Morgunblaðið - 23.02.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1973
17
Verkfallið varð vopn er
snerist í höndum Craigs
Nokkur orð um
N orður-Irland
eftir Margréti
R. Bjarnason
Brezka ríkisstjórnin er uni jtessar
niundir að leg'g-ja síðustu hönd á
gerð tillagnanna uni framtið N-Ír-
lands, sem lagðar verða fram að lok-
inni þjóðaratkvapðagreiðslu þar í
landi 8. marz n.k. um það, hvort íbú
ar viiji sameinast irska lýðveldinu
eða halda áfram samhandinu við
Bretland. Crslit þeirrar atkvæða
greiðslu eru fyrirfram augljós og
nú á mánudagsniorgun sl. boðaði Ed-
ward Heath, forsætisráðlierra Bret-
lands, sjö helztu ráðherra stjórnar
sinnar til viðræðna um drög að
stjórnartillögum, sem embættismenn
hafa unnið að í samráði við Willi-
am Whitelaw, ráðherra N-írlands-
mála.
Hiun 28. marz n.k. er eitt ár liðið
frá því að brezka stjórnin tók völd
á N-írlandi og sendi þingið í Stor-
mont-kastala og stjórn Brians
Faulkners í ársleyfi. I»ví verður nú
að taka ákvarðanir um framtiðina og
þess er eðlilega beðið með mikilli
eftirvæntingu sem koma skal.
Brezka blaðið „The Times“ segir
í frétt sinni af fundi stjórnarinnar,
að telja megi fullvist, að ekki verði
gerð tilraun til þess að endurreisa
Stormont-þingið með sömu skipan og
valdastöðu og verið hefur sl. hálfa
öld. Á hinn bóginn bendir blaðið á,
að brezka stjórnin getur ekki ákveð
ið að koma á fullu lýðræði í N-ír-
landi og síðan skipað fyrir um það,
hverjir skuli sjá um framkvæmd
þess. Það verður n-írskra kjósenda
sjálfra að ákveða hverjir veljast í
heimastjórn þeirra og á þingið. Það
eina, sem brezka stjórnin getur gert,
segir „The Tiimes“, er að ieg-gja fram
tillögur um skipan mála, er tryggi
réttindi allra landsmanna, minnihlut
ans kaþólska jafnt sem mótmæl-
enda meirihlutans. Spurningin er að-
eins hvernig eigi að fara að þvi og
það er ekkert einfalt mál.
Brezku stjórninni er vissulega
vandi á höndum. Megi dæma af fyrri
reynslu lætur meirihlutinn áreiðan-
lega ekki með glöðu geði af höndum
hin venjulegu réttindi, sem meiri-
hiuta eru ætluð í vestrænum lýðræð
isríkjum, og minnihlutinn hefur
reynslu, sem ekki er til þess fallin
að sveigja hann til undanlátssemi úr
þessu. Hann mun taka öllum tillög-
um með efasemdum og tortryggni.
Á N-lriandi sjálfu sjást þess nú
greinileg merki, að forystumenn
stjórnmáiafylkinga eru farnir að
búa sig undir þann stjórnmálaslag,
sem fyrirsjáanlegur er á næstunni.
Athyglisverðustu leikirnir í þeirri
skák hafa að undanförnu verið ræða
sú, sem William Craig hélt í síðustu
viku, — þar sem hann lagði ein-
dregið til að N-lrland yrði gert að
sjálfstæðu ríki — og fundur, sem
leiðtogar ýmissa annarra mótmæl-
endaflokka héldu að frumkvæði Bri-
ans Faulkners með Whitelaw, þar sem
þeir tjáðu honum samstöðu sína um
að vilja áframhaldandi samband við
Bretland. Þeir lýstu því þar hátið-
William Craig jr.
lega yfir, að þeir teldu nauðsynlegt
að setja hagsmuni landsins ofar
flokkshagsmunum og buðu brezku
stjórninni samstarf. Whitelaw taldi
þessa yfirlýsingu þeirra einkar mikil
væga, þar sem flokkadrættirnir
meðal mótmælenda hafa verið svo yf
irþyrmandi að undanförnu. Vafa-
laust hefur ræða og tiilaga Craigs
stuðlað að sameiningu þeirra að
þessu sinni svo og, að Craig hafði
reifað sjálfstæðishugmyndina við tvo
af helztu forystumönnum kaþólskra,
þá John Hume og Ivan Cooper úr
flokki sósíaldemókrata og verka-
manna. Var síðan ákveðið, að þing-
menn flokksins lýstu sig reiðubúna að
ræða frekar um þetta mál við sam-
bandssinna Craigs en þá kom í Ijós,
að þessi hugmynd hans átti litlu
fylgi að fagna þeirra á meðal.
Uppátæki og ósigur Craigs í þessu
máli gladdi hjarta Faulkners alveg
sérstaklega og hann greip tækifærið
til að safna undir sinn væng öðrum
forystumönnum mótmælenda með
það fynr augum að ná yfir til þeirra
stuðningsmönnum Craigs meðan þeir
væru honum reiðir og teldu hann
hafa svikið sinn heilaga málstað.
Þeir Faulkner og Craig hafa löng
um eldað grátt silfur saman. Craig
var innanríkisráðherra í stjórn
Faulkners, þegar átökin milli ka-
þólskra og mótmælenda hófust fyrir
4—5 árum og það var ekki sízt
vegna hinnar eitilhörðu andstöðu
Craigs gegn kröfum kaþólskra, að
svo mikil harka hljóp í deilurnar.
Craig var síðar látinn víkja úr stjórn
inni og þá safnaði hann um sig liði
herskárra mótmælenda, sem köll-
uðu sig „Framverði Ulster“. („The
Vanguards of Ulster"). Ásamt „The
Ulster Defense Association" og fleiri
samtökum harðlínumanna var mynd-
að svokallað Ráð sameinaðra sam-
bandssvn na (The Un'ted Loyalist
Council) undir forsæti Craigs. Inn-
an þess vébanda eru þjálfaðir
skæruliðaflokkar, sem hafa svarað
starfsemi IRA með hryðjuverkum, er
standa þeirra verkum fyllilega á
sporði.
Hvað eftir annað hafa þessi sam-
tök með Craig í broddi fylkingar hót
að borgarastyrjöld, þar sem þeim
þótti brezki herinn ekki taka nægi-
lega hart á lýðveldishernum.
Það, sem sýnist hafa snúið Craig,
a.m.k. um sinn, er verkfallið sem
hann stóð fyrir í byrjun þessa mán-
aðar á N-lrlandi. Það leiddi, sem
kunnugt er til óhugnanlegra hryðju-
verka og blóðsúthellinga. Menn hans
gengu jafnvel svo langt að ráðast á
likfylgd kaþólskra manna, eyði-
leggja kirkju þeirra og ráðast inn
á heimili kaþólsks prests. Þessar að-
gerðir mæltust afar illa fyrir meðal
Framh. á hls. 23
Hnignun
siðmenningar
Þessi grein, eftir hinn þekkta,
brezka sagnfneðing Arnold Toyn-
lie«\ er skrifuð áður en vopnahlé
var gert í Víet-nam, en hún er i
fullu gildi þrátt fyrir það.
—------------
íSi®. THE OBSERVER
’» / » \ Ti
ÞJÓÐIR Vesturla-nda telja sjálfar sig
siðmenmtaðar á 20. öld. Það er lenzka
á Vesturlöndum að stæra sig a.f sam-
anburðiivum við menninigarsinauða
samjtímamenin og óheflaða forfeður.
Fyrir 1914 hefðu sentndtega flestir
Vesturlandabúar haldið því fram, að
þeirra heimshiuti hefði siðmenmtazt
um 1700, eða í síðasta ilaigi 1863.
Kannski voru þeir of sjáifum.giaðir,
en sjálfumgteði þeirra, þótt ótimiabær
væri, var alitént einlæg.
Þessir forfeður okkar hefðu senni-
leg-a taiið teið roaflmkynisinis tiil sið-
menndnigar hafa legið um hinn grýtta
veg glæpa og styrjalda. Þá fyrst
hélt siðmenninigiin iirnmeið sdna að svo
glæpsamlegir verknaðir sem trúar-
bragðaofsóknár, pyntingar, þrælasala,
þraílahald, já, og jafnvel morð á
óbreyt'tum borguirum í styrjöldum,
voru útlægdr gerðir úr miaininilegu sam
félagi. Þá var þvi trúað að eimstakl-
ingurinn bæri ábyrgð á gerðum sín-
um, — e-kki fjöldiinn.
Á dögum afa okkar og iarngafa var
það almiemn skoðun, að þær umbætur
á mamnilegu saimfélagi, sem gerðar
voru þá er áðurnefind óhæfuverk
voru bönmtuð, væru varamlegair. For-
feður ofckar voru að sömmrn ekki alllaf
sjálfuim sér samkvæmir, ©n að hægt
værd að snúa við þróum siðmenming-
arimmar þegar hún hafði eimiu sinmi
náð ákveðniu stigi, — það kom þeim
aldrei tii hugiar. Engu að sdður er nú
svo komið, að þróum siðmennlnigar-
innar hefur verið smúið við. í styrj-
öldum nútímains eru saiklausdr borg-
arar drepnir í stó-rum stíl. Skömmu
fyrir jól 1972 var sprengjum varpað
á tvær borgir samkvæmt skipum
Nixons Bandarikjaforseta, yfirböðuls
kristins heimsveldis.
Á svonefndum friðairtimum reyna
deiluaðilar að ná taki hver á öðrum
með því að beita fyrir síg þriðja að-
ilamum, sem yfirleiitt á emgan þátt í
deilunum. Þá er eriendum sendimönn-
um rænt og þeir jafnvel myrtir, flug-
rán tíðkast og verkamemn, sem sífellt
reyna að þvinga fram hærra kaup,
hvort sem þeir starfa í þjónustu hins
opimbera eða eintoaðila, koma i veg
fyrir eðlilega dreiftmgu á kolum, gasi,
rafmagmi eða öðrum liifsnauðsynjum
tiil a.lmen nimgs.
Dýpsta orsök þessarair siðferðilegu
hmigmunar er náttúrtega syndsam-
legt hugarfair manmkymsims, en nær-
tækustu skýrimgumia er að fimma i
þeirri staðreynd, að vi'ð höfum nú
tæki til allra hluta. Þessi tæki hafa
hinar tækmilegu framtfarir fært mann-
kyminu. Hver er t.d. orsök þess, að
ekki er lemigur gireimit á milli al-
menmra borgara og hermanma á styrj-
aldartímum. Skýrimiguna er að finna
í flugtækniinmi og nútíma spremgju-
búnaði. Sprengjuflugmenm haida þvi
að vísu fram, að þeir beimd aldrei
spremgjum símum að öðru en hern-
aðartega mikilvægum stöðum. 1 raun
og veru er ómögutegt að greima á
miilli þeirra staða, sem eru hemaðar-
lega mikilvægir og annarra. Slík
greining var einumgis möguleg, þegar
herir börðust hver gegn öðrum i fylk-
imgum. Þegar spremgjum er kastað á
Hanoi og Haiphong hljóma slíkar
röksemdir nánast sem léleg fjmdnd.
Ónákvæsmini spremigjukasts fer eft-
ir þvi, úr hvaðia flugvélartegund
spremgjunium er varpað. Bersýmitega
eru B-52 sprengjuflugvélarnar ekki
búnar nákvæmEista búnaði, sem
Bamdaríkjamenn eiga yfír að ráða í
þessu tilliti. Af þvi hljótum við að
draga þá ályktun, aið spremgjukast-
imu á N-Víetinam sé ekki eimigöngu
beimt gegn þeim stöðum, sem teljast
mega hermaðarlega mikiilvægiir, held-
ur eimniig gegn hinum aimenma borg-
ara. Þar með er framið þjóðarmorð
og tdlgaogur þess er að knýja Norð-
ur-Víetinama til uppgjafar samkvæmt
þeim skilmálum, sem Bamdaríkjaifor-
seti setur. Borgarar eru strádrepnir
til þess eins að auka þrýstinginn gegn
rikisstjórm, sem ekkd lætur að vilja
andstæðinganna. Með striðsrekstrin-
um höfum við stigið tid baka og
stöndum mú 18. aidar mönnum lamgt
að baki í siðferðitegu tiiliti.
Hnyttnustu athugasemdima, sem
emmþá hefur verið gerð um þessa
menindmigarlegu afturför, er að finma í
kínverskri bók, sem heiitir Tao Te
Chimg. Hún var skrifuð ldðlega þrem-
ur öldum fyrir Krists burð, en þá var
mainmlífíð í Kína álíka grimmdartegt
og það er um víða veröld í datg. í
bókinni segir: „Þeim mun beittari
vopnum, sem menn ráða yfir, þeim
mun verra verður manmliifið um gjörv
allt landið. Þeim mum hæfari, sem
iðnaðarmemmimiir eru, þeim mun ban-
vænni verða uppfinningar þeirra.
Spemmtu bogamm til hims ýtrasta og
þú munit óskia þess að þú hefðir ekki
gert það.“ Þessi gagnrýni á mann-
lega hegðun kom fram fyrir 23 öld-
um, en hún á mjög vel við í dag. Á
fjórðu öld fyrir Krist voru temgslin á
miillii tækni og glæpa þegar til mikils
s'kaða.
Það má nú vera öllum ljóst, að
merkimg orðsins „siðmenmimg“ hefur
stöðugt verið að breytast síðan það
var fyrst tekið i notkum á 18. öld —
fyr-ir iðnbyltimguma. Áður fyrr tákn-
aði orðið þjóðfélagsitegar og siðferði-
legar framfarir, og það er hin rétta
merkimg þess. Nú orðið er farið að
nota orðið yfir tækmilegar framfarir
og þar með fylgir sá óhugnantegi
skilnimgur, að mammimium sé frjálst
að notfæra sér allar tækniframfarir
I hvaða tilgamgi sem er.
Leonardo da Vinci og Francis Bac-
on dreymdi um að vísindin gætu gert
mannimn að herra sköpunarverksins.
Þessi draumur v-ai-ð höfuðmarkmið
hins kom'Uimglega vísindafélags og ár-
amgurinn af iðmbylitimgummi. En nú
vakmar spurmimgim: Var ekki sigur
manmsims á náttúrunmi aðeins forspil-
ið að þvi að hanm tortímdi sjálfum
sér? Og ef tækmisi'grarmir hafa haft
í för með sér amdlega ósigra, hvenær
náði þá mammleg hugsum hámarki?
Andleg gullöld manmsins hlýtur að
hafa verið, þegar hamn lifði emn í
fuUu saimræmi v-ið náttúruna. Þvi
stigi var náð, þegar maðurinn var
orðimm hæfur til þess að tiaka jurtir
og dýr í þjónustu sína. Þá vamn mað-
urinn með náttúrummi en spillti
hernni ekki.
Siðam þá hefur mammkjTiið öðlazt
kunmáttu og tæki til þess að berjast
inmbyrðis og til þess að tortíma öllu
Mfi jarðariimnar. Þegar eim dýrateg-
und verður þanmig öðrum til byrði
hefur máttúrain sínar eiigin aðferðir
til þess að láta hana tortámast. Þetta
hefur oft gerzt áður. Er manmkynið
nú orðið óþolandi öðru Mfi á jörð-
inni og tæknin það tæki, sem náttúr-
an hefur lauirmað mamninum í hendur
tii þess aö hann geti tortímt sjálfum
sér? Meirihluti þeirra dýrategunda,
sem eimihvem ttrna hafa hfað á jörð-
inmi, eru nú útdauðar. Æt'lar mann-
kynið að sameinasit þessum meiri
hluta, eða ætiar það -— áður en það
verður of seint — að breyta stefn-
unmi og semja frið við náttúruna og
síma eigim samvizku?