Morgunblaðið - 07.09.1973, Qupperneq 16

16
MORGÖNBLAÐIÐ — FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1973

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjlad 300,00 kr.
1 lausasölu
hf. Árvakur, Reykjavík,
Haraldur Sveinsson,
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
18,00 kr. eintakið.
NIMROD - VITLEYSAN
jC’yrir nokkru hélt Ólafur
4 Jóhannesson, forsætisráð-
herra, því fram, að flug
brezku Nimrod-njósnaþot-
anna væri á vegum Atlants-
hafsbandalagsins. Engum
hafði áður hugkvæmzt, að
svo kynni að vera. Þegar
þessar upplýsingar lágu fyr-
ir, gagnrýndi Morgunblaðið
ríkisstjórnina harðlega fyrir
það hneyksli að láta þetta
flug viðgangast, án þess svo
mikið sem að mótmæla því
við yfirstjórn Atlantshafs-
bandalagsins og krefjast þess
að því yrði hætt, þar sem vit-
að var, að flugvélarnaí njósn-
uðu um íslenzku varðskipin
og voru til aðstoðar sjóræn-
ingjaflota Breta.
Nú er komið í ljós, að full-
yrðingar forsætisráðherrans
um, að þotur þessar séu á
vegum Atlantshafsbandalags-
ins, voru úr lausu lofti gripn-
ar, og neyðist Morgunblaðið
til að biðja afsökunar á þeim
barnaskap sínum að taka orð
forsætisráðherrans trúanleg.
Hann hefur í þessu tilfelli
eins og ýmsum öðrum blaðr-
að eintóma vitleysu.
Enda þótt upplýst sé, að
flug Nimrod-þotanna komi
Atlantshafsbandalaginu ná-
kvæmlega ekkert við, heldur
sé það í þjónustu brezka flot-
ans, fyrirskipaði ríkisstjórn-
in sendiherra okkar hjá At-
lantshafsbandalaginu að bera
upp kröfu um það, að fluginu
yrði hætt. Að sjálfsögðu varð
sendiherrann að hlíta fyrir-
mælum ríkisstjórnarinnar, en
ekki var hann öfundsverður
af því að þurfa að standa uppi
sem málsvari ríkisstjórnar,
sem byggði málafylgju sína á
einskærum misskilningi.
Raunar er andrúmsloftið í
utanríkisþjónustunni orðið
með þeim hætti, að starfs-
fólkið hristir bara kollana
sína, þegar minnzt er á yfir-
stjórn utanríkismála og ut-
anríkisráðherra, svo mjög
gengur hringavitleysan fram
af mönnum. En það er önnur
saga.
Ekki veit Morgunblaðið
hver hefur komið þeirri flugu
inn í höfuðið á forsætisráð-
herranum, að flug Nimrod-
þotanna væri á vegum At-
lantshafsbandalagsins, en
ekki verður hjá því komizt
að gera þá kröfu tíl hans, að
hann skýri frá því, hvaðan
hann hafi haft þessar upp-
lýsingar. Jafnframt ber for-
sætisráðherranum að upp-
lýsa, hvort hann hafi ætíð
álitið, að njósnaflugið væri á
vegum NATO, en þó ekkert
aðhafzt fyrr en nú.
AHRIF
jPins og kunnugt er, vöktu
^ umræðurnar um land-
helgisdeilu okkar og Breta
mikla athygli á NATO-fund-
inum í Kaupmannahöfn, og
fréttir af ofbeldisverkum
Breta bárust þá um víða ver-
öld. Þar höfðum við vettvang
til að koma sjónarmiðum okk-
ar á framfæri, og áreiðanlegt
er, að fregnir af umræðunum
hafa mjög orkað á almenn-
ingsálit víðs vegar.
Bæði á ráðherrafundinum
og í öðrum tilvikum hafa for-
ustumenn Atlantsihafsbanda-
lagsins lagt mjög hart að
Bretum að hætta við ofbeld-
isbeitinguna. Framkvæmda-
stjóri Atlantshafsbandalags-
ins, Joseph Luns, hefur gert
margítrekaðar tilraunir til að
hafa áhrif á brezku ríkis-
stjórnina og m.a. leitað ásjár
Kissingers, nú utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna. Upp-
lýst hefur verið, að forustu-
menn allra NATO-þjóðanna
hafa reynt að beita áhrifum
sínum við Breta, jafnvel
Vestur-Þjóðverjar, til að fá
þá til að láta af beitingu her-
skipavalds, og auðvitað hefði
framkvæmdastjóri NATO
ekki getað beitt sér á þann
veg, sem raun ber vitni, nema
NATO
hann nyti til þess stuðnings
bandalagsþj óðanna.
Það liggur þannig fyrir, að
bandalagsríki okkar í At-
lantshafsbandalaginu hafa
gengið til liðs við málstað
okkar, þótt það hafi ekki enn
borið þann árangur, sem að
er stefnt. Kröfur um að við
segjum okkur úr Atlantshafs-
bandalaginu, vegna þess að
Betar hafa enn ekki látið
undan, eru þess vegna frá-
leitar. Miklu nær væri að
fylgja eftir tillögu ritstjóra
Þjóðviljans þess efnis, að við
krefðumst brottreksturs
Breta úr bandalaginu.
Atlantshafsbandalagið er
sá vettvangur, sem fram að
þessu hefur dugað okkur
bezt til að koma sjónarmið-
um okkar á framfæri og
þjarma að Bretum, enda hef-
ur ríkisstjórnin ekki treyst
sér til að kæra rnálið fyrir
öryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna. Atlantshafsbandalagið
hefur hins vegar ekki úrræði
til að þvinga Breta á annan
hátt en þann, sem nú er gert,
nema þá með því móti að
hóta að reka þá úr samtök-
unum. Þess vegna er fráleitt
að ásaka þessar bandalags-
þjóðir okkar og hafa í heit-
ingum um að slíta samstarfi
við þær.
Noregsbréf írá Skúla Skúlasyni:
Norsku kosningamar
— óvissa og hrærigrautur
Nesbyen, 1. september.
KOSNINGAHRÍÐIN er í al-
gleyrnin,gi. Það eru engar ýkj
ur þó sagrt sé að hljóð- og sjón
varpið fóðri norsku þjóðina
með kosnimgafleski átta tíma
á dag. Sumir gieypa það
hrátt en aðrir spýta því út úr
sér — alveg eftir þvi hvaða
stjómmálabragð er að flesk-
inu.
Hrærigrauturinn hefur
aldrei verið fjölbreyttari en
nú. 1 honum voru 14 flokkar
þeg>ar framboðsfresturinn
rann út. En þegar kjörgögn
voru send ambassadorum og
raeðismönnum Noregs úti um
heim í sumar, gleymdist nafn
ið á eimum nýja flokknuim. Af
leiðmgin getur orð'ð sú, að
ef fyriframgreiddu atkvæðin
utan úr heimi sýna, að atkvæð
in sem þessi flokkur átti að
fá, gætu valdið úrslitum, verð
ur ef til vill að endurtaka
kosningar í 12—15 kjördæm
um landsin.s.
— Áður en farlð er út í kosn
inigahríðina verður stuttlega
að gera grein fyrir þeim
grundvelli, sem norskir stjórn
málamenn standa á í dag, svo
að lesandinn svifi ekki í lausu
lofti.
Skal þess þá fyrst getið, að
við kosningamar 8. septem-
ber 1969 fékk Verkamanna-
flokkuriinn (Arbeiderpartiet
= Ap) 44,5% atkvæða ag 74
þingmenn kosna, Hægrimenn
19,4% ag 29 kosma, Kristil. fl.
9,4% og 14 kosna, Sentrums-
flokkuirinn 10,5% og 20 kosna,
Vinstri 9,4% og 13 kosna.
Kommúndstar, „Sosialistisk
Per Borten
Folkeparti = Finn Gustavsen
eða SF — fengu ehgan, þó
að kommarnir fengju 1,0% og
Finn G. 3,5% atkvæða. Finn-
ur tapaði þingsæti sínu og
öðru í viðbót. — Þannig var
staðan eftir kosningarnar
1969 sú, að Trygve Bratteli
hafði 74 þingsæti í sínuim AP-
flokki, en á mót: honum stóðu
þrír borgaraflokkar rrneð 76 at
kvæði.
— Per Borten hafði myndað
stjóm eftir kosningarnar
1965, en þá bætti SP-flokkur
hans við sig tveim þingsæt-
um. Við síðustu kosningar
(1969) bætti hann enn við sig
2 þingsætuim og hafði nú 20,
en hæigri 29, Kr-Folkep. 14 ag
Vinstri 13, eða borgaraflokk
arniir samtals 76, móti 74 í AP.
Varð það úr að hann myndaðí
nýja stjóm, þó að glæsilegasta
forsætisráðherraefni borgara-
flokkanna væri tvímælalaust
John Ljmg, formaður Hægri.
En hann varð utanríkisráð-
herra, en flokksmenn hans,
Káre Willoch (núverandi v.
form. hægri) og Otto Grieg
Tidemann verzlunarmála- og
hervamaráðherrar. — Hið ný
skipaða þing reifst fyrst og
fremst um skattamál og hafð
ist uppúr þvi rifrildi að lög-
leiddur var hinn alræmdi
„moms“ eða söliuskattur á öli
um vamingi. Var nú kyrrt urn
s nn.
En í marz 1971 var úti frið
urinn, ag það var aðildin að
Efnahagsbandalagi Evrópu
(E.B.E. = EEC) sem olli þvi.
Baráttan gegn aðild Noregs
var þegar hafin uftdir forustu
Ame Hauglands, hæstaréttar
lögmanns, en nú komist upp að
Borten hafði trúað honum fyr
ir leyndarmáli varðandi EEC,
sem hann var bundinn þagnar
skyidu um. Eftir nokkra
vafnimiga meðgekk Borten
þetta, og var kallað, að leynd
armálið hefði „lekið" úr hcwn-
um. En það kostaði hann ráð
herratignina. Hann baðst
laiusnar. Samt vildu nú borg-
araflokkarnir reyna að halda
völdum áfram og reyndu að
sameimast um Kjell Bondevik
(Kristil. fl.), sem nýjan for-
sætisráðherra. En það reynd-
ist ómögulegt. Sundurþykkja
borgaraflokkarna útaf EEC
var haf, sem ekki var hægt að
brúa.
Og nú var leiðin opin handa
Trygrve Bratteli. Hann hafði
beðið með ráðherralista sinn
meðan á þessu stóð, og 17.
marz 1971 sat hann með sitt
fríða lið í ríkisráði með Ólafi
konunigi.
Og nú hefst stríðið um EEC.
Bratteli-stjórnin vildi aðild og
Hægri sömiuleiðis, en andstað
an var svo mögnuð, að afráð-
ið var að láta þjóðaratkvæði
fara fram urn máldð, 24.—25.
sept. í fyrra. Tæplega 77%
kjósenda mættu, og af þeim
greiddu:
46.51% atkvæða með aðild,
en
53,49% voru á móti.
Þar með var stjórn Brattelis
falMn. Og við tók stjóm Kor-
valds, sem enn situr við völd,
en hefur eiginlega hangið á
horriminni alla sína tið.
Það eru kosnimgarnar á
mánudaginn sem skera úr um
hvort hún felliur — eða fær
betri Mfsskilyrði héðan í frá
en hingað til.
U
1 rökræðunum um ágæti
flokka sinna minnast tals-
mennimir undarlega litið á
EEC. Þeir tala mest um skatta
og álögur, kjarnorkustöð eða
.Tohn Lyng
Lars Korvald
notkun gassins úr Norðursjón
um, skattsvik og skattamál,
flóttann úr strjálbýlinu, þjóð-
nýtinigu einkabankanna, vönt
un húsnæðis handa sjúklinig-
um ag skólafólki, læknisleysi,
fóstureyðingar ag ótal fleira.
Og hvað segja svo flokksíor-
ingjamir um öM þessi mál?
Trygve Bratteli (AP) á
eimna hægasta aðstöðu þvi að
hann þarf ekki að vega ag
meta orð sín, eins og borgara
ftokksmenn, sem mega ekki
stygigja hver annan. Bratteld
lofar enigu um lækkun á
sköttum, en lofar jafnframt
auknum framkvæmdum. Ekki
lofar hann að stöðva aðsókn-
ina í þéttbýldð, em skólahús
og spitala lofar hann að
byggja, og fjöliga læknum —
ef það er hægt. En hann tel-
ur vafasamt að valdbjóða unig
um læknum að setjast að á út
kjáflfeahéruðum. — Bratteli
er mjög sigiurviss og teiur sér
vlísan hreiin-an meirihiluita á
næsta Stórþingi, en neitar eín
dregið að hann viiji þiiggja
stoð SF (Fimns Gustavsen) ef
svo færi að þeir fenigi aðstöðu
til að riða af bagigamiunintj.
Þá kemur að Káre Willoch.
MORGUNBLAÐIÐ — FÖSTUDAGUR 7. SEPTEMBER 1973
17
Von sviptinga
i dönskum
stjórnmálum
Eftir Gunnar Rytgaard
1 DANMÖRKU svifur nú
andi kosninga yfir vötnuni og
fyrirsjáanlegt er, að komandi
haust verður fjörugt á sviði
stjórnmálastarfsemi. Þjóð-
þingið er enn í suniarfríi en
stjórnmálamennirnir iáta
hendur standa fram úr erm-
um við undirbúning þeirra
iiilda, sem ljóst er, að háð-
ar verði í sölum þess í vet-
ur. Meginmáiin eru ástandið
í efnahagsmálunum og óskir
minnihiutastjórnar sósíal-
demókrata um að koma á svo
kölluðu efnahags- eða at-
vinnulýðræði.
Undir niðri er svo örygg-
isleysið, sem stafar af Frani-
faraflokki lögfræðingsins
Mogens Glistrups og skatta-
andstæðingununi, fyigismönn
um hans. Þrátt fyrir breyti-
legar stuðningstölur Gallup-
skoðana, er flokkurinn enn
sá næststærsti í Danmörkú.
F ram f a r-a flokk u r i n n hefur
ekki nein eiginleg landssam-
tök en hélt þó nýlega lands-
fund, þar sem menn fylktu
sér óhikað um Glistrup, þótt
hann sé sjálfur andvígur
flokksmyndun. Framfara-
flokkurinn er þess vegna eins
konar þjóðarhreyfing, sem
Glistrup og fáeinir aðrir
menn stjóma frá lögfræði-
skrifstofu hans.
Þegar stjórnmálamenniirnir
í gömlu flokkunum fóru í
sumarfrí, var nýafstaðin
hörð rimma í þinginu, þar
sem Anker Jörgensen, far-
sætisráðherra, og stjórn
hans komust naumlega lífs
af. Þrætueplið var sú ráðstöf
un stjórnarinnar að herða á
nokkrum húsnæðismálalög-
um. Nú eru það efnahagsmál-
in, sem valda stjórninni erfið-
leikum.
Verðbólgan hefur aldrei
verið eins hröð í Danmörku
og undanfarna mánuði. Með
samningunum á vinnumark-
aðinum sl. vor fengu laun-
þegar miklar kauphækkanir
og við það bættist, að laun
hækkuðu vegna þenslu i at-
vinnuiífinu og auklnnar eft-
irspurnar eftir vinnúafli. Á
þvl er nú verulegur skort-
ur í landinu. Iðnaðurimn starf
ar undir mifelum þrýstingi og
artnar framleiðsla hans ekki
eftirspurn en verkalýðssam-
tökin og stjómin fara var-
lega í að leyfa innflutning
vinnuafls frá öðrum löndum.
Þetta veldur baráttu um
vinn'uaflið og tilheyrandi
launahækkunum.
Enda þótt útflutningur frá
Danmörku hafi aldrei verið
meiri en nú, er viðskiptajöfn
uður landsins við útlönd ó-
haigstæður. Neyzlan innan-
lands er of mikil og eiga hús-
næðismáfliin mikinn þátt í
því. Á fyrra helmingi ársins
var viðskiptajöfnuðurinn ó-
hagstæður um tvo milljarða
danskra króna. Á sama tíma
sl. ár var nokkurn veginn
jafnvægi í inn- og útflutn-
ingi. Þessi þróun er alvarleg
og þvi fremur sem Danir hafa
í ár femgið hundruð milljóna
króna úr landbúnaðarsjóði
Efnahagsbandalags . Evrópu.
Fyrirsjáanlega verður ekki
hægt að draga nægilega úr
þessum halla og má þvi áæöa,
að viðskiptahalli Danmerkur
við útlönd verði um fjórir
milljarðar danskra króna á
yfirstandandi ári.
Jafnframt þessum erfið-
lei'kum í e fna h ag s m á 1 u n va
sem að verulegu leyv1 er
mætt með lántökum erleodTis,
eru opinber útgjöld allt of
mikil. Stjórnin hefur reynt
ýmsar spamaðarráðstafanir
í sumar en þær duga skammt.
Fjárhagsáætlun fyrir árið
1974—75 sýnir 17% hækkun
opinberra útgjalda, með þeim
afieiðingum, að niðurstöðu-
tölur fjárlaga ri’kisins fara
yfir 62 milljarða danskra
króna. Stjórnin hyggst mæta
útgjöldunum með hækkun
Anker Jörgensen.
ýmissa gjalda og óbeinna
skatta. Með Glistrup á herð-
unum þorir enginn að nefna
hækkun beinrta skatta — en
það þarf að finna spamaðar-
leiðir upp á þrjá milljarða d.
kr.
Auk þess sem stjórnin
stenduir andspænis þessum
efnahagserfiðleikum, situr
hún uppi með hið umdeilda
frumvarp um atvinnulýðræði.
Það var gagnrýnt mjög harð
lega, þegar það var lagt fram
á síðasta þingi og varð Ank-
er Jörgensen, forsætisráð-
herra, að leggja frumvarpið
til hliðar tifl hausts. Það verð
ur nú laigt óbreytt fram og
þar með býður stjórrmn heim
hörðum átökum við stjórn-
arandstöðuna, borgaraflokk-
ana, sem mynduðu stjóm um
árið og einnig við stuðnings-
flokk sinn, Sósiafliistiska þjóð
arflokkinn, sem er heldur
ekki ánægður með frumvarp
stjórnarihnar, þótt hann vilji,
að haldið verði áfram að
f jalla um það.
Bongaraflokkamir þrír geta
ekki fyrir sitt leyti falflizt á
að stjórnin geti, með því að
leggja frumvarpið fram aft-
ur, haldið óvirkum stórum
sjóði, sem á að vera hægt að
nota til eflingar fjárfesting-
ar í iðnaðinum.
Frá pólitískum sjónarhóli
séð eru atvimnulýðræðismál-
ín því komin í algeran hnút,
sem getur haft það í för með
sér, að þau verði lögð undir
þjóðaratkvæði í því formi
sem stjórn sósíaldemókrata
og verkaiýðsfélögin hafa gef-
ið því. Eftir ölflu að dæma
verður það þá fellt, það eru
ekki ' einasta kjósendur
borgaraflokkanna, sem eru á
móti þvi, andstaðan nær langt
inn i raðir kjósenda sósíal-
demókrata.
Anker Jörgensen, forsætis-
ráðherna, á þvi ekki fyrir
höndum neitt sældarlíf á
hausti komanda. Kannski
verður afleiðingin sú, að efnt
verði til nýrra kosninga. Þó
fara allir varlega í slíkar
spár, því að öllum stendur
ógn af Glistrup. Hann mundi
vafalaust ná sæti á þinigi og
valda erfiðleikum við stjórn-
armyndum. Stjórnmálamenn
fara því að öllu með gát og
minmast ekki einu orði á
kosningar, þó stjómmála-
ástandið og hin ótrygga að-
staða stjórnarinnar mundi
undiir eðlilegum kringum-
stæðum gera siikt aðkallandí.
Hann er skseður ræðumaður
Oig fjölvís og kann vel að
koima fyrir sig orði og svara
óþægilegum spurningum. —
Hann þyklst ekki þurfa að
hliífa hinum borgaraflokkun-
•um við ýmsum óþaegindum,
ef svo ber umdir. Hann viflfl
létta skattabyrðarnar og hef
•ur búið tifl sérstaka „töflu“,
en andstæðingar hans halda
því fram, að hún sé einkuim
efnamönnum og hátekjumörm
um í vil. Þrátt fyrir rösklega
frammistöðu hans í útvarps-
umraeðum er þvi spáð, að
Hægri bæti ekki ne'nu við
þau 29 sæti, sem þeir hafa nú.
Þá keraur næst að hinum
borgaraflokkumum þremur,
sem kalla mætti „loðmu flokk
ana“. Skal þar fyrst nefna SP
Bortens, sem er og verður
fyrst og fremst bændaflokk-
ur, þó hann breytti um nafn
hér á árumum og nefndi sig
Mið- eða sentrumsflokk, þvi
að þá voru fremur líkur til
að borgarbúar gætu gefið hon
um atkvæði. SP er mjög þjóð
legur flokkur (þó að sumir
talsmenn hans sletti enskuim
orðum, svo sem „Cut“ og
„handicap“) og leggnr mikla
áherzlu á þjóðlegt uppeldi
unigiu kynslóðarinnar.
Kristil'ögi ftokkurinn ein-
kænnist einkum af starfi sínu
fyrir klrkjiu og kristindóm, og
ber að því leyti nafn með
rentu. En hann hefur löngum
þótt ærið þrönigsýnn í skoð-
unum, svo sem þegar hann
barðisit með oddi og egg gegn
því að konur fengi leyfi til að
verða prestar. Þar varð hann
þó að gefast upp og horfa upp
á, að roskin kona gerðist prest
ur í útkjálkahéraði langt norð
ur I landi. — Nú berst flokk-
urinn (og enda menn úr ýms
um öðrum flotokum) eindregið
gieign þvl, að löggjöf um fóst
ureyðingar verði gerð frjáls-
ari en nú er. Hann vill þvert
á móti þrengja hana. Um ýms
önnur landsmál fer hann sam
Trygvc Bratteli
leið með öðrum borgaraifflokk-
um.
Þá er að minnast á Vinstri,
en sú saga er eiginlega rauna
saga, sprottin af innri ríg
m lli ráðandi manna — og aí
EEC. Gamli flokkurinn átti
13 menn á þingi, og suí þeim
fylgdu 9 Helge Seip, sem er
fyligjandi EEC, en 4 fylgdu
Halflvard Eika, sem er gall-
harður andstæðingur EEC,
eins og Borten. En meiri hluti
flokksst jórniarinnar fylgir
Eika. Seip var því nauðugur
einn kostur að flýja úr ftokkn
um og stofna nýjan flokk, sem
nefnist „Det nye folkeparti“.
Siðasta Gallup-könniun sýn-
ir að Seip haifi fylgi um 4%
kjósenda en Eika áM'ka mi'kið
eða heldur meira. Innan
vinstri hefur umiga fólkið einn
ig sýnt merki þess að þvi þyki
flokfeurinin ekki nógu rót-
ræfeur, og þykir því hallast
grunsamlega mikið að þeim
„yztu vinstri", SF Gustavsens
ag kornm únis tum. En uim
þessa útftokka er það að segja
að þeir hafa gert með sér kosn
migabandalag og gera sér vom
Framhald á bls. 23
Hrafn Gunnlaugs. skrifar um sæneku kosningarnar:
Löggæzlumenn eða
bolabítar.
BANKARÁNIÐ í Kreditbank
anum við Norrmalmstong ;i
Stokkhólmi hefur m.a. haft
þau áhrif á sænsku kosnfaga
baráttuna, að fangel.sismá'in
og refsilöggjöfin eru nú eitt
helzta umræðuefiní á öUum
pólitískum fundum. Moderat
arnir (hægriftokkurinn) hafði
þegar í upphafi kosningabar-
áttunnar tekið u>pp slagorð
sem kröfðust aukinmar lög-
verndar á götum úti, en að
oðru leyti voru þessi mál ekki
ofarlega á lista flokkanna. í
rannsókn sem sjónvarpið hef
ur gert kemur greinilega í
Ijós, að al’lur almenningur
vilfl að tekið sé mikkt harSar
á þessum máluim en gert hef
ur verið hingað til. Afstaða al
menmings hefur orðið til að
ýta umdir flokkana, og nú berj
ast þeir auðvitað aUir fyrir
uimbótum á þessu sviði.
Svíar hafa fleiri lögreglu-
roerm miðað við höfðatölu en
nokkurt anríað Vestur-Evrópu
land, auk þess sem afbrot eru
hvergi fleiri eftir sömu við-
miðun. Meinið hlýtur að liggja
í þjóðfélaginu sjálfu, segja
fjölmiðlar. Ekki er að efa að
fjölmiðlannir hafa rétt fyrir
sér, en meinið er samt ófund-
ið enn, eða að minnsta kosti
greinir menn á um hvað það
sé, því flestir finna öll ósköp
irt af meinum.
Sviar hafa gert tilraum í þá
átt að gera fangelsi sín „mann
legri“ og bætt mjög aðbúnað
fanga, eða svo mikið að gár-
ungar segja að fangar séu
eina stétt þjóðfélagsins sem
lifi í iðjuleysi ag veUysting-
um. Tölur sýna að kostnaður
við hvern fanga i Sviþjóð er
nálægit tvöfait hærri en ann-
ars staðar þekkist, og að fang-
elsin verða æ stærri liiður i út-
'gjöldum hins opinbera.
Fræg er kviksaga af Finna
einum sem hefur þann uppá-
sið, að á hverju hausti þegar
kólnar í veðri, rölfir hann nið
ur í rmðbæ með múrstein i
höndunum og kastar homum í
gjegnum rúðu einhverrar stór
verzlunarinnar. En i stað þess
að láta greipar sópa um það
sem er i gluggainium, klifrar
hann sjálfur upp í gluggann,
fær sér sæti ag bíður eftir lög
reglunni. Fyrir þetta afbrot
fær hann sex mánaða famgels
isdóm á heimagön gufan gelsi
þar sem hann vinnur við smíð
ar og fleira. Kaup ð sem hann
fær er skattfrjálst og aðbún-
aður í fangelsimu ekki sem
verstur: bókasafn, leikfimis-
salur, gufubað, sjónvarpsher-
bergi o.s.frv. Um vorið þegar
hlýna fer i veðri er hann svo
búinn að afplána dóminn, fær
ný föt og kaupið fyrir mánuð
ina sex. Þá er drukk'ð og
dandalazt alfit sumarið, en
þegar kólna fer í veðri er bara
að finna sér nýjan múrstein.
Sviar hafa gert mikið til að
bæta aðstöðu famga, en nú
virðist svo komið að hjálpar-
viljinn hafi leitt til aigerra
öfga. Dæmi eru til að maður
hafi þrívegis verið dæmdur
fyrir morð af svipaðni tegund,
en alltaf verið náðaður og
sleppt út fáeinum árum eftir
hvert morð. Til eru afbrota-
menn sem hafa verið teknir
fastir fyrir meira en tíu banka
rán. Svona mætti lengi telja.
Borgaraflokkarnir krefjast
þess að fjöligað verði enn í
liði lögreglunnar. Þeir sem
eru á móti fjölgun lögreglu-
mann-a segja að meinið verði
ekki læknað með aukinni
lögreglu og að afbrotamönn-
um miunii ekki fækka þó hert
verði á löggæzlu, heldur verði
að komast að meininu sjálfu
og nota þá peninga er fara i
lögregluna til þjóðfélagslegra
rannsókna. Þetta er svo sem
allt gott og blessað, en þeir
sem gagnrýna fjöligun í liði
lögregiunnar, gleyma því að
lögreglan er til vegna fólfesins
og til að vernda venjulegt fólk
fyrir glæpum, og það er sú
grundvallarkrafa sem • hver
maður gerir til þjóðfélagsins.
Á meðan glæpamenn vaða
uppi, er ekki hægt að gera
neitt annað en fjöl'ga í liði lög
reglunnar t:l að tryggja lif og
limi venjulegra borgara.
Það er furðulegt að einn
brjálæðingur með vélbyssu
geti haldið heilli þjóð í kverka
taki í meira en fimm sólar-
hringa. Til allrar hamimgjiu
leyistist bankarán.ð á Norr-
malmstorgi án blóðsúthell-
iniga, en spumingin er bara
hvort sú mílda stefna er lög
reglan hafði, eigi ekki eftir að
ýta undir fleiri glæpi svipaðr
ar tegundar og hvort afbroba
menn missi ekki alla virðimgu
fyrir þjónum laganna.
Olof Palme forsætisráð-
herra hefur bent á að starf lög
raglunnar í lýðræðisríki sé tví
þætt og að við ránið á Norr-
málmstorgi hafi sænska lög-
reglan lient í togstreitu milli
Framhald á bLs. 19