Morgunblaðið - 09.04.1988, Blaðsíða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. APRÍL 1988
AFMÆLISSÝNING
IJárnskúlptúrar
frá 1951-53
merkilegt fram-
lag til strang-
flatarlistar
Gerður Helgadóttir, mynd högg-vari, hefði orðið sextug
11. apríl í ár, hefði henni enst lengra líf. Af því tilefni
efnir Lista- og menningarsjóður Kópavogs til sýningar
á verkum Gerðar í myndlistarsalnum Nýhöfn í Hafnar-
stræti í Reykjavík laugardaginn 9. apríl. En systkini lista-
konunnar gáfu að henni látinni öll listaverk dánarbusins til Kópa-
vogs, sem er að reisa þar listasafn er tengt verður nafni hennar.
Fékk Lista- og menningamefndin þá Aðalstein Ingólfs son list-
fræðing og Sigurð Örlygsson listmálara til að velja verkin á þessa
afmælissýningu og sjá um uppsetningu hennar. Hafa þeir valið um
15 höggmyndir úr járni frá árunum 1951- 53 og um 40 teikningar
og klippimyndir þeim skildar. Að auki tvo steinda glugga eftir Gerði
frá öðrum tíma en í keimlíkum stíl. Eru öll verkin úr listaverkagjöf-
ínni tU Kópavogs, utan þrír jámskúlptúrar sem fengnir era að Iáni
hjá frú Ruth Baxter. Bæjarsljórinn í Kópavogi, Kristján Guðmunds-
son, mun opna sýninguna og Elín Pálmadóttir lesa úr bok sinni um
Gerði.
En því verk Gerðar frá þessum
afmarkaða tíma? í sýningarskrá
gera þeir Aðalsteinn Ingólfsson og
Sigurður Örlygsson í örstuttu máli
grein fyrir því: „Við tókum þann
kost að einskorða okkur við skúlpt-
úra, formyndir og klippimyndir
Gerðar frá tímabilinu 1951-1953,
þar sem þau verk mynda sterka og
samstæða heild, auk þess sem þau
eru merkilegt, og sennilega van-
metið, framlag til íslenskrar
strangflatarlistar. Flest skúlptúr-
verkin eru gerð í París, og sýna
meðal annars viðleitni listakonunn-
ar til að fella saman tvo megin-
þætti í módemískum jámsuðusk-
úlptúr, súrrealísku uppákomuna og
rannsóknir á rými“. Aðalsteinn
bætti því við að af myndum lista-
konunnar í listaverkasafninu í
Kópavogi þætti honum koma sterk-
ast út þetta svarta geometríska
tímabil á ferli hennar. Þeim tíma
þegar verið var að endurmeta geo-
metrískar abstraktsjónir, en þá var
Gerður einmitt í þungamiðjunni
hér, og hafði áhrif á það hvemig
þessi stefna þróaðist. Þetta hafí
verið allt of lítið dregið fram í
umfjöllun um verk Gerðar.
Ekki er að efa að þetta er rétt.
Ástæða þess að einmitt þessi verk
mynda einna samstæðasta heild í
verkum Gerðar í eigu menningar-
nefndar Kópavogs er sú, að 1952
efndi hún til mikillar yfírlitssýning-
ar á verkum sínum í Listamanna-
skálanum í Reykjavík, til að sýna
löndum sínum afraksturinn af námi
og störfum, og því komu þá heim
til íslands verkin sem hún hafði
verið að vinna á námsámnum á
Ítalíu og fyrstu ámnum í París,
þeim ámm sem hún var að færast
yfír í afstrakt list og vinnu með
jám. Valtýr Pétursson listmálari
segir í Morgunblaðinu um þessa
sýningu, að í fyrsta skipti sé nú á
íslandi sýnd myndgerð úr jámi,
Gerður Helgadóttir myndhöggvari
hafí orðið fyrst allra íslendinga til
að halda listsýningu, þar sem meg-
nið af verkunum sé úr jámi og stál-
þráðum. Að hún er á þessum tíma
brautryðjandi í höggmyndalistinni
hér á landi má m.a. marka af því
að Bera Nordal, forstöðumaður
Listasafns ríkisins, hefur valið
Gerði í höggmyndalistinni fulltrúa
þessa tímabils á sýningunni „Norr-
æn konkret list 1907-60“, sem nú
er á ferðinni um Norðurlönd og
kemur til íslands á Listahátíð í sum-
ar. Kveðst hafa viljað gera henni
enn betri skil á tímabilinu eftir
1950, en hafði ekki yfír meiri
myndakosti að ráða til þess. Munu
listunnendur í framhaldi af sýning-
unni í Nýhöfn geta betur áttað sig
á hvar Gerður á heima í þróun högg-
myndalistar þegar sú sýning kemur
hingað. Við það má svo bæta að á
þessum tíma og næstu árum á eft-
ir var Gerður í framvarðarsveit á
þessu sviði í París, sem m.a. sést á
því að hið virta gallerí Stadler í
París, sem ætlar að efna til sýning-
ar í vor til heiðurs hinum kunna
listunnanda og listaverkasala
Tapié, hefur verið að leita eftir
verkum eftir Gerði, sem þykja
ómissandi á slíka yfírlitssýningu.
En Tapié hafði á næstu árum á
eftir eða frá 1954 og út áratuginn
mikið álit á Gerði, lét m.a.hafa eft-
ir sér að Gerður væri sá af mynd-
höggvurum Parísar sem um þær
mundir var að gera frábærasta hluti
í listinni.
Listaverk hérlendis og er-
lendis
Sýningin á íslandi 1952 var stór
áfangi í lífí Gerðar Helgadóttur,
hún hafði lokið námi og var orðinn
þroskaður listamaður. Hafði unnið
alnatúralistískar myndir í leir og
marmara í listaskólanum í Flórens
1948-49, fíguratívar og nokkuð
stílfærðar myndir undir áhrifum
meistara Zadkines á fysta Parísar-
árinu 1950 og myndir hennar síðan
brátt færst yfír í afstrakt form, sem
krafðist nýs efniviðar. Þá tóku við
jámskúlptúrar, sem með árunum
þróast yfír í fínlegu, flóknu stálvíra-
myndimar, bæði gólfmyndir og
hreyfimyndir og loks tók Gerður
að bræða brons og koparþræði í
skúlptúra með kynlegri hiynjandi
og hreyfíngu. En frá 1959 vann
hún líka mikinn fjölda af steindum
gluggum og kirkjugripum í kirkjur
í Þýskalandi, Frakklandi og á ís-
landi, svo og mosaikmyndir. í lítilli
bók með ljósmyndum Hjálmars R.
Bárðarsonar af skúlptúmm Gerðar,
sem út kom 1952, á svipuðum tíma
Ljósm. Hjálmar R. Bárðarson.
Gerður Helgadóttir og eitt af
verkum hennar frá sama tíma
og jámskúlptúrar þeir sem nú
eru á sýningunni i Nýhöfn.
í Kópavogi er að rísa bygging
listasafns tengd nafni Gerðar.
Þar verða verk hennar varð-
veitt, auk þess sem safnið gegnir
hefðbundnu hlutverki listasafns.
Er búið að slá upp fyrir hæðinni
og verður steypt i sumar. Arkie-
tekt Benjamín Magnússon