Morgunblaðið - 10.11.1989, Qupperneq 7

D 7 i
MÍ3RfjH rNBLAí>H>,-FÓSTUBAGÚR JÖ. NQYEÍvtBER: Í983 :
Ijósmóðurstarfinu. Fyrst og fremst
var nú næstum að segja stórhríð
og ekki hægt að komast heim með
bíla. Pabbi og annar maður fóru
með mér á hestum. í Hólkoti lenti
ég á kafi í stórum snjóskafli. Stór
trukkur var sendur eftir mér og við
vorum á annan klukkutíma að
brjótast það sem venjulega er
tveggja til þriggja mínútna akstur.
Það kom hins vegar ekki að sök
því barnið fæddist ekki fyrr en
daginn eftir og þá var það fótafæð-
ing. Ég vildi láta lækninn taka við
en hann sagði að þetta gæti ég
sjálf. Ég hef alltaf verið þakklát
fyrir þá ráðstöfun hans og svo hitt
að fólkið á bænum lét ekki á sér
sjá neinn kvíða þó Ijósmóðirin
væri alger nýgræðingur í starfi.
En allt gekk vel og það fæddist
myndarlegur drengur. Þetta var
mín eldskírn í Ijósmóðurstarfinu.
Það var mikið að gera þetta fyrsta
vor sem ég var í staríi en þetta
var á þeim tímamótum þegar æ
fleiri konur fóru að fæða börn sín
á spítölum.
Eg var ekki lengi Ijósmóðir í sveit
en ég hef unnið við Ijósmóðurstörf
eða einhvers konar hjúkrun mest
öll þau 32 ár sem liðin eru síðan
ég lauk námi. Svo gifti ég mig.
Hann kom í hlaðið eitt kvöld, ekki
á hvítum hesti heldur leirljósum.
Ég flutti með honum suður á Akra-
nes með börnin mín tvö. Við áttum
saman nokkur ár. En hann var
drykkjumaður, einn af þeim mönn-
um sem hægt að segja um að í
hafi verið bæði gull og grjót. Allt
lék í höndum hans en hann var
samt ekki sinnar gæfu smiður. Ég
fór frá honum með börnin og réði
mig ráðskonu norðúr í Húnavatns-
sýslu, lengst inni í dal þar sem
ekki var rafmagn. Að áliðnu sumri
réði ég mig Ijósmóður vestur í
Súgandafjörð en áður en til þess
kæmi að ég færi vestur ákváðum
við að halda hjónabandinu áfram.
Stuttu seinng kom pabbi og bað
okkur að koma heim að Hvoli og
taka við búskapnum. Ég á því Vest-
firðina eftir í þessari hringferð
minni.
Ég varð Ijósmóðir aftur í sveit-
inni minni með þeirri breytingu að
yfirleitt fór ég með mínar sængur-
konur út á sjúkrahúsið á Húsavík
og sat yfir þeim þar. Við bjuggum
á Hvoli til ársins 1964, þá var út-
séð með að ég hlyti að gefast
upp. Við skildum og ég fór með
börnin austur á Egilsstaði. Þetta
var voðalegt skipbrot og hitt líka
að þurfa að fara að heiman aftur,
úr því ég var komin þangað. Ég
var tengd bænum mínum sterkum
böndum fram að þeim degi er ég
lokaði þar endanlega hliðinu á eft-
ir mér. Þá slitnaði eitthvað innra
með mér. Ég man ekki lengra til
mín en það að pabbi sagði alltaf,
við skulum gera þetta eða við skul-
um rækta þetta. Ég var alltaf með
honum í útiverkunum. Mér leidd-
ust húsverk og leiðast þau enn í
dag. Ég hef hins vegar alltaf verið
dæmalaus moldvarpa. Þetta var
því meira skipbrot en margur gerir
sér grein fyrir.
Ég réði mig fyrst yfir veturinn
að Egilsstöðum. Ég fór austur til
að skoða mig um í september. Það
var glampandi sólskin og allt í feg-
urstu haustlitum. Þetta var líklega
seinasta haustið sem kornrækt var
á Egilsstöðum og það voru bylgj-
andi kornakrar ofan frá Egilsstöð-
um og niður að Fljóti. Kannski
þess vegna fannst mér ég vera
að koma heim. Ég var þarna með
sjúkraskýlið til sumarsins 1967 og
ég ætlaði aldrei að fara þaðan. En
ég var rétt að segja búin að drepa
Brynhildur Bjarnadóttir tvftug
mig af vökum og álagi. Eg var með
eina stúlku með mér sem þreif og
fleira. Sjálf sá ég um konurnar all-
an daginn og hafði börnin við rúm-
stokkinn hjá mér á næturnar. Þá
var engin næturvakt. Svo voru
sjúklingar sem þurfti að annast
líka. Ég hafði þetta allt á höndum
mér. Eftir árið fór hjálparstúlkan
og ég var ein í þrjá mánuði með
konurnar, ungbörnin, sjúklinga,
alla matargerð, þrif og þvotta og
svo börnin min. Ég hreinlega of-
keyrði mig og ákvað að hvíla mig
á Ijósmóðurstarfinu um tímas. Ég
fór niður á Seyðisfjörð, ætlaði bara
að vinna þar fram á haustið og
fara svo upp eftir aftur. Á Seyðis-
firði vantaði Ijósmóður um veturinn
og ég réði mig þangað en ákvað
að fara upp eftir aftur um vorið.
Ég ætlaði að kaupa mér hús á
Egilsstöðum, var búin að skrapa-
saman í útborgun og ná mér í
bankalán en ég þurfti að fá sveitar-
ábyrgð af því ég var einstæð móð-
ir. Ég fékk hana ekki, ég veit hverj-
um það var að kenna en ég læt
það kyrrt íiggja hér. Ég hafði
kynnst manni á Seyðisfirði og af
því svona fór með húsið mitt þá.
varð það úr að við fluttum suður
til Hafnarfjarðar, hann kom þaðan.
Fyrsta sumarið í Hafnarfirði
gerði ég lítið enda var þá atvinnu-
leysi og fólksflótti úr landinu. En
svo fór ég að vinna íhlaupavinnu
á Borgarspítalanum og seinna fór
ég að vinna á Sólvangi. Mér fannst
mjög vænt um gamla fólkið sem
ég annaðist þar. Þessi annar mað-
ur minn fór ekki vel með vín frem-
ur en sá fyrri. Ég gerði mér þó
ekki grein fyrir því strax. Stundum
er maður slegin einhverri blindu
og gerir gott úr hlutum eins og
unnt er. Ekki bætti úr skák að
krakkarnir mínir voru ósátt við að
fara frá Seyðisfirði, en það varð
að hafa sinn gang. Loks kom þar
að maðurinn minn vildi fara burt
úr Hafnarfirði, hélt að hjónabandið
gengi betur ef við breyttum um
umhverfi. Þá fluttum við norður á
Blöndós. En það kom fyrir lítið,
haustið 1973 var ég orðin ein.
Svona sviftingar kosta óskapleg
átök
Ég var Ijósmóðir á Blönduósi en
mér sárleiddist þar, það er eini
staðurinn sem mér hefur reglulega
leiðst þó ég eigi þar ágætis kunn-
ingja. Ég fór því þaðan eftir rúmt
ár. Þá var drengurinn á sjónum
og dóttirin að byrja að búa sjálf.
Ég var því laus við, vann á Akur-
eyri um vorið og leysti af á Egils-
stöðum um sumarið. Svo flutti ég
haustið 1974 suður til Reykjavíkur
og fór að vinna á Borgarspítalan-
um og á Grund. Þá keypti ég mér
litla risíbúð í Laugarneshverfinu.
Um haustið 1975 fór ég að vinna
á Fæðingarheimili Reykjavíkur.
Það er í eina skiptið sem ég hef
unnið Ijósmóðurstörf á vöktum.
Mér fannst erfitt að vera lítið tann-
hjól í 'stórri vél. Að vísu lærði ég
mikið á að vinna þar en mér fannst
slæmt að vera kannski vera búin
að vera með sömu konuna alla
vaktina og hún komin í fæðingu,
en þá var vaktin búin og ég mátti
ganga út. Ég gat ekki vanist þessu.
Þetta starf er þannig að konan
verður oft mjög náin Ijósmóður-
inni. Þegar auglýst var eftir Ijós-
móður á sjúkrahúsið á Húsavík þá
sótti ég um og hef verið hér Ijós-
móðir í þrettán ár. Það er ágætt
að vera hér, en kannski festi ég
hvergi rætur héðan af. Þetta finnst
nú kannski einhverjum undarlegt
að heyra en svona er það.
Sjá næstu síðu.
Því einfaldari sem brúðurnar
eru, þvi betra.
Hildur
Guð-
munds-
dóttir
hefur um
árabil
kennt
Waldorf-
brúðu-
gerð.
til að vera skapandi. Hinsvegar er
mjög auðvelt að drepa niður sköp-
unargleðina."
Með hvaða hætti?
„Það þarf ekki annað en að
hrúga í börn of mörgum leikföng-
um, leikföngum sem eru svo full-
komin að ekkert pláss er fyrir
ímyndunina. Ef leikföng barnsins
eru mjög fullkomin þá þarf barnið
ekki að bæta miklu við, hvorki í
huga né höndum. Þá þreytist barn-
ið líka fljótt og vill fá nýtt dót.
Hildur bendir á að það sé eftir-
tektarvert að fylgjast með barni
sem hefur vanist því að eiga tiltölu-
lega fá og einföld leikföng. „Þá
kemur í Ijós að það á miklu auð-
veldara með að finna sér eitthvað
til dundurs á eigin spýtur en það
barn sem hefur vanist því að hafa
hrúgu af fullkomnum plastleik-
föngum í kringum sig.“
Óll börn þurfa að sjálfsögðu örv-
un og hana fá þau ef þau fá að
fylgjast með og taka þátt í starfi
hinna fullorðnu. Þannig fá þau líka
efnivið í leikinn sem þau skapa
síðan sjálf út frá því sem þau hafa
upplifað.
Að sögn Hildar hefur brúðan
dálitla sérstöðu meðal leikfanga.
„Hún er eftirmynd af manneskju.
I vissum tilfellum getur dúkkan
tengst barninu á þann hátt að
barnið finnur sig sjálft í brúðunni.
Þá getur brúðan hjálpað barninu
að upplifa á ný atburði dagsins,
bæði gleði og sorg. Til að ýta und-
ir slík tengsl er það mjög gott fyr-
ir barnið að eignast brúðu sem
hefur sama augnlit og háralit og
það sjálft."
En hefur Hildur gaman af brúðu-
sauminum?
„Ég hef alltaf haft mjög gaman
af handavinnu og það sem er
skemmtilegt við dúkkurnar er að
engar tvær eru eins. Mér finnst
ég vera að skapa nýja persónu í
hvert skipti sem ég sauma dúkku
og svo finnst mér ííka gaman að
skapa eitthvað sem á eftir að veita
einhverju barni gleði, sem ég vona
að dúkkurnar mínar geri.
Stundum tek ég tarnir og sauma
margar í einu," segir Hildur. „Þetta
er tímafrekt því það er ekki um
fjöldaframleiðslu að ræða og hver
brúða tekur margar klukkustundir
í saumaskap. Hinsvegar er það
ekki mjög erfitt að sauma þessar
brúður og konur þurfa ekki að vera
miklar handavinnukonur til að búa
til brúðu.
Annars hefur mig alltaf langað
að vinna meira með brúðuleikhús.
Einn vetur fórum við hjónin á bóka-
söfn og sýndum Rauðhettu með
handbrúðum en síðan hef ég ekk-
ert fengist við það að ráði nema
fyrir börnin mín.
Það má setja brúðuleikhús upp
á mjög einfaldan hátt en þó þann-
ig að það skili sér alveg og sé
mjög skemmtilegt. Það sem þarf
til er að skapa stemmningu, örva
ímyndunaraflið og hafa leikhúsið
einfalt."
Hildur hefur um árabil tekið þátt
í að reka verslunina Yggdrasil, sem
í fyrstu var í Kópavoginum en hef-
ur nú flutt á Kárastíginn. Þar er
efni selt í brúðurnar en líka hægt
að fá þær tilbúnar og leikföng úr
náttúrulegum efnum, trébíla, liti
og svo framvegis. Reyndar segir
Hildur að þau flytji líka inn matvöru
sem er ræktuð lífrænt-bíódín-
amískt, en sú aðferð grundvallast
á kenningum Rudolfs Steiners sem
er upphafsmaður Waldorf-uppeld-
isfræðinnar. GRG