Alþýðublaðið - 08.07.1931, Blaðsíða 2

:■* *«g
60 ára afmæli
danskra |afoaðarmanna.
Stauning. Borgbjerg.
Tveir aðalforingjar danskra jafnaöármanna.
Árið 1871 ko.mu út nokkur blöð
í Kaupmannahöfn, sem nefnduist
„Sociaiistiske Blade“. Enginn vissi
hver var höfundur [leirra — og
borgarastéttin,. sein í værukærri
ró ríkti og réði á öllum sviftum.
kiptist við við lestur blaðanna og
krafðist pess, að haft yrði uppi
á höfundinum,, siem væri bættu-
legur þjöðfélaginu, vargur í vé-
uim, sem nauðsynlegt væri að
handsama, áður en honum tækist
að eyðileggja siðferðið, kristin-
dóminn og föðurlandsástina. Sá,
er þetta ritar, hefir lesið útdrætti
úr aðalblöðum Kaupmannahafnar
á þeim tíma, „Fedrelandet" og
„Dannebrog“, og það er skeinti-
legt að sjá, hve orðin, sem þau
viðhöfðu, eru iík þeim, er íslenzka
íhaldsstéttín heíir notað .gegn ai-
þýðusamtökunum í þau 16 ár,
sem liðin eru síöan Alþýöu'flokk-
urinn var stofhiaður. — Af þess-
ivm sósíalistisku blöðum kornu
.aidrei út nema nokkur- eintök.
Lögneglunni tókst að hafa upp á
þvi, að höfundurinn væri ungur
póstþjónn, Louis Pio að nafni, —
og Pio var settur í fangelsi. En
blöðin hans höfðu borið árangur
og nokkrir ungir menn, sem hrif-
ist höfðu af kenningum blaðánna
um frelsi, jafnrétti og bræðralag |
og afnám fátæktar, stoínuðu með
sér félag, er þeir kölluðu „Inter-
nation,ale“, og var það deild úr
hinu stória alþjóða-vierklýðsfélagi,
er Karl Marx hafði þá stofnsett í
London. Pio varð auðvitað lífið
og sálin í þessum félagsskap, en
beztu starfisbræður hans voru þeir
Brix og Geleff. Pio og þeir félag-
ar höfðu haldið í fyrsitu, að það
m.yndi létt verk að sannfæra
verkalýðinn um jafnaðarstefnuna,
en þeim skjátlaöist. Verkalýöur-
inn var seinn til. Hann var alinn
upp af valdi aðals, klerka og
kaupmianna, og honum fanst það
jafnvel hlægileg fjiarsitæða, að
hann, vinnuþræliafjöldinn, færi að
tala með, gera kröfur, ganga í
félög o. s. íýv. Að eins hinir
yngstu voru með — ,;og þá aðal-
lega ekki yngsitu verkamennirnir,
heldur hinir betur settu handiðna-
menn, sem ekki voru eins þrælk-
aðir og sem þoröu því að hugsa.
— En þegar burgeisastéttin sá, að
fjöldinn tók ekki ákveðinn þátt í
baráttu ungu niannanna, fór hún
á stúfana og lögreglan setti for-
/ingjana í fangelsi hvað eftir ann-
að. — Hreyfingin vann þó á, og
eftir nokkurn tíma gerði hún
kröfur um bætt kjör verkamanna
og p,ó].itísk réttindi þeim ti!
handa. Urðu miklar deilur út úr
því, og þá var það, að lögreglan
iféðist inn á fund í félaginu, fang-
elsáði foringjiana, hertók fundar-
gerðabókina og fleiri gögn og
ieysti félagið upp. Einn rauður
fáni var hafður á fundinum. Þeg-
ar lögreglan réðisit inn í salinn
reif verkamaður fánann af s.töng-
inni og stakk honum inn á brjóst
sér. Eftir 16 ár, er hreyfingin var
aftur orðin öflug, afhenti verka-
maðurinn fánann til miðátjórnar-
innar. Þessi fá.ni er nú geymdur,
ásamt mörgu öðru, eins og dýr-
gripur í safni jafnaðarmiannia.
Við þ.að aö „Internation,ale“ var
leyst upp og bannað hrósaði stór-
bænda- og burgeisa-valdiö sigri.
Foringjarnir flýðu til Ameríku —
og sumir þeirra sáu Danmörku
aldrei aftur. Félagið lagðist niður
um hríð, en reis upp aftur eftir
nokkur ár. Frækorn þau, er ungu
mennirnir höfðu sáð, báru ávöxL
og fólkið sjálft reis upp til stiarfs
og dáða. Félög voru mýnduð,
„SociaI.-Diemokraten“, aðalblað
jafnaðarmanina, stofniað, og eru
þektustiu mennirniT frá þeim
tímum C. C. Andersen, Wiinblad,
Holrn og Hördum. Tveir þeir
fyrnefndu eru enn á lífi. Verk-
lýðsistéttin var ,að vakna til með-
vitundar um að hún væri voldug
og sterk, ef hún vildi. Foringj-
arnir bygðu hreyfinguna upp og
lærðu þar af Pio og félögum
hans. — Smátt og smátt óx hreyf-
ingin, b!,að hennar efldist og varð
hjartfólgið hverjum stéttvísum
alþýðumianni — og svo árið 1884
voru fyrstu tveir jafnaðarmenn-
irnir kosnir á þing ;Dana. Er
vert að veita því athygli, að þá
voru liðin 12 ár frá því að hreyf-
ingin hófst. , Árið 1895 vann
flokkurinn glæsiliegan sigur, og
þar með var hann búinn að
tryggja aðstöðu sína. Nú 'sem
stendur er flokkurinn sterkasti
alþýðuflokkur heimisins, mifiiað
við íbúatölu landsins. Að eins
einu sinni hefir hann tapað við
kosningar. Það var í þann tíð,
er hann gekk til samvinnu við
milliflokkinn — radikala flokkinn
— um stjórnarmyndun, en þá
var radikali flokkurinn stœrri og
öflugri en jafnaðarmannaflokkur-
inn.
Hér er ómögulegt að rekja
sögu danskra jafnaðarmanna.
Hún er of viðamikil til þess. I
síðnsta mánuði .hélt flokkurinn
hátíðlegt 60 ,ára afimiæli sitt. Var
þá og haldið þing flokksins.
Sýndi skýrsla forsetans, að með-
limafjöldinn hefir aukist gífurlega
síðustu 4 árum, bæði í flokknum
sjálfum og í sambandi ungra
jafnaðarmanna. Enginn flokkur í
heimi mun eins vel skipulagður
eins og dansiki alþýðuflokkurinn,
enda eru sigrar hans á liðnium
árum undraverðir. Nú eru jafn-
aðarmenn við stjórn í Danmörku.
Viantar þá að eins örfá atkvæði
tíl að vera í hreinum meira hluta
í Fólksþinginu og verða því að
njóta stuðnings radikala, en nú
er sá flokkur orðinn lítill; í
Landsþmgllu eru jafnaðarmenn
í minna hluta. Þar eru jarðeig-
endur og auðjarlar sterkastir. Nú
er barist um afnárn Landsþings-
ins og rýmkun kosningarréttar-
ins. Standa jafnaðarmenn og radi-
kalir hlið við hlið í þeirri baráttu.
en íhaldsmenn og bændaflokk-
urinn saman.
Danskir jafnaðarmenn hafa
koimið af stað byltingu í þjóðlíf-
inu, og sú bylting er uaranleg.
Nú er alþýðan danska ekki þræl-
lyncl og þjökuð. Nú er danska
þjóðin talin einhver hin gagn-
mientaðasta þjóð heimsins. Nú er
engum auðjarli leyft að níðast á
alþýðuheimilunum. — Nýlega átti
sá, er þetta ritar, tal- við mann,
sem dvalið hefir í Danmörku á
3. ár. Hann taldi undravierðán
mátt danskra jafnaðiarmanna. All-
ur verkalýður er trygður. Hann
er trygður gegn næstum öllu:
slysum, veikindum, atvinnuleysi,
elli o. s. frv„ og hið nýja
félagsmálafrumvarp Steinckes
gengur í þá átt ,að auka þessar
tryggingar gífurlega.
Danskir jafnaðarmenn hafa
■sýnt það, að socialistisk skipu-
lagning getur vaxið innan auð-
valdsþjóðfélagsins — og sprengt
það síðan utan af sér eins og
ungi, er sprengir eggskurn, enda
segja dans-kir jafnaðarmenn, að
það sé liangt frá því, að verka-
lýðurinn hafi sigrað í Danmörku.
„Við erum að ein,s að skapa skil-
yrðin fyrir sigri hans, og þegar við
höfum, unnið meira hluta í þiing-
inu, og kosningarrétturinn er orð-
inn jafn, ’þá framkvæmum við
sociáíistmiann. AtkvæðaseðiIIinn er
okkur vopn.“'
„Umbæturnar eru hjáverk bylt-
ingarinniar," segir Marx. — Um-
bæturnar undirbúa jarðveg hins
socialistiska þjóðfélags; — þann
veg hafa danskir jafnaðarmenn
sitarfað. **
Skráning atvlnnQlausrainaniia.
Vierkamannafélagið Dagsbrún
hefir, eins og sjá má af auglýs-
ingu á öðrum stað í blaðinu, á-
kveðið ,að láta fara frarn skrán-
ingu atvinniulausra manua.
Tilgangur skráningarinnar er
að geta sýnt svart á hvítu hve
mikið atvinnuleysið er nú h-ér í
Rieykjavík, svo yfirvöldin, hvorki
bæjarstjórn né landsstjórn, geti
ekki með rökurn mæit á móti
hve mikið það sé. Það er því fé-
lagsleg skyldia hvers einasta at-
vinnulausís verkamanns og konu
að láta skrá sig, jafnvel þótt
hann búist ekki við sjálfur að
geta haft neinn hagnað af at-
vinnubótunum.
Frá Siglufirði.
Siglufirði, FB„ 7. júlí.
Köld tíð, votviðrasöm upp á
síðkastið. Þorskafli tregur síðiuístu
viku og flestir bátar að hætta.
Fisksala mjög treg alt vorið.
Flestir eru þó að selja nú tals-
verðan hluta aflans. Verðið 22—
23 aurar fyrir kg. af fullstöðnum
saltfiski. — Atvinnuhorfur í bæn-
um eru mjög slæmar nú, þegar
þorskveiðar hæitta að rnestu, og
útlit með síldveiðar er slæmt.
Verksimiðjur Goos og dr. PauJs
bræða ekki í sumar. Ríkiisbræðsl-
an er að mesitú tilbúin að taka á
rnóti, -en óhugur í sjómönnum og
útgerðarmönnum, því að fram-
kvæmdarstjórinn segir söluútliitið
rnjög slæmt. Fjöldi bæjarmanna
og aðkomumanna eru vinnulausir.
Fara aðkomumenn nú óðum heim,
Byggingar í bænum eru með
langminsta móti í vor og fram-
kvæmdir leinstaklinga yfirleitt.
Bærinn hefir þar á móti látið
framkvæma talsvert af gatnagerð
og holræsagerð.
Reknetasíldar v-erður alt af
vart, ,en aflast lítið. Fyrsta nót-
síld kom, inn í morgun. Kom
„Björninn“ :með nærfelt fullfermi,
sem var fengið hér rétt við
fjörðinn.
Kvefsótt stingur sér niður í
bænum.
Jafnvel kettinum. 1 Paterson í
New Yersey í Bandarikjunum er
maður, sem heitir John T. See.
Hann sótti um daginn um skiln-
að við konu sína, af því hún
senti öllu, sem lauslegt væri í í-
búðinni, í hann, „þiar á meðal
kettinum". Hánn fékk sikilnaðitnn.
Áheit á Hallgrímskirkju frá
frú Elínu Thorariensen kr. 5,00.