Morgunblaðið - 23.12.1979, Síða 8

40
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. DESEMBER 1979
Búkarest. —
Dr. Mihail Botez og kona hans
Mariana, sem er arkitekt, skiluðu
nokkur hundruð blaðsíðna hand-
riti að bók þeirra um skipulag í
þéttbýli til útgefanda síns og þá
var þeim gefin fyrirskipun um að
bæta tveimur blaðsíðum við hand-
ritið með tilvitnunum í forseta
landsins.
Botez tók þetta ekki í mái.
Tilvitnanir í Ceausescu, forseta
Rúmeníu, virtust algerlega út í
hött í ritverki sem þessu.
í næsta nágrenni við Botez-
hjónin mátti heyra heimsspeking-
Ceausescu: persónudýrkunin
magnast enn.
RÚMENIAl
Æ fleiri mennta-
menn forða sér
vestur á bóginn
inn Titus Mocanu kvarta yfir
sífelldum afskiptum yfirvalda af
kennslu hans í fagurfræði.
Og þúsundir mílna í burtu var
rúmenski kvartettinn Athenaeum
í hljómleikaferð í Frakklandi. All-
ir hljóðfæraleikarar kvartettsins
voru að búa sig undir að leita hælis
sem flóttamenn.
Allir þessir atburðir, sem raktir
eru hér að framan, og þótt ólíkir
séu, hafa gerzt á undanförnum
vikum. Allir eiga þeir eitt sameig-
inlegt. Þeir eru allir merki um
sívaxandi pólitísk afskipti stjórn-
valda í Rúmeníu af starfi lista-
manna og vísindamanna.
Árangurinn er sá, að stöðugt
fleiri menntamenn leita til Vestur-
landa, hraktir frá heimalandinu
vegna vaxandi örvæntingar. Það er
haft eftir embættismanni í sendi-
ráði vestræns ríkis í Búkarest, aö
áætlað sé að um 8 þúsund Rúmen-
ar neiti á ári hverju að snúa heim
aftur eftir ferðir til Vesturlanda,
sem samþykktar hafa verið af
yfirvöldunum.
Listamenn kvarta yfir því, að
hvers konar fúskarar setji mark
sitt á menningu landsins — en það
er nokkuð sem sérhver erlendur
ferðamaður getur séð með eigin
augum ef kveikt er á sjónvarpinu í
hótelinu.
Gagnrýnendur kerfisins halda
því fram, að almenna hnignun
lista- og menningarlífs megi
merkja af því, að fúskarar komi í
stað listamanna. Menntamaður
nokkur hefur einnig bent á annað
dæmi um hnignunina. Aðeins 2.330
nýjar bækur voru gefnar út á
síðasta ári í stað 7 þúsund nýrra
bóka árið 1973.
Hin opinbera skýring sem gefin
er vegna þessarar gagnrýni er sú,
að peninga skorti, en mennta-
mennirnir hafa aðra skýringu á
reiðum höndum. „Sönn menning
leiðir af sér frjálsa hugsun,“ segir
dr. Mocanu. „Kerfi kommúnismans
krefst járnaga. Það er nauðsynlegt
að fara með fólk eins og vélar.
Iðnvæðing landsins krefst hugsun-
arlausrar hlýðni."
Hnignun menningarlífs í Rúm-
eníu heldur áfram, hver sem skýr-
ingin er, og þeim fækkar stöðugt
sem eftir eru í landinu til að
berjast gegn þessari þróun. Svo
vitnað sé til eins menntamannsins
í útlegð þá eru nú orðnir fleiri
rúmenskir menntamenn sem búa
erlendis en þeir sem enn dvelja í
landinu.
- PETER RISTIC.
VEB^LD
LEIKF ANGAL AND ■HHHMHMHÍHÍ
DÁLÍTIL athugun og réttur
skilningur á þeim hugmynd-
um, sem lítil börn hafa um
skemmtilegan leik, leiddi til
þess, að litil leikfangaverk-
smiðja í eigu bæheimskrar
fjölskyldu hefur á sex árum
vaxið í það að verða stærsti
leikfangaframleiðandi í
V-Þýskalandi.
Leyndardóm þessarar vel-
gengni má lesa út úr andlit-
um herskara smávaxinna
geimfara og riddara, drottn-
inga og mjaltakvenna, kúreka
og indíána, sem streyma af
fðeriböndum Geobra-
Brandstátter-verksmiðjunnar
í Zirndorf, einni útborg Núrn-
bergs. Allar litlu Playmobil-
dúkkurnar eru jafn sviplaus-
ar og allar hafa þær sömu
litlu blettina í augna stað.
Segja má að þær vanti hvort
tveggja líf og liti. Semsagt:
sannkölluð guðsgjöf öllum
börnum með heilbrigt ímynd-
unarafl.
Árið 1958 réðst til fyrir-
tækisins maður að nafni
Hans Beck, ungur flótta-
maður frá A-Þýskalandi.
Beck byrjaði sem snikkari en
hafði þó löngum mestan
áhuga og ánægju af að búa til
flugmódel. Saga Playmobil-
karlanna og -kerlinganna
hófst svo árið 1971 þegar
forstjóri fyrirtækisins bað
Beck að búa til litlar liða-
mótalausar dúkkur fyrir
yngstu börnin.
Beck hafði sínar eigin hug-
myndir um það hvernig litla
dúkkan ætti að líta út, sem
færi með aðalhlutverkið í
sögum og leikjum litlu barn-
anna. Kalli Bjarna og félagar
hans í Smáfólkinu höfðu haft
dálítil áhrif á hann og eftir að
nokkur fyrstu frumdrögin að
dúkkunum höfðu lent í rusla-
körfunni litu fyrstu líkönin
dagsins ljós. Þau voru í fyrsta
sinn sýnd væntanlegum kaup-
endum árið 1973 og ári síðar á
Barna-
gullið
er gull-
náma
alþjóðlegri leikfangasýningu í
Núrnberg.
Viðbrögð fólks ollu Beck
miklum vonbrigðum og sumir
voru jafnvel fullir fyrirlitn-
ingar. „Margir sögðust ekki
sjá að þetta ætti mikla
framtíð fyrir sér,“ segir Beck.
Ekki voru þó allir á sama
máli og einn gestanna á
sýningunni, Hollendingur,
bað um tveggja tíma frest svo
að hann gæti haft smaband
við fyrirtæki sitt. Að því búnu
gerði hann mikla pöntun.
Aður en árið 1974 var horfið í
aldanna skaut höfðu verið
seldar 3,5 milljónir Plymob-
ildúkka og Brandstátter-
verksmiðjurnar hafa síðan
mátt hafa sig allar við að
anna eftirspurninni.
Vinsældir dúkkanna hans
Becks stafa af því, að mörg
börn eru síður en svo ánægð
með leikföng, sem eru bara
eftirlíkingar af raunveruleik-
anum. „Það skiptir miklu að
börnin fái að gefa ímyndun-
araflinu lausan tauminn,
segir Beck. „Þess vegna má
aðeins gefa eitt og annað í
skyn með leikfanginu en alls
ekki hafa það of fullkomið."
Playmobil-fólkið getur
hreyft sig aðeins mátulega
mikið til að geta t.ekið þátt í
leikjum barnanna. Það má
láta það sitja hest, snúa
höfðinu til hliðanna og hreyfa
handleggina. Andlitin eru
hins vegar svipbrigðalaus og
hendurnar bara griplur fyrir
spjót, lúðra, luktir og árar.
„Mér fannst, að dúkkurnar
mínar ættu að líta út eins og
börnin sem hafa verið að líkja
eftir athöfnum fullorðna
fólksins á öllum tímum,“ seg-
ir Beck. „Þær eru sælar og
ánægðar á svip og það er
ekkert ljótt eða óhugnanlegt
við þær. Ég vissi líka alltaf að
ég var á réttri leið en að þær
skyldu slá svona í gegn lét ég
mig ekki dreyma um.“
„S-lá í gegn“ er ekki orðum
aukið. Playmobil-fólkið er
selt í 50 löndum og sums
staðar, eins og í Bretlandi og
Hollandi, hefur það orðið að
nokkurs konar tísku- eða
menningarfyrirbrigði. Á sex
árum hafa selst 250 milljónir
dúkka fyrir 57 millj. dollara
og í fyrsta sinn hefur eitt
leikfang náð því að vera 5%
af öllum leikföngum sem seld
eru í V-Þýskalandi.
- ROBIN SMYTII
Hið maka-
lausa ásta-
líf Mailers
Að kynna sér ástamál rithöfundarins
Normans Mailers er eins og að glugga í
afrekaskrá hnefaleikakappa í þungavikt
og sem stendur standa nú stigin þannig
fyrir kappann, að hann hefur getið af
sér átta þörn með fjórum eiginkonum og
tveimur ástkonum. Þar að auki elur
hann svo önn fyrir því níunda, sem
fylgdi með í kaupunum þegar hann tók
saman við ungfrú Norris Church, sem
fyrir hálfu öðru ári ól honum soninn
John Buffalo.
Ástæðan fyrir því, að einkalíf Mailers
er nú á hvers manns vörum vestur í
Bandaríkjunum, er sú, að gjaldheimtan
þar í landi heldur því fram, að hann hafi
ekki staðið sem best í skilum með
skattinn sinn og skuldi nú samtals hálfa
milljón dollara. Þar að auki stendur
eiginkona númer fjögur, Beverly Bent-
ley, í ströngu við að skilja við eigin-
manninn sinn ástkæra og lætur það svo
sem ekki liggja í neinu þagnargildi.
„Norman,“ segir Beverly, „er snilling-
ur, og ég hef ekkert út á hann að setja
sem rithöfund. Hins vegar hef ég
ýmislegt við manninn sjálfan að at-
huga.“
Lái henni líka hver sem vill. Fáar
konur létu líklega bjóða sér að eigin-
maðurinn ætti dóttur með einhverri
annarri konu og síðan son með ennþá
annarri og ætti þó að heita harðgiftur.
Dótturina átti Mailer með jazz-söngkon-
unni Carol Stevens og Norris Church
fæddi honum soninn.
„Norris varð þunguð hér á mínu eigin
heimili þegar ég var að leika í Hartford
sumarið 1977,“ segir frú Beverly.
Það var í Russelville í Arkansas sem
þau Norris og Mailer hittust þegar hann
var að heilsa upp á gamlan stríðsfélaga
sinn úr síðari heimsstyrjöldinni. Norris
kenndi listasögu við gagnfræðaskóla þar
í borg og henni segist svo frá þegar hún
minnist fyrsta fundar þeirra: „Eg kom
inn í herbergið klædd gallabuxum og
Mailer: hann á líka í útistöðum við gjaldheimtuna.
með skyrtuna bundna í mittið. Ég er sex
fet og tveir þumlungar en Norman, ja,
hann er víst einum sex þumlungum
lægri. Ég gekk til hans og sagði: „Gott
kvöld, hr. Mailer," en hann snerist á
hæli og strunsaði út.“
Hvað um það, þau borðuðu saman og
það reyndist fara ágætlega á með þeim.
Mailer heimsótti ungfrú Norris og son
hennar hálfum mánuði síðar og ekki leið
á löngu þar til þau mæðginin tóku sig
upp með allt sitt hafurtask og settust að
á heimili Mailers.
Norris Church segist vera hamingju-
söm þrátt fyrir dálítið vafasama fortíð
Mailers sem ábyggilegs eiginmanns, en
þess má t.d. geta, að hans ektavinna nr.
2 var á sínum tíma flutt á sjúkrahús
eftir að hann, að því er sagt er, hafði
lagt ,hana hnífí í brjóstið og skaddað
hjartað.
Norman Mailer lifir nú í þeirri
voninni, að nýjasta bókin hans, sem
segir frá morðingjanum um Gary Gil-
more, sem var tekinn af lífi fyrir
tveimur árum, hjálpi til við að borga
meðlögin með börnunum, konunum og
kostnaðinn af skilnaðarstandinu.
- PIERS AKERMAN