Morgunblaðið - 21.10.1969, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 1069
— Ræða Sverris
Framhald af bls. 12.
fengizt hefur hér við land.
En enginn skal skilja
orð mín þannig, að brjóst-
vitið eitt hafi þar öllu ráðið.
Fraimleiðendur hafa bæði leitað
til sérfræðinga og notið í ríkum
mæli leiðbeininga lærðra og
leikra, en kunnað að notfæra sér
þær upplýsingar og reynslu, sem
sérfræðingar hafa veitt þeim.
Til dæmis vil ég minna
á upplýsingaþjónustu, sem
ýmsir aðilar hafa veitt fram
leiðendum á mörgum sviðum.
Fiskifélag íslands rak um langt
árabil leiðbeiningarþjónustu og
kennslu, bæði um gerð véla og
tækja í fiskiskip, sem kornu út-
vegsmönnum að miklu gagni,
auk þeirrar 'kennslu, er Sjó-
mannaskólinn og Vélskóli ís-
lands hafa veitt á mörgum svið-
umn. Nú hefur Fisíkifélagið sett á
stofn í samvinnu við Fi-skveiða-
sjóð, tæknideild, sem án efa verð
ur mJkiil lyftistöng fyrir íslenzik-
an sjávarútveg. Þá hafa hin
stærri söluifélög um árabil rekið
tæknideildir og vinnsluhagræð-
ingardeildir, þar sem sérfræðing-
ar leiðbeina framleiðendum um
ýmislegt, sem að gagni kemur,
bæði um fyrihkomulag á gerð
fiskvinnslustöðva, tækjabúnað
og vinnslu sjávaraflans.
Þá var um langt skeið starf-
andi Atvinndeild Háskólans,
sem gegndi mikilsverðu hlut-
verki.
1 tíð núverandi ríkisstjómar
voru sett lög, um rannsókna-
deildir atvinrnuveganna. Þær
deildir, sem sér í lagi snerta
sjávarútveginn eru Hafrann-
sáknastofnunin og Rannsókna-
stofnun fiskiðnaðarins. Þessar
stofnainir báðar hafa að mínu
viti alveg sérstaklega miklu hlut
veirki að gegna, og geta, ef rétt
er á haldið, orðið hin mesta
lyftistöng fyrir framvindu mála
um leiðbeiningar til aukinnar
velmegumar fyrir sjávarútveginn
og lamdsmenn alla.
Haframnsóknastofnuinin fékk
fyrir framsýni útvegsmanna, leit
arskipið Árna Friðriksson, en
síldarútvegsmenn lögðu á sig
kvaðir, svo skip þetta kom fyrr
en ella hefði orðið. Er það greitt
með framlagi, sem tekið er af
síldarafurðum. Þá er í sjómmáli
að hafrannsóknaskipið Bjami
Sæmundsson komi til landsins
áður em langt um líður, og vænta
sjómenn og útvegsmenn sér mik-
ils af því, þegar það kemur í
gagnið.
Þá má einnig minna á það, að
bygging sú, sem þessar stofnan-
ir reka starfsemi sína í, var að
mestu byggð fyrir fé, sem tekið
var með útflutningsgjöld af sjáv
arafurðum. Það verður þvi ekki
annað sagt, en að sjávarútvegs-
framleiðemdur hafi haft fullan
akilning á því, að rannsóknir
og vísnindi væru gruindrvöilur og
tekin í þágu hámm ýmiau atviminu-
gtreinia sjávarúitvegisinis, homum til
fraimdráttar. í þessumn húsakynm-
um hefuir og mum fana fram ýmis
kemnsia um meðferð á fiskiaf-
urðum.
En þó finnst mér skorta
á að mægilegt lífrænt sam-
starf sé á milli vísindamanna á
þessu sviði og þeirra, sem starfa
við framleiðsluina, bæði á sjó og
í landi. Á þessu þarf að verða
bót. Skýrslur eru að sjálfsögðu
gefnax út og margir ræða við
starfsmenn stofnananna, en ég
tel að þótt það sé áreið-
anlega sannmæli, aó vísind-
in etfla alla dáð, þá er það þó
svo frá minu sjónarmiði séð, að
vísindamenmirnir þurfa að færa
sór í nyt þá lífsreynslu, sem aldn
ir og glöggir menn hafa aflað sér
á löngu.m starfstkna, og
gera síðan starfandi framleið-
endum glögga grein fyrir því,
sem betur fá fara í þeirra starf-
semi.
Niðurstaðan af þessum hug-
leiðingum mínum verður sú, að
mjög mikið aukið fjármagn
þurfi að leggja fram til aukning-
ar ranmsókna, bæði á sviði fiski-
leitar og til ýmsra tilrauna. Það
eru allar líkur til þess, að um-
hverfis landið séu bæði ýmsir
nytjafiskar, sem við getum hag-
nýtt oklkur til lífsframfærslu og
og einnig ýmsar skelfisktegund-
ir, sem einnig geta lyft undir
velmegun okkar í framtíðinni,
en til þess þarf mjög aukið fjár-
magn, hvort sem það yrði veitt
sem beint framlag af almannafé,
eða stofnanaður yrði sérstakur
sjóður til þess að standa undir
slíkum ramnsóknum.
Það v«»ður ekki horfið frá
þessum málum átn þess að bent
sé á þá viðleitni, sem unnið hef-
ur verið að síðustu árin, bæði í
niðursuðu og niðurlagnimgu
ýmsra sjávarafurða. Það hefur
að vísu náðst nokkur árangur í
þessum efraum, en með tilliti til
þess hráefnis, sem við höfum á
boðstólum, þá höfum við ekiki
enn sem komið er máð þeirri fót
festu um sölu á þessum vörum,
sem efni ættu að standa til.
Við höifum hráefni, sem veitir
oikkur möguleika til þess að fram
leiða gæðavöru, og á allra síð-
ustu árum hafa margir ungir
menn lært þessar greinar, bæði
í háskólum, fiskiðnskólum og
veriksmiðjum, sem vinna í þess-
um greinum. Við ættum því, ef
rétt verður á haldið, að geta náð
fótfeistu í þessum efnum, eins og
öðrum framleiðslugreinum sjáv-
arútvegsins.
Ef við stöldrum aðeins við þau
stórvirki, sem Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna og Samband ísl.
samvinnufélaga hafa unnið til
aukims markaðar fyrir íslenzkar
hraðifrystar vörur á síðustu 20
til 25 árum í Bandaríkjunum, þá
sjáum við hvað hægt er að gera,
og við megum vera bjartsýn á,
að íslenzk gæðavara selst fyrir
gott verð sé rétt á málum hald-
ið, en það hefur kostað mikið
átak þetta nýja landnám íslend-
inga í Vesturlheimi, og heifiur
kostað mikla árvekni og dugnað
þeirra, sem í þetta réðust upp-
haflega. Og aðeins með samstilltu
átaki margra kunnáttumanna,
svo sem fiskiðnfræðimga, ver'k-
fræðinga og ötulla sölumanna
hefur tekizt svo vel sem raun
ber vitni. Ég sagði fyrir mörg-
um árum, að starfsemi S..H. í
Bandaríkjunum myndi verða
mesta líftrygging islenzks hrað-
frystiiðnaðar um ófyrinsjáanleg-
am tíma, og hefur sú skoðun mín
etkki breytzt.
Ýmsir eru hræddir um að of-
veiói hinna ýmsu nytjafiska eigi
sér nú stað mieð þeirri miklu
ásókn, sem er í fiskistofnana hér
við land og annars staðar, eigi
aðeins af okkur, heldur miiklu
fxemur af hinum stærri þjóð-
um, sem nú leita uppi hvert lif-
amdi nytjadýr. Þetta 'hvetmr okk-
ur til at'hafna um að nýta hvern
þamm ugga, sem veiðist til mat-
vælaframieiðslu og nota til þess
öll þekkt ráð, er verja mega hrá-
efnið skemmdum þar til varan
hefur komizt í varanlegt
geymsluástand. ísinn, sjóikæling-
in o.fl. eru þess verð að veita því
fulla athygli Eigi skal gleyma
þeim tilraunum, sem geirðar
hafa verið með geislim,
bæði fisks og annarra matvæla,
og haifa tilraunir í þessu sam-
bandi verið gerðar hjá Rann-
sófcnastofnun fisikiðnaðarins. Þá
er ein verkunaraðferð, sem áreið
anlega verðm.r rannsökuð mifltið
nánar í framtíðinni, en það er
frostþurrkum matvæla. Eftir þvi
sem ég bezt veit hefur kostnaður
við þesisa aðferð verið mjög hár
og hefur ekiki verið notuð við
fisik eða kjöt vegna kostnaðar-
ins. Aftur á móti mun þessi að
ferð hafa verið motuð til
geymslu, sérstaklega á frönskum
baunum og gefist vel. En bæði í
þessu efni og svo mörgu öðru
getum við engan veginn fullyrt
hvað fraimtíðin ber í skauti sér
á næstu áratugum. Em nóg um
það að sinni.
Menn harfa mikið um það
rætt, að skólakerfi landsims væri
eklki í nógu góðum tengslum við
aðalatvinnuvegi þjóðarinnar, og
hafa þeir nokkuð til síns máls,
ekiki hvað sizt að því er varðar
kennslu í þéttbýli. Að mínu viti
gegrrir þó nokkuð öðru máli í
smærri byggðarlögum, þar sem
unglingarmir alast upp við að
vinna þessi verkefni og í sveit,
þar sem verkefni.n eru alltaf við
'höndiina. Ég man hvað ég varð
undramdi fyrir nOkkrum árum,
þegar háskólagenginn maður í
háu embætti sagði mér, að hann
hefði aldrei séð lóðaröngui.
Ég tel að það sé brýn nauðsyn
að hagnýt fræði um undirstöðu
atvinmuvegi okkar verði í það
minnsta meira kennd og kynmt,
t.d. í gagnfræðaskólunum en
verið hefiur til þessa. Með öðrum
orðum, að hagnýt verknáans-
keninsla verði tekin upp í ríkara
mæli en verið hefur.
f framhaldi af þessum hugleið-
ingum mínum um sjávarútveg-
inn og framtíðarverkefni, er þar
bíða úrlausnar tel ég, að sjávar-
útvegurinn þurfi í mjög rikum
mæli í framtíðinni á vel mennt-
uðum háskólagengnum mönn-
um að halda við úrlaun
þeirra mörgu tækni- og
vinnsluvenkefna, svo sem á
sviðl sikipatækni, — fiskifræði,
— fistkiðnfræði, — haffræði, —
efnavenkfræði, — véla- og kæli-
tæknifræði og ýmisum rann-
sóknafræðum. En á það vil ég
leggja áherzlu, sem ég hefi drep-
ið á áður, að allir þessir aðilar
þurfa að hafa sem nánasta sam-
vinnu og saimstarf við þá, menn,
sem um árabil hafa alizt upp við
þessi störf og vita oft ótrúlega
milkið um það, sem við í dag köll
uim vísindi. Og þá vil ég einnig
á það benda, að í þeisisum efnum
dugar engin 30 til 36 tima vinnu-
vika, það þarf þrotlaust starf til
þess að ná sem beztum árangri.
Eitt vil ég þó láta koma fram,
að við þessar 200 þúsund sálir,
sem byggjum þetta land, skulum
éklki vera svo mi'klir draumóra-
rnenn, að halda, að við getum í
nániustu framtíð sett á stofn við
Hásikóla íslands allar námsgrein-
ar, sem þörf er á til að veita at-
vinnuvegum okkar alila þá
tætoná- og vísinidiaþjóniusibu,
sem þeir þarfnast. Þar verðum
viið að sníðia oktour statolk efitir
vexti og leiltia í nániustiu framitiíð
til viztouibrumma niágnamniaiþjóð-
ammia eins Oig hiiniglaið til.
Aftar á móti tel ég, að fiuilil
þörf sié á aið fiiskiðiniSkióilii verði
settur á stofn hér á landi svo
fljórtit siem toosíiur er á, en hiann
þarf etotoi raa/uiðsynfegia að vera
neistiur í þéttbýliðkjaimiainnjim, og
hefi ég nú um sánin verið með
í hiuigia stað, þar sem byglgja
mæ ttá á fiistoiðmrfyrirtætoi, sem
fyrir er, og æitftí að toornia að
gó'ðhjim motuim. Fiákáðnsfeórfiin/n
mymdii að sijiáMsagðtu tafea við því
hlurbverki, sem Fistomiait rSkisins
hefur atf veiltoum miærfti stiaiðið
fyrir um nöklkiur umidaintfairiin ár,
og verða þá fira/míhald af þeiirri
viifffleiitni, sem sjévarútvegismáte-
ráðuinieytið heiíur fiailið Rarun-
sótoniarstoifinMn fiekiðinialðarimg að
tooma á storfin n/ú í baiust og veáíta
ficxrstöðlu. Það væri að vísu fireáist-
artdli að rœða þefcba ruániar, en
timianis vegma verð ég að láfca
hér stiaðar mumáið.
Að vísu enu mjög m«rg afcriði,
sem gaman hieifði verið að ræ'ðia
um í samtbanidi váð þenman yflir-
gripsmikilia imélaflotok, stjévarút-
veginn, bæiði nýtinigiu lamd|giruinims
iins södumiál sjévanatfluirðla, aðSM
að EiFTA o. fl. en hið takmark-
aðia sváð 'Uimnæðiniainnia igieiflur etoki
tæikifæri til þesis.
Ég vii að SÍðiuistu ufmd'irsitritoa
það, að aiuiðævi hiarffeáns vi®
stremdlur landsinis eru án mokík-
urs vaifia mikiil, og miamgt er
ónanimsatoað aif þedm 'aiuðlinidium.
Við stoullium því letgigja oktoun
aftla fram til þesis alð geira þeissar
aiuiðttimdár Okfkiur nytsamar, o@
trú mán er sú, að ef við moitfær-
uim okikiur þá þekfciimgiu, siern vifð
nú ráðuim yfiir og bætum við
eftir því sem eflrni firetoaistt standia
tdll, þá miurni sjávanatflinn verðé
stierkias'ta stoðin til aiulkiiruniar
hagisællidiar fyrár lanid otg lýð, um
lamga óltoomima fnam/tíð.
- MINNING
Framhald af bls. 23
sem áður er minnzt á í því efni,
er þess að geta, að gesttovæmt
var oft á heimili foreldra hans
og viðræður föður hams við gest
ina urðu 'honum sem skóli nofck
ur. Urðu sumir þessir menn
Birni minniisstæðir og noktorum
þeirra var haren látinn fylgja
sem leiðsögumaður inn á afrétt,
Brynjólfi frá Minna-Núpi og
Helga Péturs. Guðmundur Magn
ússon (Jón Trausti) dvaldi í
Holti þegar hann viðaði efnis tii
Sögu Sfcaftáreflda. Halldór Kr.
Friðriksson yfirikennari gisti í
Holti og Sigurður Sigurðsson
ráðunautur frá Langholti oft.
Runólfur Jónsson, faðir Björns
var ódeigur að gagnrýna skoðan
ir gesta sinna, þó að hálærðir
væru. Þannig vandist Björn því
fljótt, að gild rak yrðu að fylgja
hverju máli, ef virða skyldi.
Björn í Holti var að upplagi
hlédrægur og sótti lítt fram til
mannvirðinga, en iflorgöngu
hafði hann um stofmun félags-
samtaka um verzlun, fjárisölu og
lestrarfélags, svo að nolkkurs sé
getið. Öflugur stuðningsmaður
góðra málefna var hann oft, þó
að aðrir ættu að þeim frum-
kvæði. Slíkt er aðalsmerki ágæt
ismanna. Ádeilugjarn var hann
etoki, en varði málstað sinn sköru
lega, ef á hann var deilt og var
þá rökvís og mælskuT.
Pólitískar öldur risu stundum
hátt í Vestur-Skaftafells«ýslu og
sfeullu þá oft af miklum þunga á
Birná, sam hélt uppi vömum fyr
ir málstað samherja sinna. Sér-
staklega er minnisstæður einn
pólitískur fundur. Björn var þar
einn til varnar gegn mörguim og
m.a. þingmanns og flotoksfor-
ingja úr Reykjavík. Fundurinn
var hinn harðasti og fast sótt
að Birai, einkum af hinum
mælstoa og þjálfaða þingmanni,
sem í upphafi taldi sér sigur vís
an. En Björn gerði befcur en verj
ast og sneri sókn í vöm með til-
vitnunum í þingtíðindi og ýmis
rit. Sagt var að þingmanninum
hefði skilizt betur en áður, að
við ramman var reip að draga,
og ekiki mundi auðvelt að gera
Bjöm í Hoiti að litlum manni.
Um Bjöm hefur oft verið sikrif
að og greint frá uppruna hans,
kvomfangi, börnum og opinber-
um störfum. Er þvi óþarft að
endurtaka það hér, en þeirn, sem
um það er eitoki kunnugt, skal
bent á ritgerð eftir sir. Gísla
Brynjólfsson í Heima er bezt nr.
5, Maí 1967.
Bjöm Rumólifsson var flestum
mönnum meiri á vellli og svip-
mikill, fasið ákveðið og sköru-
legt, en jafnan prúðmannlegt við
mót. Röddin var afar skýr og
snjöll. Sjónarsviptir er að slík
um rnanni og mér finnst sem
héraðið sé óöruggara nú, þegar
hann er allur. Hann hafði að
balki fulla níu tugi ára er bann
lézt. Minning hans, sem að Mk
uim lætur, geymist í mörgum
myndum. Hæfileikar hamis náðu
yfir mifldð svið og persónuleik-
inn mótaði hvorttveggja: skap-
mikinn sikörung og glaðsinna ljúf
menni, sem átti fáa sina líka.
Megi minningin um hann verða
sem flestum til fyrinmyndar og
blesisunar landi og þjóð.
Þórarinn Helgason.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 45., 46. og 47. tbl. Lögbirtingablaðsins 1969
á hluta í Hjaltbakka 20, talin eign Bjama Magnússonar, fer
fram eftir kröfu Gjaldheimtunnar í Reykjavík á eigninni sjálfri,
föstudaginn 24. október n.k. kl. 10.30.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 28., 30. og 31. tbl. Lögbirtingablaðsins 1969
á hluta í Langholtsvegi 133, þingl. eign Smára Einarssonar,
fer fram eftir kröfu Bjöms Sveinbjörnssonar hrl. á eigninni
sjálfri, föstudaginn 24. október n.k. kl. 15.00.
Borgarfógetaembættið í Reykjavík.
Nauðungaruppboð
Eftir kröfu Inga Ingimundarsonar hr! og að undangengnu fjár-
námi 21. apríl 1968, fer fram opinbert uppboð á eftirtöldum
vélum, eign Hagprjón hf., Akranesi, að Stekkjarholti 17 II. hæð
þriðjudaginn 28. október nk. kl. 14.00.
Selt verður: Overlock saumavél og tvær Pfaff saumavélar.
Greiðsla við hamarshögg.
Bæjarfógetinn á Akranesi 20. október 1969
Jónas Thoroddsen.
N auðungaruppboð
sem auglýst var i 45., 46. og 47. tbl. Lögbirtingablaðsins 1969
á hluta í Hraunbæ 32, þingl. eign Sesselju Jóhannsdóttur, fer
fram eftir kröfu Gjaldheimtunnar í Reykjavík á eigninni sjálfri,
föstudaginn 24. október n.k. kl. 11.30.
Borgarfógetaembættið f Reykjav'k.
N auðungaruppboð
sem auglýst var í 45., 46. og 47. tbl. Lögbirtingablaðsins 1969
á fasteign Flugsýnar h.f. á Reykjavíkurflugvelli, fer fram eftir
kröfu Gjaldheimtunnar í Reykjavik á eigninni sjálfri, föstudag-
inn 24. október n.k. kl. 16.30.
Borgarfógetaembættið í Reykjavk.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 28., 30. og 31. tbl. Lögbirtingablaðsins 1969
á hluta í Hraunbæ 190, þirigl. eign Gunnars Kr. Sigurðssonar,
fer fram eftir kröfu Hauks Jónssonar hrl., Tryggingastofnunar
rikisins og Veðdeildar Landsbankans á eigninni sjálfri, föstu-
daginn 24. október n.k. kl. 13.30.
Borgarfógetaembættið í Reykjav'k.