Alþýðublaðið - 19.10.1931, Blaðsíða 2

ALPVÐUBEAÐIÐ
Edlson látinn.
Thpmas Alva Edison.
Samkvæmt símskeyti tii Frétta-
stofu blaðamtatma í gær lézt hug-
vitsmaðurinn mikli Thomas Alva
Edison í gærmorgun kl. 3,24. —
Edison hafði farið mjög hnign-
andi síðast liðið ár, og í alt sum-
ar var hann veikur. Var búist
við dauða hans pá og þegar.
Edison var fæddur árið 1847 í
Miian í Ohio og varð því 84
ára að aldri. Faðir hans var ai
hollenzkum ættum, en móðir hans
af skozkum. 12 ára gamaii byrj-
aði Edison að selja blöð í járn-
brautarlest einni, og um skeið gaf
hann sjálfur út blað, ritaði það og
prentaði, nefndi hann það „Grand
Trunk Herald“ og prentsmiðjunni
kom hann fyrir í einum brautar-
vagninum. I pessum vagni byrj-
aði hann efnafræðilegar tihaunir
og varð pað til þess, að í t/agnin-
um kviknaði, og brann þar flest,
er hann átti. Eftir petta varð
hann símamaður í Port Huron,
og 20 ára, eða 1867, fór hann til
Cincinnati; síðan fór hann til
Boston og paðan tii New York,
en pá byrjaði hann fyrst af lífi
og sál að fást við uppgötvanir.
Árið 1869 gerði hann ýmsar merk-
ar uppgötvanir um firðritun, og
árið 1873 fékk hann 40 þúsund
dollara fyrir að finna upp tæki,
er skrifaði upp í heimahúsum
verðbréfaverð í kauphöllum. Fyrir
þessa peninga bygði hann sér
verkstæði og vélastöð í Newark
og New Jersey, en innan stutts-
tíina flutti hann til Menloe Park
í New York, og eftir að Bell hafði
fundið upp símann, 1876, fór Ed^-
son að sýsia með umbætur á
honum og árið 1877 tókst honum
að búa til hinn fyrsta nothæfa
kola-hljóðauka, og gerði pað síma
þann, sem Bell hafði fundið upp,
að pví menningartæki, sem
hann nú er. Sama ár fullkomnaði
hann beztu uppfynningu sína
hljóðritann, sem hann hefir svo
endurbætt hvað eftir annað. Eftir
petta rak hver uppfynningin aðra
Honum tókst að búa til tækir
sem hægt var að nota til að
simrita með .til járnbrautarlestar
á ferð; hann fann upp rafmagns-
járnbrautir, glóðarlampann (per-
urnar), en sú uppfynning full-
komnaði rafmagnsljósin. Árið
1882 reisti hann fyrstu ijósastöð í
New York, og var hún fyrir 2
þús. iampa. Árið 1886 flutti hann
sig með alt sitt til Orange í New
Jersey. Þar hafði hann svo að-
setur alla æfi og gerði margs-
konar stórmerkar uppgötvanir.
Edison mun hafa verið einn
hinn mesti hugviísmaður siem
uppi hefir verið, og þekkir hann
hvert mannsbarn. — Að skýra
nánar frá hinu geysimikla og
heilladrjúga æfistarfi hans leyfir
rúm blaðsins ekki að pessu sinni.
Atvinnaleysl —
sðgerðsieysi-
Eins og lesendur Alþýðublaös-
ins munu hafa tekið eftir, frétt-
ast nú sömu tíðindin viðsvegar
að af landinu, þau tíðindi, að bæj-
ar- eða sveitar-félög búast nú
hvert eftir annað til varnar gegn
þeim hræðilega fylgifisk auð-
vaidspjóðfélagsins, sem heitir at-
vinnuleysi og sem nú herjar ís-
land meira en dæmi eru til
nokkru sinni áður. Og pó pað
kunni að reynast aðgangshart
fyrir íhaldið og dýrkendur pess,
verða þeir að horfast í augu við
pann sannleika, að fljótast og^
rældlegast hefir verið snúist til
varnar gegn pessum skæðaista ó-
vini verkalýðsins einmitt í þeim
bæjar- og sveitar-félögum, þar
sem jafnaðanuenn annað hvort
eru í hreinum meiri hluta eða
svo mikils megandi, að þeir geti
sveigt stjórnir bæjanna eftir vilja
sínum, og pó annað ætti að verða
efni þessara lína, er þetta svo
merkilegt atriði að vel er þess
vert að eyða nokkrum orðum til
þess, ef unt væri, að festa það
i meðvitund alira, sem kunna að
lesa pessar línur: aðsú staðreynd,
að kaupstaðimir (Siglufjörður,
Isafjörður, Seyðisfjörður og Hafn-
arfjörður), par sem jafnaðarm&nn
ráða, verða fyrstir nú að þessu
sinni til að skipuleggja og hrinda
í framkvæmd atvinnubótum, ætti
að verða pyngri á metunum í
huga allra, sem vilja og pora að
viðurkenna sannleikann, heldur en
alt pað orðagjálfur, sem Morgun-
biaðið og fylgihnettir pess hafa
eytt til þess að rægja, afflytja og
eftir föngum ofsækja pá menn,
sem staðið hafa og standa í farar-
broddunum á fyikingum verka-
lýðsins. Þessi staðreynd sýnir svo
að ekki verður á móti mælt, að
hina þráttskömmuðu og svívirtu
jafnaðarmenn, sem samkvæmt
kenningum Morgunblaðsins eru
annað hvort andlausir og dáð-
lausir eiginhagsmuna-,,spekúlant-
ar“ eða vitlausir og 'ábyrgðar-
lausir angurgapar, sem fyrir engu
sé trúandi, hefir hvorki skort vilja
og árvekni til pess að vena á
verði fyrir hagsmunum veríka-
lýðsins og notfæra sér til þess
ítrasta þá litlu aðstoð, sem íhalds-
og afturhalds-öfl ríkjandi þjóð-
skipulags vildu láta í té, né held-
ur skorti þá úrræði og getu tii
þess að sínum hlutia a'ð auka og
ávaxta þá möguleika til bjarg-
ráða, sem í þeirri aðstoð felst.
Og þó sannleikurinn eigi ekki upp
á paliborðið hjá íhaldinu, er ekki
loku fyrir pað skotið, a'ð ein-
hverjir hvEU'fli huga sinum að
pessum staðreyndum næst, þegar
hinir skriftlærðu Farlsear íhalds-
ins kyrja söng sinn um að svifta
purfi fjárráðum pau bæjiarfélög,
par se,m jafnaðarmenn ráða.
En annars voru pessar línur
einkum skrifaöar til pess aö vekja
athygli á peirri átakanlegu stað-
reynd, sem nú er að leggjast eins
og farg yfir verkalýð pessa bæj-
ar og nemia frá honum alla von
um, að hann í náinni framtíð fái
uppfylta sína einföldustu, nauð-
synlegustu og réttmætustu kröfu,
pá kröfu að fá dö vinna til pess
að geta dregið fram lífið. Þessi
staðreynd er aðgerðaleysi íhalds-
meirihlutans í 'bæjarstjórninni.
Borgarstjórinn hjalar rólega um
pað, að eitthvað purfi nú að gera
'og að petta fari nú vonandi að
lagast, og bætir svo við að illa
gangi að fá enska lánið. Síðan er
haldið að sér höndum og sofnað
í skauti góðrar samvizku. Og svo
fast er sofið, að bærinn sækir
ekki einu sinni um hlutdeild í
pessum 300 púsunda styrk, sem
verja á til atvinnubóta, pó að
daglega berist að umsóknir um
styrk svo að segjia alls staðar af
landinu. Og ekki heyrist heldur
með einu orði um pað getið af í-
haldinu /og málgögnum pess
hvaða verk íhaldsmeirihlutinn
hugsi sér að látia vinna pegar að
pví kemur (sem íhaldinu sjálfu
hlýtur að vera ljóst að pað fær
ekki frið til að svíkjast undan)
að það verður að fara af stað
með einhverjar atvinnubætur eða
taka á sig allar afleiðingar hall-
ærisástands að öðrum kosti. Til
pess að minsta kosti að undirbúa
atvinnubætur ættu að vera ein-
hver ráð, ef viljann ekki bristi.
Og ekki er einu sinni svo mikill
áhugi fyrir þessu brennandi lífs-
spursmáli verkalýðsins og raunar
allra bæjarbúa, að bærinn hefi
látið skrá atvinnulausa menn og
gera skýrslu um hag þeirra, sem
pó er afarnauðsynlegt til þess að
geta glögt séð hve pörfin fyrir
atvinnubæturnar er brýn og að-
kallandi. Og til pess þarf pó á-
reiðanlega ekkert enskt lán.
I stuttu máli sagt, ekki er hægt
að sjá að íhaldsmenn hugsi til
frekari framkvæmda, nema síður
sé, á þessu ári, heldur en þau
árin, þegar mest hefir verið at-
vinna hér og öll fyrirtæki ríkisins
og einstaklinga í fullurn gangi.
Virðist pað, pótt djúpt kunni að
pykja tekið í árinni, ganga glæpi
næst, þegar svo árar sem nú og
öllum, sem hafa opin augu, hlýt-
ur að vera Ijóst, að langvarandi
skortur og jafnvel beint hungur er
fyrir dyrum hjá fjölda verka-
manna, nema undinn sé bráður
bugur að framkvæmdum í stórum
stíl, að mennirnir, sem stjórnað
hafa bænum svo, að í þrot virðist
komið um öll úrræði — nema að
svelta — að einmitt þeir roenn
skuli ekki hafa svo mikla ábyrgð-
artilfinningu að þeir láti einskis
ófreistað til þess að draga þó ekki
sé nema að nokkru leyti úr því
eymdarástandi, sem þeir sjálfir,
hafa átt sinn mikla pátt í að
skapa.
Hér duga engar afsakanir og
dráttur lengur. Ef bærinn getur
ekki af eigin ramleik útvegað sér
og lagt fram fé til atvinnubóta,
verður hann að leita á náðir rikis-
stjórnarinnar og sækjia um lán úr
Bjargráðasjóði, og pað tafarlaust.
15. okt. (Frh.)
Rei/kvíkingur.
Trúlofun. Trúlofuð eru Beatrioe
Stokke og Guðm. Kristjánssion
myndskeri.
Fi/rsti fundur verkakvennafé-
lagsins „Framtíðarinnar“ í Hafp-
arfirði verður haldinn í kvöld
(mánudagskvöld) kl. 8V2 í bæjar-
þingsalnum.
Dráttarvextir falla á síðarihluta
þessa árs útsvar-a frá 2. nóv.