Morgunblaðið - 27.08.1980, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. ÁGÚST 1980
27
Varnir íslands og At-
lantshafsbandalagið
Ari T. Guðmundsson kveður sér
hljóðs í Morgunblaðinu 21. ágúst
og fjallar um stöðu íslands og
stríðshættuna. Tilefnið segir hann
grein eftir undirritaðan, sem birt-
ist í Morgunblaðinu 5. júlí (Staða
íslands í vályndri veröld). í grein
sinni segist Ari skoða 5 atriði, sem
þar voru fram sett „og vona að
Björn svari mér“. Af grein Ara
ræð ég, að við séum sammála um
nauðsyn varna á íslandi en okkur
greini á um það, hvaða leiðir skuli
farnar að markmiðinu.
Ég er sammála þessari niður-
stöðu Ara T. Guðmundssonar:
„hernaðaralegt mikilvægi íslands
er síst ofmetið og útílokað að
landið fái að „vera í friði" eins og
menn vona helst." Ég er einnig
sammála Ara um það, að litlar
líkur séu á því, að kjarnorku-
sprengju verði varpað á ísland í
upphafi styrjaldar. Kæmi til
slíkra hörmunga yrðu þær liður í
alhliða gjöreyðingarstríði. Enn er
ég sammála þeim rökum Ara, sem
hann færir fyrir þessari niður-
stöðu sinni „að stríðsaðilum ber
nauðsyn til að nota landið til
eftirlitsstarfa, árása- eða verndar-
aðgerða fyrir eigin hertæki." Síð-
an ályktar Ari á þann veg, að
annað hvort muni Bandaríkja-
menn eða Sovétmenn reyna að ná
landinu og sú keppni hafa hernað-
arátök í för með sér. Segir hann
okkur Islendinga vanbúna til þess
að mæta slíkri atburðarás. Þarna
er ég ósammála. Einmitt með
aðild að Atlantshafsbandalaginu
og varnarsamningnum við Banda-
ríkin höfum við á friðartímum
gert ráðstafanir, sem koma í veg
fyrir slíkt kapphlaup á fyrsta stigi
hernaðarátaka. Raunar er ég
þeirrar skoðunar, að hernaðarlegt
tómarúm á íslandi og óvissa
risaveldanna um það, hvort þeirra
næði fótfestu í landinu gæti, orðið
neistinn, sem kveikti ófriðarbál.
Við Ari T. Guðmundsson erum
ósammála vegna þess, hve litla trú
hann hefur á Atlantshafsbanda-
laginu og hernaðarstyrk þess. Tel-
ur hann bandalagið í raun hafa
lamað frumkvæði og framtak ein-
stakra bandalagsþjóða í vígbún-
aði. Skýrast kemur þessi skoðun
hans í ljós, þegar hann segir, að
við íslendingar eigum að hervæð-
ast og minnka tengslin við At-
lantshafsbandalagið smátt og
smátt miðað við eflingu eigin
viðbúnaðar. Finnst mér hann leita
langt yfir skammt í þessari rök-
semdafærslu. Öflugustu varnir ís-
lendinga sjálfra kæmust aldrei í
hálfkvisti við þá tryggingu, sem
felst í varnarsamstarfi við Banda-
ríkin og aðildinni að Atlantshafs-
bandalaginu.
Ari segir, að „hættuleg leynd“
hafi hvílt yfir því „hvað NATO
hyggst fyrir með ísland í stríði".
Hann spyr hvort héðan eigi að
hörfa eða flytja hingað „léttvopn-
aða fótgönguliða“. Hann segir
„allsendis óljóst hvernig NATO
ætlar að verja ísland" eftir að
aðvörun hefur borist um árás. Og
spyr, hvort ég viti, hvernig það
yrði gert.
Varnarstefna Atlantshafs-
bandalagsins byggir á þeirri
grundvallarforsendu, að kjarn-
orkuherstyrkur Bandaríkjanna sé
nægilega öflugur til að fyrir-
byggja árás á þau og bandalags-
ríki þeirra. Um einstaka þætti
þeirrar stefnu leyfi ég mér að vísa
til greinar um hana í Morgunblað-
inu 24. ágúst. Eftirlitsstarfsemi
varnarliðsins á Keflavíkurflug-
velli er liður í framkvæmd hennar.
Dugi þessar fyrirbyggjandi að-
gerðir ekki og verði gerð árás á
Atlantshafsbandalagslöndin þrátt
fyrir þær, er það yfirlýst stefna
bandalagsríkjanna að halda óvin-
inum í skefjum eins nálægt eigin
landi hans og frekast er unnt.
Fráleitt er að ímynda sér, að
átakalaust verði hörfað frá
Norður-Noregi og íslandi. Næði
Ara T. Guðmunds-
synisvarað
óvinurinn íslandi á sitt vald, væri
Noregur þar með fallinn og
ógnvekjandi hætta myndi steðja
að siglingaleiðunum yfir Norður-
Atlantshaf — lífæð Atlantshafs-
bandalagsins. Árás á ísland yrði
gerð af sjó eða úr lofti. Aðvörun-
artíminn er skemmstur fyrir loft-
árás, nema óvinaher sækti gegn
landinu í dulargervi svo sem á
togurum, rannsóknaskipum og
kaupskipum eða úr flugvélum,
sem hér hefðu fengið lendingar-
leyfi. Sveit orrustuflugvéla á
Keflavíkurflugvelli hefur það
hlutverk að bægja óvinveittum og
óþekktum flugvélum frá landinu.
Henni gæti borist liðsauki á þeim
tíma, sem það tekur að fljúga
orrustuflugsveit frá Bandaríkjun-
um til íslands — lengsti tími — og
á skemmri tíma, ef flugvélamóð-
urskip væri nærri landinu eða
flugvélar yrðu sendar hingað til
dæmis frá Bretlandi. Samhliða
yrðu landgönguliðasveitir sendar
flugleiðis frá Bandaríkjunum til
Islands og birgðaflutningar hafnir
með skipum. Ég tel, að í stórum
dráttum yrði þannig brugðist við
innrás í ísland.
Úr nauðsyn liðsflutninga mætti
draga með tvennum hætti, að hér
væru fleiri erlendir hermenn að
staðaldri samkvæmt sérstöku
samkomulagi við íslensku ríkis-
stjórnina eða Islendingar hæfu
vopnabúnað eins og Ari T. Guð-
mundsson hallast að en þá hugsun
orðar hann með þessum hætti:
„Hið rétta er að íslendingar sjálfir
verða að vera viðbúnir og búa til
varnarkerfi sem byggist á góðum
almannavörnum, birgðasöfnun í
landinu, margþættum hindrunum
fyrir hernámslið og skipulögðu
andófi.“ Og á öðrum stað: „ísland
eflir sinn eiginn viðbúnað við
styrjöld." Ég hef á það bent, að
það drægi úr trausti manna á getu
Bandaríkjamanna til þess að verja
ísland, að aldrei hefðu verið æfðir
liðsflutningar til landsins. Vafa-
laust má rekja það til pólitísks
tvískinnungs okkar sjálfra, að
engin slík æfing hefur farið fram.
Raunar er ekki við neina aðra en
okkur sjálfa að sakast, ef okkur
finnst ekki nóg að gert til varnar
íslandi. Eins og Ari T. Guð-
mundsson lætur liggja að, hefur
það verið „feimnismál" að ræða
varnir íslands „án þess að hugsa
þær hugsanir til enda sem hljóta
að vaknajiegar menn velta fyrir
sér stöðu Islands".
Við slíkar hugrenningar hljóta
menn þó að taka mið af stöðunni
eins og hún er á hverjum tíma. Nú
er hún þannig, að Bandaríkja-
menn hafa hér eins marga menn
og íslensk stjórnvöld heimila og
bardagasveitir aðeins á einu horni
landsins. Þeir eru skuldbundnir til
að verja landið allt. Áætlanir
þeirra miðast við að geta staðið
við þessar skuldbindingar. Finnist
íslendingum þessar áætlanir ekki
trúverðugar, verða þeir auðvitað
sjálfir að láta það álit í ljós og
krefjast breytinga eða fram-
kvæma þær sjálfir með eigin
viðbúnaði. íslenskar ráðstafanir
yrðu þó marklausar, ef þær fælust
í því að höggva á tengslin við
Atlantshafsbandlagið og Banda-
ríkin. Mér finnst hættan af dulbú-
inni árás af sjó eða úr lofti ein
réttlæta efasemdir um, að viðbún-
aður sé ekki nægur í landinu.
Röksemdir þær, sem Ari T.
Guðmundsson færir fyrir því, að
varnarstefna Atlantshafsbanda-
lagsins sé haldlaus, eru ekki sann-
færandi. Hann má ekki gleyma
því, að burðarás bandalagsins er
skuldbindingin um að árás á eitt
bandalagsríki sé árás á þau öll.
Bandalagið er ekki yfirríkjastofn-
un, sem segir aðildarlöndunum
fyrir verkum eða leggur á þær
nokkrar hömlur. Sameiginlegar
varnaráætlanir á vegum þess og
herstjórnir NATO eru til orðnar,
svo að unnt sé að svara árás með
samræmdum hætti. Með fullyrð-
ingu sinni um það, að hugmyndir
Atlantshafsbandalagsins um liðs-
og birgðaflutinga frá Norður-
Ameríku til Evrópu séu með öllu
óraunhæfar, sýnir Ari, að hann
hefur ekki kynnt sér áform banda-
lagsins nægilega. Sú kenning
hans, að Sovétmenn hafi síðan
1970 æft árás úr suðri og norðri á
skipalestir frá Ameríku til Evr-
ópu, kemur á óvart. Flotaæfingar
Sovétmanna á Atlantshafi hafa
nær eingöngu ef ekki algjörlega
falist í gagnkafbátahernaði hér á
Norðurslóðum til varnar víg-
hreiðrinu á Kóla-skaga og virðast
byggjast á þeirr von, að sovéski
flotinn geti ráðið yfir töluverðum
hluta Noregshafs. Atlantshafs-
bandalagslöndin leggja hins vegar
ríka áherslu á að æfa varnir
siglingaleiðanna yfir Atlantshaf,
svo að þau verði við öllu búin, og
fer ein slík fram á næstunni
samhliða því sem æfð er land-
ganga til dæmis í Norður-Noreg.
Ari T. Guðmundsson er ósam-
mála mér um það, að varnarsam-
starf Norður-Ámeríku og Evrópu
sé óskastaða frá íslenskum bæjar-
dyrum séð. Kemst hann að þeirri
niðurstöðu „í ljósi vaxandi stríðs-
hættu og ónothæfrar hernaðar-
stefnu NATO“. Ari vill sem sé
hverfa aftur til áranna fyrir síðari
heimsstyrjöldina. Reynsla Vestur-
landa af þeim átökum varð ein-
mitt hvatinn að stofnun Atlants-
hafsbandalagsins. Með þeirri
ráðstöfun að sameina varnarmátt-
inn á friðartímum hefur friður
verið tryggður á bandalagssvæð-
inu i rúma þrjá áratugi. Ari T.
Guðmundsson hefur ekki bent á
neina skynsamlega forsendu fyrir
því að kasta svo haldgóðu friðar-
kerfi fyrir róða. Hann segir i lok
greinar sinnar „Þegar ég fletti
dagblöðum frá 1938 og 1939 mætti
halda að styrjöldin hefði hafist
áratug siðar en raun varð á.“ Ara
hlýtur að hafa orðið hugsað til
þess við þennan lestur sinn, að
andvaraleysið á þessum árum má
ekki sist rekja til þess, að þá höfðu
menn ekki sannfærst um nauðsyn
samhæfðra varna á friðartímum.
Eftir dýrkeyptar hörmungar
styrjaldarinnar voru menn reynsl-
unni ríkari og til þess má rekja
stofnun Atlantshafsbandalagsins.
Merkilegast finnst mér að sjá
það af lestri greinar Ara T.
Guðmundssonar, að kjörorðið „ís-
land úr NATO. Herinn burt.“
þýðir í hans huga: „Varið land.
Islendingar hervæðumst!"
Björn Bjarnason
FLUGKLÚBBURINN H.F.
Flugáhugamenn athugið:
Fyrirhugaö er aö bóklegt námskeiö til einkaflug-
manns hefjist 1. september n.k.
Upplýsingar í símum 28970, 71771 og 43761 á
kvöldin.
Komið og skoöiö
HQLUWOOD
COLTINN
/nmúcl
Heimilið
í sýningardeild
á sýningunni
Þátttakendur í
Ungfrú Hollywood
keppninni koma í höll
ina í kvöld og kynna
Coltinn og Samúel. ,
Og svo bregöa sér
allir í Hollywood á eft
| kvWJ pa< **'
Umboðssímar

H8LUW6QÐ
EF ÞAÐ ER FRETT-
NÆMTÞÁERÞAÐÍ
MORGUNBLAÐENU
*
AIGLYSINGA-
SIMINN F.R:
22480
TAKIÐ ÞATTI
ÞRAUTINNI
í Alpa básnum í Laugardalshöll,
hangir uppi stafli af Alpa smjörlíki.
Sýningargestir geta reiknaö út hve
mörg stykki og hve mörg kíló af
Alpa eru í honum.
Svörum er síöan skilaö á staðnum.
Aö lokinni sýningu verður dregið úr
réttum lausnum og þrenn aöalverö-
laun veitt auk 10 aukaverðlauna.
Alpa — ómissandi á brauöiö,
í baksturinn, á pönnuna.
• smjörliki hf.