Morgunblaðið - 21.05.1988, Blaðsíða 8

8 B
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MAI 1988
.. Barn hefur 100 mál
en er svipt 99 . . .“
er heiti ljóðs eftir
Loris Malaguzzi.
Loris Malaguzzi var
í yflr25 ár
umsjónarmaður
barnaheimila og
forskóla í borginni
Reggio Emilia á
Norður-Ítalíu en
þar mótaði hann
með
samstarfsmönnum
sínum nýja
uppeldisstefnu sem
hefur það að
meginmarkmiði að
hvetjabörnintil
þess að nota öll
skilningarvit sín —
málin sín hundrað.
sem forskrift að því hvemig eigi
að kenna bömum að hugsa sjálf-
stætt og vera skapandi. Þetta er
miklu heldur frásögn af því hvernig
þetta var gert á þessum ákveðna
tíma við þessar ákveðnu aðstæður.
Hér á íslandi hefur barnaheimilið
Marbakki í Kópavogi verið starf-
rækt í anda hugmynda frá Reggio
Emilia. Þar er reyndar ekki komin
löng reynsla á starfið en mér sýnist
rétt leið hafa verið valin að nýta
sérkenni íslands og íslensks þjóð-
félags sem undirstöðu. Það er ekki
í anda þessara hugmynda að gleypa
við þeim hráum. Mér er reyndar
illa við að tala um aðferðir eða
uppskriftir í þessu samhengi. Það
er miklu nær að kalla þetta heim-
speki eða lífsskoðun. Heimspeki um
hvemig börn hugsa og upplifa um-
hverfi sitt, hvaða möguleikum þau
búa yfír til að tileinka sér þekk-
ingu. Þetta hljómar allt afskaplega
einfalt en er það reyndar ekki.
Hefðbundin kennsla beinist að því
að miðla þekkingu frá munni kenn-
arans til nemenda. Nemendur til-
einka sér þekkingu við hlustun og
lestur — þeir þiggja þekkinguna.
Með þjóðfélagsbreytingum verða
breytingar á skynjun okkar á um-
hverfinu. Okkar böm sjá t.d. mynd-
ir á annan hátt en við gerðum.
Þeirra myndskynjun er þrívíðari en
okkar, vegna þess að aðrir mynd-
miðlar og öflugri hafa komið til
sögunnar. Reggio Emilio hugmynd-
imar taka breytingum samfara
breytingum í þjóðfélaginu og taka
mið af þeim, í stað hefðbundinnar
kennslu sem breytist hægt þrátt
fyrir þjóðfélagshræringar. Hug-
myndir Reggio Emilio ganga ætíð
útfrá að verið sé að kenna bömum
vori og fram á haust. Einnig fá þau
að tjá vöxt og hreyfingar blómsins
í dansi og leik, skoða skuggamynd-
ir og setja sig í spor plöntunnar.
Loks þegar þessu er lokið eru börn-
in beðin að mála valmúann aftur.
Þá birtist hið ótrúlega, bömin mála
valmúann af ótrúlegri nákvæmni
og miklum þroska. Þau ná því jafn-
vel að túlka hreyfingar blómsins í
vindinum og séreinkenni þess er
skýr og greinileg. Drengurinn sem
teiknaði gæsina í upphafi málar nú
valmúa svo ekki verður um villst.
Það sem hefur gerst er að bömin
hafa fengið upplýsingar og kennslu
um hvað valmúi er og þau hafa
áttað sig á því fullkomlega hvað
gerir valmúann sérstakan og hvað
skilur hann frá öðmm blómum.“
Til enn frekari skýringar má
bæta því við að gagnsemi af slíkri
fræðslu um valmúann fýrir ítölsk
böm er meiri en blasir við í fyrstu.
Valmúinn er nytjaplanta á Norður-
Italíu og á þessum þremur mánuð-
um sem verkefnið tekur fræðast
bömin um atvinnuhætti, fram-
leiðsluferli og mikilvægi plöntunnar
fyrir fólkið sem býr í héraðinu.
Þannig tvinnast ætíð saman gagn
og gaman í aðferðum Reggio Emil-
ia. Seinna dæmið sem Karin tekur
er verkefnið um skuggann sem sýn-
ir ekki síður hvers megnug böm á
þessum aldri era.
„Börnin eru beðin í upphafi að
að sýna kennurunum hvað skuggi
er. Af myndum þeirra má sjá að
þau hafa mjög óljósar hugmyndir
um hvað skuggi er. Sum þeirra vita
það reyndar alls ekki. Þá er byrjað
að vinna og leika sér með ljós og
skugga á alla mögulega vegu. Börn-
in nota vasaljós og uppgötva hvern-
AKjarvalsstöðum stendur yfir
sýning á aðferðum og af-
rakstri þessarar uppeldisstefnu og
er þar lýst í máli og myndum hvem-
ig verkefni era þróuð og sköpunar-
gáfa og meðfædd' fróðleiksfýsn
ungra bama er virkjuð og veitt útr-
ás á skapandi og jákvæðan hátt. I
tengslum við þessa sýningu kom
hingað til lands sænski kennarinn
Karin Wallin og flutti fyrirlestur
um starfsemi bamaheimilanna í
Reggio Emilia og þær hugmyndir
sem þar búa að baki. Blaðamaður
hitti Karin Wallin á Kjarvalsstöðum
einn morgun í vikunni og ræddi við
hana um sýninguna og hið merki-
lega starf sem unnið hefur verið í
Reggio Emilia. Karin Wallin er
einnig höfundur tveggja bóka um
■ Rættvið
Karin Wallin í
tilefni
sýningarinnar á
Kjarvalsstöðum
um starfsemi
ítölsku
barnaheimilanna
í Reggio Emilia
uppeldisaðferðir Reggio Emilia, Ett
barn har hundra sprák og Hvis
ajet fik magt.
„Ég kom fyrst til Reggio Emilio
árið 1979 og satt best að segja þá
trúði ég ekki mínum eigin augum.
Það hafði aldrei hvarflað að mér
að böm gætu teiknað og málað á
þennan hátt. Eftir þessa fyrstu
heimsókn vildi ég fræðast meira
um þessa uppeldis- og kennsluað-
ferð smábama og forskólabarna og
hef farið margsinnis til Reggio
Emilia síðan og reynt að stuðla að
kynningu og útbreiðslu þessara
hugmynda. Fyrsta farandssýningin
á verkum og starfi barnaheimilanna
1 Reggio Emilia kom til Svíþjóðar
árið 1980 en þessi sýning sem hér
er var fyrst sett upp árið 1986 og
hefur verið á ferðinni síðan. I sem
stystu máli má segja að fyrstu við-
brögð allra þeirra sem sjá þessa
sýningu sé vantrú, fólk segir: svona
geta 3-6 ára börn ekki málað né
teiknað. Sýningin fjallar um í máli
og myndum hvernig það er hægt.
Það er mikilvægt að skilja að þetta
er ekki sýning á fallegum myndum
eftir einhvers konar undraböm.
Sýningin fjallar um starfsemi
barnaheimilanna í Reggio Emilia,
hvernig böm afla sér þekkingar.
Sýninguna má heldur ekki skoða
dagsins í dag um nútíðina, fortíðina
og framtíðina. I þessu samhengi er
rétt að geta þess að starfsemi
bamaheimilanna í Reggio Emilia
er mjög vel skipulög og undir
ströngu eftirliti yfírvalda. Þarna er
ekki um að ræða einhveija „fijálsa
aðferð" sem byggist á því að börn-
in fái að haga sér eins og þeim
sýnist. Hins vegar er fylgst mjög
náið með því hvort börnin skilja það
sem fengist er við og ef ekki þá
er haldjð áfram og reynt að gera
betur. Án þess að að fara of náið út
í þá sálma er rétt að nefna að aldur-
inn milli 3 og 6 ára skiptir mjög
miklu máli fyrir allan andlegan
þroska einstaklingsins síðar á
ævinni. Á þessum aldri bamsins er
lagður grannurinn að því hvort
bamið vex upp sem sjálfstæður,
skapandi einstaklingur, haldinn
heilbrigðri forvitni um sjálfan sig
og umhverfi sitt eða hvort hann
verður einungis þiggjandi þekking-
ar og upplýsinga af hendi annarra."
Karin féllst fúslega á að rekja
stuttlega feril tveggja verkefna sem
era á sýningunni. Fyrra verkefnið
er um valmúann, algengt og vin-
sælt blóm á Ítalíu; jafn þekkt þar
suðurfrá og fíflamir og sóleyjarnar
era okkur Islendingum kunn.
„Fyrst er rétt að taka fram að
verkefni sem þetta stendur yfír í
þijá mánuði, svo enginn haldi að
þetta gerist á örfáum dögum. Verk-
efnið með valmúann hefst þannig
að bömin era beðin að mála valmúa
eftir minni. Þau vita hvað valmúi
er en af teikningunum er ljóst að
valmúi er fyrst og fremst blóm í
þeirra augum, hann hefur enginn
séreinkenni. Einn drengurinn mis-
skilur meira segja orðið og teiknar
gæs en hljómfall orðanna á ítölsku
er svipað. Eftir þetta er byijað að
vinna með börnunum og þeim er
leyft að upplifa valmúann á sem
fjölbreytilegastan hátt og áherslan
er ætíð á þeirra eigin upplifun; þau
fara út á akurinn þar sem valmúa-
breiðurnar bærast í vindinum, þau
fá að taka plöntuna í sundur og
skoða hana að innan og þau fá að
fylgjast með lífsferli plöntunnar frá
ig skugginn breytist eftir stöðu ljós-
gjafans og þau fylgjast með breyt-
ingum sem verða á skugganum við
gang sólarinnar yfír daginn. Þannig
fléttast inn í þetta upphaf skilnings
á hreyfingum jarðarinnar og sólar-
innar svo dæmi séu tekin. Þau leika
sér í skuggaleikhúsi og uppgötva
að skuggi þarf ekki alltaf að vera
svartur. Hann getur verið í lit líka.
Eftir þriggja mánaða leik og starf
með ljós og skugga hafa börnin
skilið fullkomlega hvaða lögmálum
skugginn lýtur og þetta hafa þau
lært með því að upplifa en ekki
hlusta eingöngu. Myndirnar sem
þau mála í lok verkefnisins bera
þessum skilningi vitni og sýna betur
en margt annað hversu ríkum hæfí-
leikum börn á þessum aldri era
búin til að hugsa rökrétt og draga
rökréttar ályktanir.
Þess er alltaf gætt að leikur og
starf haldist í hendur, börnin fá
alltaf tækifæri til að tjá hugmyndir
sínar og upplifanir með ímyndunar-
afli í leik. Reggio Emilio hugmynd-
imar leggja áherslu á að allt sé
hluti af heild — annað fylgir öðra
eins og skugginn ljósinu. í hefð-
bundnu skólakerfí eram við svo vön
að draga skil á milli námsgreina
og afmarka hlutina. Það má ekki
misskilja þetta þannig að Reggio
Emilio sé aðferð til að ala upp lista-
menn. Því fer víðs fjarri. Það hefur
einnig sýnt sig að bömin sem hafa
notið slíkrar forskólunar eiga auð-
veldara með að einbeita sér þegar
þau koma inn í hið hefðbundna
skólakerfi, þau eiga auðveldara með
að tileinka sér þekkingu. Skólakerf-
ið á Ítalíu er jafnvel enn stirðara
og hefðbundnara í sniðum en við
eigum að venjast hér á Norðurlönd-
unum, en þrátt fyrir það verður
þessi skólun skilningarvitanna ekki
frá börnunum tekin þó við þeim
taki annars konar menntakerfi."
Sýningin Börn hafa 100 mál...
stendur á Kjarvalsstöðum til 29.
maí. Þangað ættu sem flestir uppa-
lendur, fræðimenn, kennarar, fóstr-
ur, stjórnmálamenn og áhugamenn
um listir að leggja leið sína.
H. Sig.
r
BOIiG
TVÆR PERLUR
Nýkomin frá Danmörku málverk, Jóhannes
S. Kjarval „Álfaborg11 olía 37 x 67 cm og
Kristín Jónsdóttir „Frá Akureyri*41912 olía
47 x 66 (söguleg mynd).
Þetta eru aöeins tvö dœmi af mörgum mjög góöum verkum eldri meistaranna sem eru á
söluskrá okkar í kjallaranum Pósthússtræti 9. önnur örfá dæmi:
Ásgrímur Jónsson: „Esjan" vatnslitur 50 x 68 cm.
„Vífilsfeir vatnslitur 26 x 34 cm.
„RútsstaÖahjáleiga" vatnslitur 1909, 25 x 48 cm.
Alfreð Flóki: „Tvö andlit" rauÖkrít 1981, 86 x 60 cm.
„Fuglamaöurinn" pennateikning 1972, 20x22 cm.
Gunnlaugur Blöndal: „Frá Mývatni, Slútnes" vatnslitur, 62 x 92 cm.
Síldarsöltun á Siglufiröi" olía 80 x 125 cm.
Gunnlaugur Scheving: „Úr Fljótshlíö" vatnslitur 30 x 42 cm.
Jón Engilberts: „Saltfiskur" olia 1965, 75 x 100 cm.
Jóhannes S. Kjarval: „Dyrfjöll" 1949 olía, 46 x 96 cm.
„Fjallagras" olía, 83 x 108 cm.
„Stúlka í bláu" krítarteikning, (tvöföld) 62 x 46 cm.
Jón Stefánsson: „Þrjú epli" olía, 35 x 40 cm.
Kristín Jónsdóttir: „Blómauppstilling" olía, 85 x 65 cm.
Svavar Guðnason: „Leikur" pastel 1950, 39 x 28 cm.
Sverrir Haraldsson: „Kolakraninn" gvass 1963, 24x37 cm.
Þórarinn B. Þorláksson: „Dímon" olía 1906, 15x27 cm.
Einnig höfum viö myndir eftir Eyjólf Eyfells, ólaf Túbals, Louisu Matthíasdóttur, Höskuld
Björnsson, Jón Jónsson, Guömund Einarsson, Gísla Jónsson, Hörö Ágústsson, ísleif Kon-
ráösson, Jón Þorleifsson, Karl Kvaran, og fleiri.
Siöasta sýningarhelgi á sýningu Sigurðar K. Árnasonar.
Opið laugardag og annan í Hvítasunnu kl. 2-6.
BORG
LISTMUNIR - SÝNINGAR - UPPBOÐ
Pósthússtraeti 9 og Austurstræti 10, sími 24211.