Morgunblaðið - 10.11.1989, Blaðsíða 3

D 3
stoðunum undan stolti karl-
mannsins."
Sjúklega afbrýði-
samir karlmenn
Er munur á kynjunum hvað
snertir afbrýði?
„Nei í sjálfu sér ekki, en karl-
menn eru yfirleitt ofbeldis-
hneigðari en konur og drekka
verr. Þegar þetta fer saman er
voðinn vís. Þá fara karlmenn
kannski að berja og misþyrma
konum sínum og það eru dæmi
þess að konur séu teknar í yfir-
heyrslu sem eru látnar standa
heilu næturnar og þær svo jafn-
vel pyntaðar til játrtinga. Það er
einnig sagt að einn þriðji morða
séframinn íafbrýðisemiköstum."
Sjúkleg afbrýði-
semi kvenna
Hvernig lýsir sjúkleg afbrýði-
semi sér hjá konum?
„Konur geta til dæmis fengið
meint framhjáhald makans á heil-
ann, hringt í vinnuna til hans á
nokkurra mínútna fresti í þeim
tilgangi að fullvissa sig um að
hann sé ekki með öðrum konum.
Þá er leítað, gjarnan með aðstoð
stækkunarglers, að kvenmanns-
hárum og ekki síst sæðisblettum
í fötum, í bílsætum og svo fram-
vegis."
Það er hægt að hjálpa
fólki
„Eitt versta dæmið um sjúk-
lega afbýðisemi, sem ég man
eftir, kom til minna kasta fyrir
nokkrum árum er ég starfaði í
Svíþjóð. Þar átti hlut að máli
miðaldra kona, sem hafði þjáðst
af mikilli vanmetakennd allt frá
bernsku, en hún hafði ein af stór-
um systkinahóp verið sett í fóst-
ur. Þetta hafði hún ætíð upplifað
sem mikla höfnun. Þegar í upp-
hafi hjónabands þoldi hún alls
ekki að maður sinn horfði á aðrar
konur né talaði við þær án þess
að það vekti hjá henni mikla en
ástæðulausa afbrýðisemi.
Á dansleikjum mátti hann aldr-
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. NÓVEMBER 1989
ei dansa við aðrar konur. Með
árunum ágerðist þessi árátta
konunnar og smám saman varð
hún þess fullviss að hann héldi
við flestar konur á vinnustað
sínum. Henni fannst hann
þreytulegur er hann kom heim
úr vinnu. Það þótti henni stað-
festa grun sinn um framhjáhald
hans. Þá leitaði hún í fatnaði og
í bíl hans að „sönnunargögnum"
og fann að hún taldi kvenmanns-
hár, ilmvatnslykt og sæðisbletti.
Yfirheyrslur yfir makanum urðu
æ tímafrekari og stóðu gjarnan
heilu næturnar. Hún krafðist
þess að bíllinn yrði seldur ef það
mætti verða til að draga úr tæki-
færum mannsins til framhjá-
halds, en eins og jafnan í slíkum
málum, kom allt fyrir ekki.
Hann neyddist til að færa
vinnuaðstöðu sína í bílskúrinn
heima og fjölskyldan einangrað-
ist æ meir í heimi afbrýðiseminn-
ar. Þá þóttist konan verða vör
ferða ýmissa kvenna um hverfið
og taldi manninn nú stunda
kvennafar sitt í bílskúrnum. Fékk
hún mann sinn þá til að sam-
þykkja að hún læsti hann inni í
bílskúrnum að deginum til en var
eftir sem áður viss um að hann
héldi uppteknum hætti. Fannst
henni hún merkja það meðal
annars af svipbrigðum nágranna-
kvenna sinna.
Taldi hún nú að maðurinn hlyti
að stunda stóðlff sitt á nóttunni
meðan hún svæfi og hófijst þá
miklar vökur hjá henni. Ekki gat
hún þó vakað endalaust og brá
því á það ráð, með samþykki
mannsins, að hlekkja hann við
rúmstólpa að nóttu til og læsa
hann í bílskúrnum á daginn. Eins
og oft i málum sem þessum varð
aðlögun makans ótrúleg, enda
einkenndist sambandið, þrátt
fyrir allt, af heitum ástríðum og
gagnkvæmri væntumþykju. .Eig-
inmaðurinn hefði aldrei látið
hvarfla að sér að halda framhjá
konu sinni en lét undan öllum
hennar óskum.
En þrátt fyrir allar ráðstafanir
var hún enn viss í sinni sök að
maðurinn stæði með einhverjum
klækjum í framhjáhaldi. Hún stóð
í þeirri meiningu að hann hefði
til dæmis útvegað hjákonum
sínum aukalykla að öllum lásum.
Hún fann tortryggilega ilmvatns-
lykt af honum á morgnana og
nágrannakonurnar horfðu á hana
með hæðnissvip."
Grétar segir hinsvegar að með
réttri meðferð hafi tekist að
hjálpa hjónunum. Þetta er hins-
vegar eitt versta dæmið sem ég
hef horft upp á.“
Grétar segir að þegar fólk sé
sjúklega afbrýðisamt geti það
fengið allt til að koma heim og
saman við fullvissu sína um fram-
hjáhald makans. „Það er í raun
engrar undankomu auðið. Ef
konan heldur sér til er það auð-
vitað gert fyrir elskhugann og ef
hún er eins og drusla til fara þá
er hún búin á líkama og sál eftir
framhjáhaldið og hefur ekki orku
til að halda sér til lengur. Það
ber allt að sama brunni og mak-
inn á sér ekki viðreisnar von.
Að baki sjúklegri afbrýðisemi
eru mjög oft geðsjúkdómar. Oft
er um að ræða þunglyndi, sem
er mjög algengur sjúkdómur.
Þunglyndi, sem slíkt, lækkar
mjög sjálfsmat. Maður telur sig
óalandi og óferjandi. Þá er stund-
um grunnt á tortryggni gagnvart
makanum. Þá má nefna „parano-
iu“, sem einkennist af ofsóknar-
tilfinningu og gífurlegri tortryggni
ásamt ranghugmyndum, sem
gjarnan beinist að makanum.
Heilarýrnun af ýmsu tagi getur
haft í för með sér sjúklega af-
brýðisemi, til dæmis vegna mi-
stúlkana af ýmsu tagi. Þá má
nefna skerðingu á sjón og heyrn,
sem hjá viðkvæmum einstakling-
um getur leitt til sjúklegrar af-
brýðisemi. Loks geta ýmis vand-
ræði í kynlífi, til dæmis getuleysi
mannsins, kynt undir afbrýði-
semi og svo mætti lengi telja.
En það er oftast hægt að
hjálpa þessu fólki."
Á að bægja afbrýði innan eðli-
legra marka frá sér?
„'Það er ekki hægt að bægja
tilfinningum frá hvort sem þær
eru eðlilegar eða sjúklegar. Til-
finningarfá útrás, ýmist á eðlileg-
an eða sjúklegan hátt. En hjón
verða að ræða hlutina og sigrast
á þeim áður en í óefni er komið."
Að vinna bug á
afbrýðisemi
Hvað með fólk sem finnst af-
brýðisemi há sér og vill sigrast
á henni. Hvað á það að gera?
^„,Það þarf á einhvern hátt að
sigrast á minnimáttarkenndinni
og öðlast eðlilegt sjálfstraust og
sjálfsmat. Þeir einstaklingar
þurfa að leggja meiri rækt við
sjálfa sig og það má gera á marg-
an hátt. Algengt er að þessir ein-
staklingar hafi aldrei í raun feng-
ið að njóta sín í lífinu, aldrei haft
trú á að þeir hefðu til dæmis
næga greind eða annað það at-
gervi sem til þarf. Sumum hentar
að auka við þekkingu sína, fara
í nám af ýmsu tagi eða fara í
líkamsrækt til að öðlast betri til-
finningu fyrir og traust á líkama
sínum. Öðrum dugar að fara
meðal fólks í auknum mæli, fara
á ræðunámskeið, í sjálfsstyrking-
armeðferð, ráða sig í vinnu þar
sem þeir njóta sín og ekki sakar
að fara að hugsa um eigið útlit,
klæðaburð og svo framvegis.
Það er margt sem má gera til
að vinna bug á minnimáttar-
kennd. í sumum tilfellum getur
verið gott að leita til sálfræðings,
sé afbrýðisemi manni fjötur um
fót, til að vinna úr málum sínum,
en þegar afþrýðisemin er orðin
sjúkleg er mál að leita til geð-
læknis."
Texti: Guðbjörg R.
Guðmundsdóttir