Morgunblaðið - 21.10.1989, Side 8

B
'iðlífeðuíífinölri ÍÁ’uÖ/íáÐÍÁ'GUtí'■■2lílökTÖBÉK: l’éSé'-
Rósirnar þínar
eina og eina
tíni ég
bind í krans
og legg
að fótum þér
þú gengur
um garð morgunroðans
þar sem gull Guðs
drýpur af tijánum
eins og dögg
bið þú fyrir oss nú
og á dauðastundu vorri
stattu þá
við beð vorn
með fangið fullt
af rósum
Mín trú er mitt
einkamái" er
setning sem er
orðin nokkuð
samofin hugsun-
arhætti okkar íslendinga. Af ein-
hverjum ástæðum er hún orðin
feimnismál og flest okkar veigra
sér líklega við að taka afstöðu til
Guðs og kristinnar trúar, jafnvel
þótt við á unga aldri játumst
henni. Eftir fermingu er eins og
trúin sé afgreitt mál — einhvers
konar bernskubrek. En þegar litið
er á það hvað kristin trú er samof-
in siðferðisvitund okkar, skráðum
og óskráðum lögum, er ljóst að
hún er ekki einkamál hvers og
eins — við bara tölum ekki um
hana og horfum háðsk — eða með
undrandi umburðarlyndi í besta
falli — þegar aðrir tala um Guð
sinn og trú. Það er í rauninni
undarlegt, að þótt í fljótu bragði
megi ekki sjá neitt hættulegt við
Guð og trúna, þarf töluverðan
kjark til að játa trú sína opin-
berlega. Því kom það ekki lítið á
óvart í sumar, þegar Bókrún gaf
út bókina „Stjörnurnar í hendi
Maríu“, trúarljóð eftir Ragnhildi
Ófeigsdóttur.
Ljóðabók Ragnhildar er tileink-
uð komu páfa hingað til lands,
en hún tók kaþólska trú þegar
hún var átján ára. í stuttu máli
mætti segja að bókin sé lofgjörð
til Guðs og til kaþólskra dýrlinga.
Hæst bera þó Maríubænir, eins
og hér að ofan, auk þess sem tit-
ill bókarinnar vísar til guðsmóður-
innar. En hvers vegna María?
„Ég verð kannski fyrst að út-
skýra dýrlingadýrkun, eða Maríu-
dýrkun frumkirkjunnar," svarar
Ragnhildur. „Dýrlingadýrkunin
hófst þannig að í frumkristni voru
kristnir menn ofsóttir og þurftu
að gjalda fyrir trú sína með lífinu.
Þá báðu þeir kristna bræður og
systur að biðja fyrir sér, eftir að
þeir kæmu til Guðs. Það er ekki
verið að biðja til dýrlinganna,
heldur er við að biðja dýriingana
að biðja fyrir manni við Guð. Þetta
er nú grunnurinn að hinni „ill-
ræmdu" dýrlingadýrkun.
María var valin af Guði til að
ganga með Krist og vera móðir
hans, þannig að það hefur alltaf
verið trú kaþólsku kirkjunnar að
bænir hennar séu máttugri en
allra annarra. Kristnum mönnum
þótti gott að biðja til Maríu, því
hann hefur verið nær okkur en
- til aí tjá sig am Gað
aðrir dýrlingar. Hún er mannlegri
í augum okkar — og tvímælalaust
kvenlegri.
Síðan gerist það á miðöldum
að mótmælendur fara að líta á
Maríudýrkun sem ákveðinn anga
af heiðinni gyðjudýrkun og vildu
afmá hana. Það má vel vera að
hún hafi fullnægt þörfinni fyrir
kvenlegan guðdóm, eða fyrir gyðj-
ur, en ég skil ekki að það sé neitt
rangt við að hafa þá þörf — og
get ekki séð að það sé neitt and-
stætt kristindómnum. Mér finnst
jákvætt að kristindómurinn hafi
sem flestar leiðir til Guðs. Og það
sem mér finnst jákvætt við kaþól-
ismann, er að hann býður einmitt
upp á margar leiðir.
Það er nefnilega eitt í kristin-
dómnum sem fólk áttar sig ekki
á, og það er að maður upplifir
Guð á margan hátt. Það sér mað-
ur gleggst í kirkjulegri myndlist.
Það hefur enginn séð Guð, en í
kristindómnum er allt fullt af
táknum, sem hjálpa manni að
komast í tengsl við Guð. Þetta
eru bæði hefðbundin og nýrri
tákn. Ef þessi tákn fara að breyt-
ast, breytast líka Guðshugmyndir
manns.
Sjálf er ég mjög hrifin af
femínískri guðfræði og frelsunar-
guðfræðinni og þær eiga það sam-
eiginlegt að leggja áherslu á ný
tákn — bæði úr Biblíunni og öðru
— sem eru mjög frábrugðin þeim
táknum sem hin vestræna kirkja
hefur. Frelsunarguðfræðin túlkar
Biblíuna út frá reynslu hinna fá-
tæku, eða þeirra sem hafa verið
þjóðfélagslega útilokaðir eða kúg-
aðir. Grundvallartákn jjeirrar
Biblíuskoðunar er þegar Israels-
menn voru leiddir undan oki
Egypta í gegnum Rauða hafið.
Biblían er svo full af táknum og
gefur manni frelsi til að velja sér
tákn eftir aðstæðum hverju sinni
í manns eigin lífi.
í kvennaguðfræðinni er Biblían
lesin út frá þeim konum sem þar
eru og í henni felst endurtúlkun
á Maríu mey og hennar hlutverki
innan kirkjunnar. Hinn vestræni,
hvíti, kristindómur hefur dálítið
gengið framhjá konum og kannski
líka brugðist því hlutverki að
hugsa um hag hinna útskúfuðu.
Þegar Guð er að tala í gegnum
spámennina, í Gamla testament-
inu, er hann alltaf að skamma
gyðinga fyrir að vanrækja ekkjur
og fyrir að vera vondir við munað-
arleysingja — og það hlýtur í raun
að vera hlutverk kristindómsins á
hveijum tíma, að standa með þeim
sem standa höllum fæti í hvaða
þjóðfélagi sem er, á hvaða tíma
sem er.“
Ragnhildur
Pala
fifeigsdóttir
Maríubæn
María
megi ást mín
vera kertið
sem brennur upp til agna
þér til dýrðar
Megi reykur þess
ummyndast
í bláa rós
við fætur þér
ó Móðir Guðs
ilmandi
króna þess full
af óúthelltum tárum
„María skiptir mig persónulega
mjög miklu máli. Eftir því sem
árin líða, skiptir hún mig stöðugt
meira máli. María kallar fram hjá
manni hina barnslegu trú. Gagn-
vart Maríu finnst mér ég ekki síst
vera barn, því hún er móðir í kirkj-
unni og ég held að hjá henni eigi
maður athvarf — eins og barn hjá
móður. Maður tengir líka alltaf
mikla blíðu við Maríu. Það er
mikilvægt að gera, því Guðs-
hugmyndin í gegnum tíðina, hefur
oft birst manni sem mjög herská
og Guð verið _ kallaður Drottinn
herskaranna. Ég efa ekki að oft
á tíðum hefur verið nayðsynlegt
fyrir fólk að tengjast Guði í þess-
ari mynd. María er andstæðan við
þetta; hin móðurlega blíða og
hlýja. María var manneskja og
manni finnst hún alltaf skilja
mannlegan breyskleika, eins og
mæður skilja oft breyskleika
barna sinna betur en aðrir.“
- Nú er fremur sjaldgæft að
fólk tjái sig um trúartilhneigingar
sínar, eða ræði yfirleitt um trú-
mál og yrkir ekki um Guðdóminn
nema þeir séu sálmaskáld. Trúin
virðist ekki vera hluti af daglegu
lífi okkar. Afhveiju heldurðu að
þetta sé?
„Ég held að þetta sé visst út-
slag af þeim púritanisma, sem er
landlægur í mótmælendakirkjunni
— kannski líka ákvepin feimni við
að tjá tilfinningar. í kaþólskunni
kijúpum við, krossum okkur og
játum, þannig að maður á auð-
veldara með að tala um tilfinning-
ar sínar á þessu sviði. Til að tala
um Guð og tjá sig trúarlega, þarf
maður ekki að vera engill. Ég er
eins venjuleg, breysk manneskja
og aðrir og tilgangurinn með þess-
ari bók var ekki að stilla mér upp
sem fyrirmynd annarra. En vegna
þess hversu kaþólska trúin er stór
og eðlilegur hluti af lífi mínu,
þori ég að tjá tilfinningar mínar
til Guðs og trúarinnar — og hef
þörf fyrir það.“
- Én er ekki fremur litið á það
sem einhvers konar tilgerð, þegar
fólk játar trú sína opnberlega?
„Hér áður fyrr, meðan kristin-
dómurinn var sterkari sem stofn-
un í þjóðfélaginu en nú er, vitum
við að margir sem játuðu kristin-
dóminn í orði voru ekkert einlæg-
ir. En síðan kristindómurinn
missti kraft sinn í Evrópu, reikna
ég fremur með því að fólk sé ein-
lægt, þegar það játar trú sína
opinberlega. Éinkum vegna þess
að í dag slær enginn sér upp á
kristindómunum, út á við.“
- Hefurðu orðið vör við for-
dóma vegna trúar þinnar?
,jJá, alveg frá upphafi.
Ég tók kaþólska trú formlega
þegar ég var 18 ára, en hafði
verið henni mjög fylgjandi frá 16
ára aldri. Ég man að báðum for-
eldrum mínum fannst þetta ósköp
leiðinlegt. Mömmu ennþá meira,
því hún var lútersk prestsdóttir,
og þau báðu mig um að vera ekk-
ert að flíka þessu.
Mamma hafði alið mig upp í
kristni. Ég hafði lesið mikið í Bibl-
íunni sem barn og hafði alla tíð
verið trúuð. En hér á íslandi eru
það frávik að ganga úr þjóðkirkj-
unni. Þetta er einlitt þjóðfélag,
við erum öll mjög svipuð, göngum
í gegnum eitt og sama skólakerf-
ið, höfum eina trú og frávik vekja
upp mjög misjafnar tilfinningar.
Svo held ég að þessi opna tján-
ing, sem er í kaþólsku trúnni,
hafi verið dálítið feimnismál fyrir
foreldra mína.
Við Islendingar erum svo Iokað-
ir. Við venjumst því ekki að tjá
tilfinningar okkar, hvorki trúar-
legar né aðrar og ég get vel
ímyndað mér að þetta vafstur í
mér hafi verið óþægilegt. En það
skrýtna við þetta allt var að
mamma bar mjög sterkar tilfinn-
ingar til Maríu meyjar — þótt hún
væri mótmælandi."
- Heldurðu að það sé ótti við
trúartjáninguna sem heldur fólki
frá trúnni?
„Ég held að aliir séu trúaðir, á
einhvern hátt, það er að segja að
mannfólkið sé fætt trúað og að
allur ótti við trúna sé barátta
hvers einstaklings gegn trú-
hneigðinni í sjálfum sér. En trúar-
tilfinningin er mjög sterk í mann-
inum, rétt eins og ástartilfinning
og kyntilfinning og ég held að
maður komist aldrei langt frá
trúnni fremur en ástinni og kynlíf-
inu. Það voru einu sinni tímar
þegar ástin og kynlífið voru
feimnismál. í dag er það ekki, en
trúin er orðin feimnismál. En þótt
maðurinn sé í afneitun á ein-
hveijum af þessum þáttum, eru
þeir alltaf til staðar."
Viðtal: Súsanna
Svavarsdóttir