Morgunblaðið - 18.09.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ — ÞRIÐJUDaGUR 18. SEPTEMBER 1973

Útgefandi
Framkvaemdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfuiltrúi
Fréttastjóri
Augiýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 360,00 kr.
I lausasölu
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson,
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
á mánuðí innanlands.
22,00 kr. eintakið.
Josep Luns, framkvæmda-
stjóri Atlantshafsbanda-
lagsins, kom hingað til lands
um helgina og gerði ríkis-
stjórninni í gær grein fyrir
afstöðu Atlantshafsbanda-
lagsins til varnarstöðvarinn-
ar á Keflavíkurflugvellí.
Heimsókn framkvæmda-
stjóra Atlantshafsbandalags-
ins hingað til lands er okk-
ur íslendingum fagnaðarefni.
Það er á almanna vitorði, að
hann hefur verið sterkur
bandamaður í þeirri viðleitni
að fá brezku ríkisstjórnina
til þess að hverfa á braut
með flota hennar hátignar af
fiskimiðunum í kringum
landið. Hefur Luns lagt mik-
ið starf af mörkum til þess
að leiða brezku ríkisstjórn-
inni fyrir sjónir, að skilyrðis-
laust brotthvarf flotans af
fiskimiðunum sé alger for-
senda þess, að von sé til
samninga. Þessa afstöðu Luns
og Atlantshafsbandalagsins
þökkum við íslendingar um
leið og við gerum okkur
grein fyrir þvi, að bandalag-
ið hefur ekkert vald til þess
að fyrirskipa Bretum eitt eða
annað í þessu sambandi. En
stuðningur Luns og flestra
aðildarríkja Atlantshafs-
bandalagsins er okkur engu
að síður mikill styrkur.
Heimsókn Josep Luns
hingað til lands gefur einnig
tilefni til að vekja athygli á
því, að ríkisstjórn Ólafs Jó-
hannessonar er þessa dagana
að leika sér að eldi í sam-
bandi við öryggis- og utan-
ríkismál íslenzku þjóðarinn-
ar. Með fullum rökum má
segja, að meðferð vinstri
stjómarinnar á utanríkismál-
um einkennist af algerri æv-
intýramennsku. Ábyrgðar-
laus vinnubrögð þessarar
ríkisstjórnar í sambandi við
varnarmálin hafa áður verið
rakin hér í Morgunblaðinu.
Þrátt fyrir það, að engin
alvöru könnun hafi farið
fram af íslenzkri hálfu á
stöðu varnarstöðvarinnar,
óskaði ríkisstjórnin í sumar
endurskoðunar á varnarsamn
ingnum skv. 7. gr. Það þýðir,
að 6 mánuðum eftir að sú
ósk er sett fram, getur hún
sagt varnarsamningnum upp
og verður varnarliðið þá að
hverfa úr landi að 12 mánuð-
um liðnum. Þessi 6 mánaða
frestur verður liðinn í des-
ember n.k. og er þá örlaga-
stundin í öryggismálum ís-
lendinga runnin upp. í kjöl-
far óskar um endurskoðun
hefði mátt ætla, að þegar í
stað hæfust viðræður við
Bandaríkjamenn, en sú varð
ekki raunin. í raun og veru
hafa slíkar viðræður ekki
hafizt enn, þótt tveir full-
trúar utanríkisráðherra hafi
verið vestan hafs á dögun-
um.
Þessi vinnubrögð í varnar-
málunum eru fordæmanleg
og hafa að sjálfsögðu vakið
ugg í brjóstum fólks og ekki
hefur það dregið úr þeim
ugg, hvernig Ólafur Jóhann-
esson, forsætisráðherra, hef-
ur hagað sér að undanförnu
í sambandi við aðild íslands
að Atlantshafsbandalaginu.
Nú liggur fyrir ríkisstjórn Is-
lands tillaga frá Ólafi Jóhann
essyni, sem þýðir, verði hún
samþykkt, að fordæmi At-
lantshafsbandalagið ekki
njósnaflug Breta hér við
land og fyrirskipi Bretum
að stöðva það, rnuni ríkis-
stjórnin taka aðild íslands að
Atlantshafsbandalaginu til
endurskoðunar. Ólafur Jó-
hannesson á að vita, að At-
lantshafsbandalagið hefur
ekkert vald til þess að gefa
ríkisstjórn Bretlands slík fyr-
irmæli. Þess vegna er ljóst,
að samþykkt á tillögu for-
sætisráðherra mundi í raun
þýða, að ríkisstjómin væri
skuldbundin til að taka aðild
íslands að bandalaginu til
endurskoðunar vegna fram-
ferðis Breta í landhelgismál-
inu, jafnvel þótt forsætisráð-
herra hafi sjálfur lýst þvl
yfir, að úrsögn úr bandalag-
inu mundi ekkert hjálpa til
vegna landhelgismálsins.
Það er því ekki of sagt, að
alger ævintýramennska í ut-
anríkismálum ræður nú ríkj-
um í ríkisstjóm íslands, og
að framsóknarmenn eru að
láta kommúnista teyma sig
stig af stigi út í algert öng-
þveiti. Fjöregg íslenzku þjóð-
arinnar er haft að leikfangi
í þeirri bjálfalegu pólitík,
sem rekin er af sundurþykkn
og ósamstæðri ríkisstjórn.
Morgunblaðið spyr: Er ekki
tími til kominn, að skynsam-
ir menn í öllum lýðræðis-
flokkunum, Sjálfstæðisflokki,
Framsóknarflokki, Alþýðu-
flokki og Samtökum frjáls-
lyndra og vinstri manna, taki
höndum sarnam og stöðvi
þessa ævintýramennsku í ut-
anríkismálum þjóðarinnar? I
þessum efnum hvílir mikil
ábyrgð á herðum lýðræðis-
sinna, en þó er ábyrgð þeirra
manna í Framsóknarflokkn-
um mest, sem jafnan hafa
stutt þá utaniríkisstefnu, sem
ísland hefur fylgt. Það eru
forystumenn þeirra eigin
flokks, sem nú fara villir
vegar. Ekkert er LíkLegra til
að hafa áhrif á afstöðu þeirra
en öfiug mótmæli innan
Framsóknarflokksins gegn
þessari ævintýrapólitík.
ÆVINTÝRAMENNSKA í
UTANRÍKISMÁLUM
Dregið verður úr völdum hins
nýja konungs Svíþjóðar
SVÍÞJÓÐ f«er í dag nýjan
þjóðhöfðingja, Karl XVI.
Gústaf, sem tekur við kon-
ungstign af afa sínum heitn-
um, Gústaf VI. Adolf. Hinn
nýi konungur fæddist á Val-
borgarmessu, 30. apríl 1946.
Svíar höfðu beðið lengi eftir
erfðaprinsi, því frá þvi að
Margrét prtnsessa fæddist
1934, höfðu krónprinsinn,
Gústaf Adolf og ko.na hans
Sibylla, prinsessa átt þrjár
dætur, en karlar ganga fyrir
um rétt til ríkiserfða í Sví-
þjóð.
Erfðaprinsiwn, sem skýrð-
ur var Karl Gústaf Folke Hu-
bertus var niu mánaða gamall
þegar faðir hans fórst í bil-
slysi Við Kastrup í Kaup-
mannahöfn, en móðir hans
lézt í fyrra. Kari Gústaf var
opinberlega lýstur krónprins
Svíþjóðar 1950.
Hann lauk stúdentsprófi í
Sigtuna 1966 og stundaði nám
við Uppsalaháskóla í tvo vet-
ur 1968—70 i þjóðfélagsfræð-
um, stjórnmálavisindum og
sögu en hann lauk engum próf
um.
Mestan hluta framhalds-
náms síns hefur Karl fengið í
gegnum hermennsku, en hann
hefur starfað í iandher, flota
og fiugher Svía.
Hann gegndi 1 fyrsta sinn
konungsstörfum, vegna veik-
inda afa síns, við afhendingu
Nóbelsverðlaunanna í fyrra.
Þegar Karl Gústaf tekur
við munu völd hans vera þau
sömu og afi hans hafði. En í
haust mun sænska þingið,
Rikisdagurinn afgreiða endan
lega breytingar á stjórnar-
skrá landsins, sem hafa í för
með sér verulega skerðingu
á valdi konungs. Af öllu að
dæma, verður hinn ungi kon-
ungur aðeins tákn ríkisins,
eftir 1. janúar 1975.
Þau völd, sem konungi eru
nú falin munu ganga í hend-
ur annarra, fyrst og fremst
ríkis'stjómarinnar, enda verð-
ur hann f jarverandl þegar rík
isstjómin mun taka ákvarðan
ir sinar. Konungi verður að-
eins tilkynnt um málefni rík-
isins af forsætisráðherranum
eða þá á ríkisráðsfundum,
sem ekki þarf að haida oftar
en ársfjórðungslega.
Þá hættir konungur að
hafa nokkru hlutverki að
gegna við myndanir nýrra rik
isstjórna, heldur mu.n foseti
þingsins fela einstaka mönn-
um stjómarmyndanir.
Konungur mun áfram setja
þing, en hásætisræðunni verð
ur sleppt en i staðiun kemur
S'tefnuyfirlýsing ríkisstjómar-
innar. Þá íer táknræn yfir-
stjóm konungs á herjum
Svía yfir til rikisstjórnarinn-
ar.
Hin nýja stjórnarskrá var
lengi í vinnslu, fyrst í nefnd-
um ríkisstjórnarinnar og síð-
an tóku þingflokkarnir nokk-
ur ár til að fjalla um málið.
Skjalið ber þess vott að lýð-
veldissimnar hafi komið ná-
lægt gerð þess og haft á
hana mikil áhrif. T.d. er oirðið
„konung“ aðeins að finna á
einum stað í hinum nýju lög-
um. í öllum öðrum atvikum
er orðið ,,þjóðhöfðingi“ notað.
Þá er reynt að leggja stein
í .götu áframhalds konungs-
dæmisins, með því að setja
inn ákvæði um ój'afnrétti
kynja til rikiserfða, þannig að
karlmenn einir geta orðið
þjóðhöfðingjar, en borgara-
flokkarnir hafa ekki viljað fall
ast á þetta ákvæði. Þá er á-
kvæðinu um að þimgið veiji
formlega nýjan koriumg, þeg-
ar annar deyr, hreiniega
sleppt án þess að anmað á-
kvæði komi í staðinn. Gefur
þetta þinginu tækifæri til þess
að koma á lýðveldi án nokk-
uns fyrirvara.
Karl XVI. Gústaf.