Morgunblaðið - 28.10.1989, Síða 3

B 3
Asíðari árum hefur orðið enn
erfiðara að flokka til raun-
veruleikans þá hluti sem
Ai-vid Pettersen málar.
Áhorfandinn hefur hugboð um að
þeir eigi sér fyrirmynd í raunveru-
leikanum en þeir hafa verið
stílfærðir óhlutbundið svo þeir
þekkjast ekki lengur. Með öðrum
orðum: það eru höggmyndir sem
koma fram á þessum málverkum.
Koma fram er í þessu tilviki rétt
orðalag því að þær flytja líf í af-
markað myndrými sem minnir um
margt á leiksvið með sviðsmynd af
byggingu. Með þessu nýja formi
rýmis sýnir Arvid Pettersen að hlut-
irnir eru runnir upp í veruleikanum,
sem á sér sína rýmisvitund, en þeir
eru eins konar staðgenglar raun-
veruleikans sem eftir allt saman er
að finna í rými listarinnar, í þessu
tilviki leikhúsinu. Þessi merkilegu
málverk eiga sér listrænt séð sam-
svörun í upphafi abstraksjónar á
náttúru og hlutum sem varð grund-
völlur hinnar miklu módernísku
hefðar sem boðaði sigur konkretlist-
ar. Ég á hér við þá hefð sem nær
fullnaðarstigi sínu í formleysislist-
inni.
En ekki er þetta heldur loka-
áfangi Arvids Pettersens. Hann fer
einnig að fást við konkretlist. I
mörgum nýjustu málverkum hans
er ekki lengur neitt myndrými að
finna. í staðinn er allt takmarkað
við myndræna fleti sem hafa eigin
áþreifanleika. Þeir eru aðeins litir,
form og litefnið. Þeir vísa ekki til
neins annars raunveruleika en
þeirra áþreifanlegu efna sem úr er
unnið. Það er þetta stig sem er loka-
punkturinn í sögu modernismans
þegar um er að ræða afstöðu mál-
verksins til raunveruleikans. Hér
er öllu sjónblekkingargóssi ýtt til
hliðar og eftir eru aðeins staðreynd-
MORGUNBLAÐIÐ LAUGÁRDAGUR 28. OKTÓBER 1989
ir listarinnar, það gerir að málverk-
ið hefur sömu stöðu og hvaða ann-
ar hlutur sem vera skal.
Við fyrstu sýn mætti ætla út frá
þessari umfjöllun að Arvid Petter-
seii hefði áhuga á þessum mod-
ernísku viðmiðunum og tilvitnunum
vegna þeirrar hliðar sem snýr að
málinu. Sé hins vegar athugað
hvernig hann tekur afstöðu til
verksins skilst að það er ekki upp-
hafleg merking listsögulegrar við-
miðunar sem vekur áhuga hans.
Það er frekar einstakur hlutur eða
staða í verki sem grípur hann. Það
þarf með öðrum orðum ekki að
vera hinn ótvíræði boðskapur verks-
ins. Það getur verið lítilsháttar blæ-
brigði sem hrífur hann. Tilgángur-
inn með þessum samleik ýmissa
hluta úr nútímamálverki er að stíga
yfir sögulegar og hugmyndafræði-
legar markalínur og komast að
sjónarmiði samtímans. í verki sínu
kann Arvid Pettersen að birtast sem
postmodernisti í ftjálslegri notkun
sinni á tilvísunum til ýmissa stílteg-
unda en ekki ef saman eru lagðar
þær hugmyndir sem þessar tilvís-
anir endurspegla.
Málverk Arvids Pettersens
sýna nauðhyggju þar
sem maðurinn stjórnast
af vilja á fullkomlega
blindan hátt. Þessi vilji stefnir ekki
að neinu marki og þar með hefur
lífið ekki heldur neinn tilgang.
Áhorfandinn skynjar — ef ekki
beina þjáningu — þá að minnsta
kosti leiða og svartsýni á frelsis-
möguleika mannsins. Það geta ver-
ið ýmsir þættir sem valda nauðung
nútímans en launavinnan með firr-
ingu sinni kallar fram slíkt hugar-
ástand.
Maðurinn getur hlotið lausn frá
þjáningu en þá verður_ að skilja
hvernig viljinn vinnur. í tilvistar-
heimspekinni, sem greina má merki
um, eru það hugmyndir okkar
sjálfra og hvatir sem við höfum
ekki stjórn á. Andspænis þessu
geta menn skilið að það er ekki
skynsemin, sem stjórnar mannin-
um, heldur önnur einstaklings-
bundnari öfl sem ekki eru alltaf
augljós. Það er sem sagt ógerlegt
að skilja heiminn á skynsamlegan
eða vísindalegan hátt. Heimurinn
er allt of stórbrotinn til slíks. Eina
leiðin er þannig að upplifa hann.
Þetta er með öðrum orðum áhersla
á gildi hinnar huglægu afstöðu þeg-
ar túlka skal veruleikann.
Það er auðsætt að það eru ekki
hversdagsleg atvik sem eru
lífdrykkur Arvids Pettersens. Það
eru frekar „ógleymanlegar stundir“
sem ná langt út yfir smávægilega
dægurhluti. Það eru þessar stundir
sem gefa mönnum tilfinninguna um
að þeir raunverulega lifi. í þe'ssu
sambandi er hin „fagurfræðilega
íhugun“ mikiivægasta lausnin frá
hversdagslegu amstri. Það er þessi
tilfinning sem stjórnar því þegar
menn sökkva sér niður í listina.
Þessi tilfinning er algjörlega laus
undan kvöðum raunveruleikans í
kring, sem maðurinn getur hvort
eð er ekki breytt að neinu ráði.
Hins vegar birtist hin fagurfræði-
lega nautn sem fullkomlega ómark-
verð.
Það er enginn boðskapur eða
annað sem getur truflað og af-
vegaleitt athyglina. Það er með
öðrum orðum fyrst í hinni fagur-
fræðilegu íhugun sem maðurinn
finnur sig fijálsan frá öllum öðrum
kvöðum. Þessi mikla trú á listina
er augljós í skilgreinandi yfirliti
Arvids Pettersens yfir fyrri kafla í
sögu modernismans. Hins vegar er
uppruna hennar miklu fjær að leita.
Afstaðan á margt sammerkt með
„lífsspekinni", heimspekihreyfmgu
sem kom fram með Schopenhauer.
í hinu mikla verki hans „Veröldin
sem vilji og hugmynd", sem kom
út 1819, má finna hugsanir sem
líkjast hugmyndum Ai-vids Petter-
sens þar sem heimurinn lítur út
eins og tálsýn. Hjá Schopenhauer
kallast hann Slæða Maya. Hjá Arvid
Pettersen er um að ræða postmod-
erníska mynd, að baki er lífsspek-
ingur.
Sveinn Björnsson á Kjarvalsstöðum
Morgunblaðið/Emilía
Sveinn Björnsson
listmólari hjó einu
mólverka sinna ó
sýningunni ó
Kjarvalsstöðum,
Myndir haffrúar-
innar.
Teikna stundum eftir
fullunnum málverkum
„JÁ, ÞAÐ er sérstök náttúra í
steinunum, ég sé strax þegar
ég er að velja þessa steina hvað
ég ætla að mála á þá, mér finnst
gott að grípa í steina, keramik
og annað frá málverkinu, en
fyrst og fremst er maður nú á
kafí í málverkinu," sagði Sveinn
Björnsson listmálari í samtali
við Morgunblaðið, en hann opn-
ar sýningu á 60 verkum eftir
sig á Kjarvalsstöðum laugar-
daginn 28. október og mun sýn-
ingin standatil 12. nóvember.
etta eru olíumyndir, vatns-
litamyndir, fimm keramik-
hlutir, málaður rekaviður og mál-
aðir fjörusteinar, allt af Reykja-
nesinu. Steinarnir eru af Herdís-
arvíkursvæðinu, uppáhaldsstaðn-
um mínum, skammt frá þar sem
ég bý í Krísuvík. Jú, ég mála
mest konuandlit á steinana, en
ég nota líka steina til þess að
mála fiskhöfuð á. Keramikhlutina
vinn ég úti á Seltjarnarnesi. Þar
er Ragna Ingimundardóttir lista-
kona sem hjálpar mér að forma
keramikhluti eins og ég vil hafa
þá og síðan mála ég þá. Ég mála
svo mikið með olíulitum og olían
er svo lengi að þorna að það er
gott að grípa í eitthvað annað auk
þess að bregða sér niður að sjón-
um.
Þessi sýning núna er máluð á
síðustu tveimur til þremur árum,
en nokkur málverkanna Voru á
sýningu sem mér var boðið til í
Lyngby í Danmörku í fyrra. Ann-
ars er ég ekki frá því að ég hafi
færst í aukana í vatnslitamyndum
eftir að ég gerði myndaflokk með
vatnslitum um ljóð Matthíasar
Johannessens. Margar vatnslita-
myndanna málaði ég á Kanaríeyj-
um, en myndefnið er að sjálfsögðu
úr mínum íslenská myndbanka,
rammíslenska. Ég rissa aldrei upp
skissur, því þótt ég geri það þá
mála ég aldrei eftir skissunum
þegar á reynir svo það þýðir ekk-
ert að vera að teikna skissur.
Hins vegar teikna ég stundum í
svart-hvítu myndir af málverkum
þegar ég er búinn með þau. Þetta
er víst alveg öfug leið miðað við
flesta, en ég kann betur við að
snúa þessu við.“
- áj.