Morgunblaðið - 14.10.1989, Qupperneq 2

B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR I4. 0KTÓBER 1989
S IS4 v
Lokið hryssurnar inni...
Þýðandi á verkinu er Einar
Bragi. Hann þýddi Hús Bernörðu
Alba fyrst fyrir Eeikfélag Reykja-
víkur, sem setti verkið upp í Iðnó
1966. Hann þýddi leikritið að nýju
síðastliðið sumar fyrir Leikfélag
Akureyrar. Um leikmynd og bún-
inga sér Charlotte Clason og er
þetta í fyrsta skipti sem hún vinnur
í íslensku leikhúsi. Charlotte var
um langan tíma yfirmaður búninga-
deildar Konunglega danska þjóð-
leikhússins og hefur hún gert bún-
inga og leikmyndir í óteljandi sýn-
ingar.
Titilhlutverkið í sýningunni leik-
ur Sigríður Hagalín, sem kemur til
Akureyrar sem gestaleikari frá
Leikfélagi Reykjavíkur. Þetta er
fyrsta hlutverk Sigríðar hjá Leik-
félagi Akureyrar. í öðrum hlutverk-
um eru: Sunna Borg, Kristjana
Jónsdóttir, Ingunn Jensdóttir, Guð-
björg Thoroddsen, María Sigui’ðar-
dóttir, Steinunn Ólafsdóttir, Elva
Ósk Ólafsdóttir, Sóley Elíasdóttir,

Þórey Aðalsteinsdóttir og Nanna
Ingibjörg Jónsdóttir.
Leikstjóri sýningarinnar er Þór-
unn Sigurðardóttir. Ég hitti hana
að máli og spurði hvaða túlkunar-
möguleika þetta verk byði upp á
og hvaða leið hún hefði valið.
„Það má segja með þetta verk,
eins og önnur stórkostleg verk, að
það er hægt að setja það- upp á
ótal vegu,“ svaraði Þórunn. „I því
er mikil dýpt og speki og því hægt
að fara ótal leiðir að því. 1 verkinu
er mikil ógn, sem mér finnst ekki
nauðsynlegt að sé karllegt fyrir-
bæri. Þetta er mikill kvennaheimur.
Bernarða beitir miklu ofbeldi og það
ofbeldi sem konur geta sýnt, með
ýmsum táknum, er oft miklu
grimmara en það ofbeldi sem karlar
geta sýnt.
Grimmdin hefur svo mörg andlit
— kúgunin líka. Ég leyfi mér í þess-
ari uppfærslu að fara mínar eigin
leiðir að Lorea og þessu verki. Ég
breyti ýmsum hlutum vísvitandi, því
ég er viss um að Lorca hefur viljað
að fólk nálgaðist þetta verk þannig.
Hann skrifaði þetta tveimur mánuð-
um áður en hann dó og hafði því
ekki tíma til að endurskrifa það.
Svo hefur ýmislegt breyst á þeim
fimmtíu árum sem liðið hafa síðan
Hús Bernörðu Alba var skrifað, sem
gerir það að verkum að maður sér
verkið í öðru ljósi.
Grundvallarviðfangsefni verksins
skiljum við allt of vel í dag — því
miður. Lorca sýnir okkur hvernig
kúgun og ófrelsi biýtur niður og
afskræmir eðli manneskjunnar. En
Lorca var mjög bjartsýnn maður —
í rauninni rómantíker. Þessvegna
er nauðsynlegt að sýna andstæð-
urnar; fegurðina andspænis kúgun-

Æ.
(Moitmnblaoio/Runar Pói
Hópurinn sem stendur aö sýningunni hjá Leikfélagi Akureyrar
inni; ástin verður tákn frelsis og
fegurra mannlífs. Sem er í rauninni
dálítið sérstakt — því algengt er í
bókmenntum að ástin og hjóna-
bandið tákni endalok frelsisins.
Konurnar sem við sjáum í þessu
verki eru í rauninni hlekkjaðar af
trú — eða öllu heldur notar Bern-
arða Alba trúna til að staðfesta og
réttlæta vald sitt. Leikurinn gerist
í stéttskiptu ættarsamfélagi, sem
er fullt af trúarofstæki og kreddum.
Hver og einn hefur sína eigin vörn
— Bernarða líka.“
Nú er það dálítið merkilegt með
Hús Bernörðu Alba að í því sést
enginn karlmaður. Þær systur
þekkja aðeins einn karlmann, Pepe
Romano, sem elsta systirin er trú-
lofuð og þær virðast allar vera með
hann á heilanum — svo mikið að
allt verkið snýst um hann.
„Já, íjarvera karlmannsins verð-
ur óhugnanlega næi’verandi. Hann
er í öllu sem þær hugsa og gera. I
þessu verki er hann tákn fyrir frelsi.
Á meðan þær eru lokaðar inni er
hann er frjáls allra sinna ferða. Eða
hver hefur nokkurn tímann heyrt
talað um karlmann sem er lokaður
inni svo kvenfólk fari ekki að mæna
á hann — eða eitthvað þaðan af
verra? Þegar þær systur eru svo
lokaðar inni verður frelsið sem
tengist karlmanni ennþá stærra í
huga þeirra. Þær sjá líka karlmann
sem möguleika á því að komast út
úr þessari gröf Bernörðu — allt
annað en þetta hús er frelsi og eina
leiðin fyrir þær til að öðlast það
frelsi er í gegnum karlmann. Einar
síns liðs fara þær aldrei.
Þetta er mjög erótískt verk —
þessar systur eiga sér mjög erótíska
drauma um karlmanninn."
Xiao-Mei Zhu segir að sér hafi oft verið ráðlagt að skrifa ævisögu
sína og jafnvel að láta kvikmynda hana. Hún gæti grætt vel á því.
En það er ekki það sem hún vill. Hún hefúr þurft að leggja mikið á
sig til að geta lært á píanó, fyrst í Kína á tímum menningarbyltingar-
innar, þegar öll vestræn tónlist var bönnuð, og síðar í Bandaríkjun-
um og Frakklandi þar sem hún vann við ræstingar, barnápössun
og fleiri þjónustustörf til að geta framfleitt sér með náminu. Nú lang-
ar hana til að spila fyrir aðra og leyfa þeim að njóta tónlistarinnar
með sér. „Eg vil að fólk geti skynjað tilfinningar mínar, sem ég
túlka með tónlistinni, áður en ég fer að segja því ævisögu mína,“
segir hin fertuga Xiao-Mei Zhu.
Xiao-Mei Zhu kom til ís-
lands á vegum Evrópu-
sambands píanókennara
(EPTA) til að halda
tvenna tónleika hér á
landi. Fyrri tónleikarnir voru á
Kjarvalsstöðum síðastliðið mánu-
dagskvöid, en aðrir tónleikarnir
verða í menningarmiðstöðinni
Hafnarborg í Hafnarfirði annað
kvöld, sunnudaginn 15. október.
Xiao-Mei lék Goldberg-tilbrigði
Bachs á tónleikunum á Kjarvals-
stöðum, en síðastliðið vor lék hún
verkið á tónieikum sem hún hélt í
kirkju Saint-Julien le Pauvre í París.
„Eg var áköf að sjá hvernig við-
brögð ég fengi hér við þessu verki,“
sagði Xiao-Mei þegar ég hitti hana
daginn eftir tónleikana. „Ekki síst
vegna þess hve sterk viðbrögð ég
fékk á tónleikunum í París í vor.
Ég valdi að spila í kirkju Saints-
Juliens vegna þess hve hún er falleg
og það á vel við að leika þar tónlist
eftir Bach. Frakkar dást mjög að
þessari kirkju, og bæði þess vegna
og af því að þeir eru gífurlega hrifn-
ir af þessu tiltekna verki var frábær
aðsókn á tónleikana. Frakkar eru
ekki feimnir við að láta tilfinningar
sínar í ljós. Ég fékk stórkostleg
viðbrögð og fannst á þeirri stundu
að allt mitt strit hefði verið fulikom-
lega þess virði. Ég hefði sætt mig
við að þurfa að deyja þarna á staðn-
um. Það eru ekki allir píanóleikarar
sem fá að upplifa svona stórkostleg-
ar viðtökur. Eftir á bárust mér heil-
mörg bréf og ég fékk tiiboð um að
leika verkið inn á plötu.
Goldberg-tilbrigði Bachs er erfitt
verk fyrir áheyrendur því það tekur
kiukkutíma í flutningi. Það krefst
líka mikillar einbeitingar af píanó-
leikaranum og í rauninni dettur
engum nema bijálæðingum í hug
að setja það á verkefnaskrá hjá sér.
Ég byijaði að æfa það þegar ég
bjó hjá fjölskyldu í Boston. Ég vildi
ekki valda þeim ónæði þegar ég
væri að æfa mig og valdi því hljóðl-
átt verk sem krafðist mikillar vinnu
svo ég hefði nóg að gera.
Áheyrendur á tónleikunum á
Kjarvalsstöðum sýndu lítil viðbrögð
og ég veit ekki ennþá hvað þeim
fannst. Ég er óvön því að fá svona
lítil viðbrögð því í Bandaríkjunum
og Frakklandi láta áheyrendur og
gagnrýnendur skoðanir sínar strax
í ljós. Ég vona bara að Islendingar
geymi tilfinningar sínar innra með
sér!“
Kínverjar agaðir
Eins og fram kom í grein sem
Halldór Haraldsson skrifaði í Menn-
ingarblaðið fyrir viku var skóla-
ganga Xiao-Mei rofin vegna menn-
ingarbyitingarinnar og hún send í
vinnubúðir. Hún gat þó haldið
áfram að æfa sig á píanóið og
nokkrum árum eftir að Deng Xiaop-
ing tók við völdum eftir lát Maós
komst hún inn í Tónlistarháskólann
í Peking þar sem hún var í eitt ár.
Árið 1979 kom Sinfóníuhljóm-
sveitin í Boston til Kína í tónleika-
Xiao-Mei Zhu.
Hún spilar
á tónleikum
í Hafnarborg
á morgun
ferðalag og reyndu margir kínver-
skir tóniistarmenn þá að nota tæki-
færið til að komast til Vestur-
landa.„Kínverska tóniistarmenn
langaði til að fara til Vesturlanda
til að kynnast betur vestrænni tón-
list og læra að skilja hana,“ segir
Xiao- Mei, en henni var hjálpað til
að sækja um styrk til náms í Banda-
ríkjunum og þangað fór hún árið
1980.
„Þegar menningarbyltingin liófst
var lagt bann við því að leikin væri
vestræn tónlist og allar upptökur
eyðilagðar," segir Xiao. „Ég þurfti
að læra nýja túlkun þegar ég kom
til Bandaríkjanna og aðlaga mig