Morgunblaðið - 14.08.1985, Qupperneq 2

2 B
MORGUNBLADID, MIDVIKUDAGUR 14. ÁGÚST 1985
NÚTÍMA
TEXTÍLLIST
Ragna Róbertadóttir: Jarðhús 1983—84, Manillakaðall og línþráður.
Þjóöfélagsraunsæi
á undanhaldi
Peter Anker, forstöðumaður
Listasafnsins í Bergen, segir í
formála að sýningarskrá „Fjórða
Norræna Tríenalsins", sem nú
stendur yfir á Kjarvalsstöðum, að
sé litið yfir ellefu ára sögu hans
komi í ljós að árið 1974 séum við
stödd mitt í bylgju nýraunsæis,
menningarbyltingar og náttúru-
rómantíkur. Margvíslegar tilraun-
ir eru þá gerðar með efni og tækni.
Síðan hefur margt af þessu horfið,
einkum þjóðfélagsraunsæið, en
meðhöndlun umhverfis og nátt-
úru, hvort sem hún er túlkuð á
raunsæan eða rómantískan máta,
hefur breyst og er nú óhlutbundn-
ari og byggir meir á hugmynda-
fræðilegum grunni. (I enskri þýð-
ingu er það tekið fram að íslend-
ingarnir séu leiðandi á þessu sviði
en í norska textanum kemur þetta
ekki fram.)
Tilraunir
meö efni og áferö
Hópviðhorf pólitískrar listar er
á undanhaldi fyrir einstaklingsýn-
inni. Listamenn gera tilraunir
með efni og áferð til þess að tjá
sjónrænt viðhorf sitt til náttúnnar
og mannlegs eðlis. Hefðundinn
myndvefnaður er einnig í fullu
fjöri og greinist sem áður annars
vegar í myndrænan vefnað og hins
vegar í óhlutbundinn abstrakt
myndflöt. Á sama tíma hefur text-
ílþrykk losnað úr viðjum skreyti-
listar og þróast í það að vera
sjálfstæður myndmiðill.
Forgengileg efni
í Lausanne i Sviss er annað
hvert ár haldin mikil sýning text-
íllistar. 1 ár hefur íslenskri lista-
konu, Rögnu Róbertsdóttur, hlot-
ist sá heiður að verk hennar var
tekið á sýninguna, sem í þetta sinn
bar yfirskriftina textílskúlptúr.
f formála að sýningarská rekur
forstöðukona safnsins, Erika Bill-
eter, sögu textílskúlptúra: Klass-
ískar evrópskar þrívíddarmyndir
voru gerðar í endingargott efni
svo sem stein, marmara, tré eða
steyptar í brons. Efnin ljáðu
verkinu ódauðleika sé miðað við
stutta ævi mannsins. Á síðustu
tveimur áratugum hafa önnur og
nýrri efni rutt sér til rúms og þau
hafa breytt bæði yfirbragði og
Marcel Duchamp: Hentugt til ferðalaga 1916, fundinn hlutur.
hugmyndafræðilegum forsendum
skúlptúra.
Svo róttæk er þessi breyting að
hún snertir innsta kjarna
verkanna en höfundar þeirra hafa
fram að þessu reynt að ganga í
berhögg við forgengileik allra
hluta, þar á meðal listarinnar
sjálfrar með því að velja efni sem
fátt grandar og gera þau með því
eilíf. Þetta er ekki lengur svo.
Pólska listakonan Magdalena Ab-
akanowicz hefur til dæmis sagt að
verk hennar myndu hverfa með
henni sjálfri. Sérkenni verka
hennar felst í notkun efna, sem
hljóta að eyðast í tímans rás.
Frumstæö notkun
mjúkra efna
Fornir menningarhópar hafa
haft mjúk efni í hávegum í tengsl-
um við trúariðkanir sínar. Náttúr-
an er gjöful á fjaðrir, ull, börk,
lauf, skinn og hár af dýrum og
mönnum. Menn notuðu þessi efni
á margvíslegan hátt og stundum
„rétt eins og þau komu af skepn-
unni“, sem annað skinn. Þessi efni
lyftu manninum upp yfir hvers-
dagsleikann og hjálpuðu honum
að kafa dýpra í töfraheim trúar
sinnar. Hann notaði þau til varnar
gegn illum öndum eins og dýrið
hafði notað þau sér til varnar, og
er ekki hreiður fuglsins eins fag-
urlega gert og nokkuð það sem
ofið er eða hnýtt af mannanna
höndum?
Nýtt listmál
Á tuttugustu öldinni hafa þessi
margbreytilegu, lífrænu efni og
fjölskrúðugu formgjafar fært nú-
tímalist nýjan orðaforða. Hvort
sem um er að ræða náttúruefni
eða tilbúin efni, er hann annar en
hið klassíska tungutak og markað-
ist frá upphafi af eðli þeirra efna
sem notuð eru.
Textíllistafólk hefur ætíð unnið
í efni sem liggja utan hins klass-
íska, svo það var þeim auðvelt að
tileinka sér þau nýju form, sem
höfðu verið að ryðja sér til rúms á
síðustu áratugum meðal lista-
manna, sem vinna þrívíð verk og
ákaflega fróðlegt að skyggnast um
og kanna rætur þeirrar þróunar.
Vasaúr Dalis
Verk Marcels Duchamp frá
1916, „Hlíf af Underwood-ferða-
ritvél", er ef til vill fyrsti mjúki
skúlptúrinn. Vera má að verkið
hafi þó verið tilviljunarkennt eða
aðeins „fundinn hlutur" kynntur
sem listaverk, en engu að síður var
hér um mjúkan skúlptúr að ræða.
Dali málar mynd sína „Minnið er
áleitið" árið 1931. Úrin sem eru að
leka niður eins og bráðnandi vax á
eyðisandi hafa orðið tákn fyrir
Mjúka list og 1936 gerir hann
grein fyrir sjónarmiðum sínum
varðandi breytinguna, sem kemur
yfir harða hluti er þeir fá mjúkt
yfirbragð í Mínótárnum með grein
sem hann nefndi: „Fyrsta
myndbreytingarlögmál hársins í
Mjúkum skúlptúr“. Aðrir súrreal-
istar fylgdu í kjölfarið og um-
breyttu hörðum hlutum uns þeir
urðu uppleysanlegir eða öðluðust
lífrænt yfirbragð og urðu því lík-
ari draumsýn en veruleika. Þeir