands.
Þá er ástæða tii að benda á. að
við eigum mikil og góð samskipti
við Þýzkaland og a. m. k. skað-
laust að gera það sem unnt er
til þess að fá auglýsingabanni á
Loftleiðir aflétt i því landi og til
þess að stöðva tilraunir Lufthansa
til að grafa undan Loftleiðum í
Luxemborg.
Því verður ekki neitað, að samn
ingsaðstaða okkar. bæði gagnvart
því að efla stöðu Loftleiða á Norð
urlöndum, Þýzkalandi, og Bret-
Framhald á bls. 23
Eitt stærsta vandamál, sem Loftleiðir standa frammi fyrir í dag er með hverjum hætti félagrð eigi að endurnyja tiugveiakost sinn en það
verður knýjandi nauðsyn innan tíðar.