Morgunblaðið - 09.12.1989, Side 4

4 6
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1989
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1989
B 5
SVIÐS-
MOLAR
Sveinbjörn I. Baldvinsson, rithöfundur:
„Stórir brúnir vængir“ er
smásagnasafii eftir
Sveinbjörn I. Baldvnsson,
sem Almenna bókafélagið
hefiir nýlega gefið út.
Sveinbjörn hefúr áður sent
frá sér þijár ljóðabækur; í
skugga mannsins, Ljóð
handa hinum og þessum og
Lífdagatal og eitt ljóðverk á
hljómplötu; Sljörnur í
skónum, auk þess hefúr eitt
sjónvarpsleikrit eftir hann
verið sýnt hér; Þetta verður
allt í lagi og hann skrifaði
kvikmyndahandritið að
Foxtrot.
Sveinbjörn I. Baldvinsson.
Sveinbjörn hefur búið í Los
Angeles í Kalifomíu frá
því árið 1986, og stundað
þar nám við „University
of Southern California," A
þessum tíma hefur ein af smásögum
hans verið gefin út í Bandaríkjun-
um, auk þess sem þtjú stutt leikrit
eftir hann hafa verið sýnd þar.
Sveinbjörn dvaldi hér í fáeina daga
í síðustu viku, til að fylgja bók sinni
úr hlaði og náði ég þá tali af honum
og spurði fyrst hvað hann hefði
verið að gera í þijú ár í Banda-
ríkjunum.
„Ég fór til að læra handritagerð
fyrir kvikmyndir, einfaldlega afþví
ég hafði áhuga á kvikmynda- og
sjónvarpsforminu. Það voru - og eru
- heldur fá tækifæri hér til að ná
valdi á þessu formi, þar sem höf-
undur getur kannski vænst þess að
koma að einu verki á fimm ára
fresti. Það er að segja, ef hann er
hepjúnn.
Eg var búinn að leita lengi að
svona sérhæfðu námi, því mig lang-
aði ekki í kvikmyndagerð, sem
slíka. Það reyndist hinsvegar ekki
verið mikið um það að hægt væri
að læra handritagerð, nema sem
hluta af öðra námi, til dæmis kvik-
myndanámi, eða leiklist. En ég fann
að lokum það sem ég var að leita
að í Los Angeles og dreif mig út.
Þessu hárni lauk ég vorið ’88, en
mér hefur dvalist aðeins þa'rna
vestra.“
í smásagnasafni Sveinbjörns eru
fimm sögur. í fjórum þessara sagna
er dauðinn mjög nálægur. En í stað-
inn fyrir að vera í sinni venjulegu
mynd, er hann hreyfiafl sögunnar.
Hann knýr fólk til að hugsa; vekur
það upp af værum biundi hvunn-
dagsins og það verður að endur-
meta sjálft sig, afstöðuna til lífsins
- og dauðans. Þetta eru þó engar
sorgarsögur, heldur finnur hver og
einn sína sátt, hvort sem er sá dauð-
vona, aðstandendur, eða áhorfend-
ur. En afhveiju dauðinn?
„Kannski vegna þess,“ svarar
Sveinbjörn," að þegar fólk stendur
andspænis dauðanum, er það að
sumu leyti mest lifandi.
Auðvitað vil ég lika reyna að
snerta þann sem les sögurnar. Mér
finnst það hljóta að vera erindi
höfundar að fá lesendur sína til að
skilja. að þeir eru einstakir og að
þeir eiga eins mikið erindi inn í
þessa tilvera og hver annar. Hver
og einn maður er einstakur og hann
lifir í sinni veröld. Þegar hann deyr,
deyr þessi veröld með honum. Það
er mikils virði að geta á dauða-
stundinni litið yfir farinn veg og
sagt: „Ég gerði þetta gott, þetta
slæmt, en ég lifði. Ég horfði ekki
bara á.“
í síðustu sögu bókarinnar, „Ice-
master,“ uppgötvar sögumaður
sannleika. sem hann hefur í raun-
inni alltaf þekkt, en ekki munað.
Hversdagiegur hlutur hleypir öllu
af stað og síðan flettir maðurinn
upp í sjálfum sér, síðu eftir síðu.
„Já,“ segir Sveinbjörn, þegar við
ræðum þessa sögu, „vitund okkar
er eins og ísjaki. Það stendur bara
einn tíundi af henni upp húr. En
allt hitt er með okkur, án þess að
við geram okkur grein fyrir því.
Það er mjög spennandi að fást við
þann hluta, sem við viljum ekki sjá;
reyna að kafa niður í þennan frosna
hluta, án þess að gera sér nokkra
grein fyrir því hvað kann að koma
upp.“
I fyrstu sögunni, sem ber heitið
„Stórir bránir vængir," era hjón,
sem hafa verið gift lengi. Þegar þau
riija upp ævi sína, horfa þau mjög
ólíkt á hlutina, jafnvel þá sem þau
gerðu saman. Þau virðast varla
þekkjast og þegar tíminn er að
hlaupa frá þeim, virðast þau fjar-
lægjast.
„Það er oft stutt á milli þess að
fólk þekkist lítið og þess að það
þekkist svo mikið að það þarf ekki
að tala saman. Það bara veit hvað
hinn aðilinn er að hugsa. En mann-
eskjan er alltaf ein. Það eru vissir
hlutar af okkur, sem geta aldrei
orðið hluti af öðrum. Hjón fjarlægj-
ast á einn hátt, meðan þau nálgast
á annann. Þegar þau eru að kynn-
ast, er viss „mystik" í sambandinu
og allt er upphafið. En „mystikin”
hverfur og það er útilokað að endur-
taka hana. Það er nefnilega einu
sinni svo, að í lífinu gerist allt bara
einu sinni - dauðinn líka. Og hann
er einstaklingsbundinn; einn af
þessum þáttum sem maður getur
ekki deilt með öðram. Þótt maður
deyi með fullt af öðru fólki, deyr
maður alltaf einn.
Ástæðan fyrir því að þau íjar-
lægjast, er kannski sú, að hún á
framtíð fyrir sér. Við göngum nefni-
lega alltaf út frá því að við eigum
framtíð um svo og svo mörg ókom-
in ár. Sá sem hfur fengið að vita
að hann er dauðvona, áttar sig hins-
vegar á því að hann á ekki þessa
framtíð. Það breytir viðhorfinu til
lífsins töluvert."
Persónur þínar era mjög sáttar
við þá hörmulegu atburði sem þær
ganga í gegnum, í öilum sögunum
nema einni. Þær taka örlögum
sínum af stillingu. Er hægt að vera
svona sáttur?
„Ég held að manneskjan búi yfir
einhveijum „mekanisma,“ sem ger-
ir það að verkum að þegar reynir
virkilega á hana, þá leiti hún sátta.
Þetta er kannski einhver spúrning
um það að við tökum ekki afstöðu
til lífsins fyrr en við stöndum
frammi fyrir dauðanum, eða ein-
hveijum missi. Andstæðurnar í
lifinu eru náttúrulögmál, sem við
verðum að sætta okkur við, rétt
eins og að dagurinn endar og nótt-
in líka, án þess að við fáum nokkr-
um um það ráðið.
Auðvitað kemur sáttin ekkert af
sjálfu sér. Hún kemur þegar mann-
eskjan á ekki um neitt að velja.
Ég held nefnilega að það sé ekki
rétt að maður eigi alltaf val. Og
þó að fólk taki hlutunum af æðra-
leysi, glittir alltaf í einhvern brest.
Sáttin er sársaukafull, en óumflýj-
anleg.“
Viðtal/Súsanna Svavarsdóttir
eftirfarandi umsögn
birtist í Los Angeles
Times og er birt hér
til gamans, þar sem
annaö leikritiö er
smásaga í„Stórum
brúnum vœngjum
að er ekki alvanalegt, að hér
séu sýnd leikrit eftir íslenska
höfunda og þegar við bættist ijöldi
íslenskumælandi leikhúsgesta er
óhætt að segja, að andrúmsloftið
hafi verið dálítið sérstakt á
frumsýningu „Unstable Conditions“
í Burbage Theatre Ensemble.
Einþáttungarnir tveir eftir
íslenska leikskáldið Sveinbjörn
Baldvinsson eiga lítið skylt við lífið
eins og því er lifað á íslandi. Þeir
eru alþjóðlegir í eðli sínu, annars
vegar hvað varðar skáldmálið sjálft
(„The Stars of Caesar“) og hins
vegar þar sem ijaliað er um ábyrgð
manna á þeim glæpum og
grimmdarverkum, sem styijöldum
fylgja („Visiting Hour“).
Paige Newmark sýndi bæði festu
og frískleika í leikstjórninni og
óhætt er að segja, að Panos Christi,
sem fór með aðalhlutverkið í báðum
einþáttungunum, hafí farið á
kostum. Hann fer með hlutverk
gamals manns í öðrum þar sem
segir frá dálítið óræðri og jafnvel
dularfullri vináttu hans við ungan
dreng (sem Joe Elrady túlkar á
hófsaman og sannfærandi hátt) og
í hinum er hann bundinn
hjólastólnum, sprengiefnasnillingur
úr Víetnam-stríðinu, sem verður
fyrir mesta áfalli lifsins („Visiting
Hour“).
I einþáttungunum fer Elizabeth
Herron kunnáttusamlega með vel
og ljóslega skrifuð hlutverk sem
móðir og hjúkranarkona og í
meðförum Davids Macks vaknar
uppgjafahermaðurinn til lífsins,
ógnvekjandi en andlega örkumla
eftir Víetnamstríðið („Visiting
Hour“).
Einþáttungarnir eru nokkuð
ólíkir en Panos Christi jafnaði þann
ágreining af einstæðum þokka.
UÓÐRÆNN
SVEITARÓMAN
- rætt vió Þóró Helgason um Ijóöabók hans „Þar var ég
„Orðmenn“ er bókaforlag sem hóf útgáfú hér á haustmánuðum. Það
má segja að á vissan hátt haíí forlagið markað sér sérstöðu, þar sem
það gefúr einungis út ljóðabækur að þessu sinni, alls átta. Meðal
þeirra er ljóðabókin „Þar var ég,“ eftir Þórð Helgason, ogþar sem
hann er einn af þeim sem unnu að stofhun útgáfúfyrirtækisins, bað
ég hann að segja mér nánar frá því.
Bókaútgáfan Orðmenn á
rætur í því að Brynjar
Viborg hafði fengið
spurnir af því að Eiríkur
Brynjólfsson og Þór Stef-
ánsson ættu handrit að ljóðabókum.
Hann ræddi við þá um útgáfu og í
framhaldi fékk hann þá hugmynd
að skyggnast um eftir fleiri mönnum
sem ættu handrit. Þá frétti hann
strax af mér, síðan Eyvindi Eiríks-
syni. Honum fannst hann þama kom-
inn í dálítið mikinn karlaselskap og
upphóf leit að konum — sem ætlaði
seint að bera árangur. Eyvindur benti
okkur á Rósu dóttur sína og fljótlega
bættust Ragnhildur Ófeigsdóttir og
Guðlaug María Bjarnadóttir í hópinn
— og að lokum Gísli Gislason. Þarna
myndaði Brynjar átta manna hóp af
vönum skáldum, eins og Ragnhildi,
Eyvindi og Eiríki, sem höfðu öll gef-
ið út bækur og svo okkur hinum, sem
ekki höfðum gefið út neitt áður.
Við hittumst og ræddum mögu-
leikana og ákváðum að vinna þetta
að mestu leyti sjálf og þá komu tölva
og prentari Verslunarskólans að góð-
um notum,“ segir Þórður, sem er
íslenskukennari í þeim skóla. „Síðan
settum við okkur í samband við
Magnús Tómasson, sem gerði þessa
frábæru mynd sem er framan á öllum
bókunum — af leikfimihesti sem er
að reyna að hefja sig tii flugs.
Eftir að við komum bókunum út,
höfum við staðið fyrir ljóðalestri í
Þjóðleikhúskjallaranum undanfarið
og erum tilbúin til að lesa upp hvar
sem er, bæði sér og með öðram. Við
erum nefnilega alveg sannfærð um
það, að ljóð eru ekki síður fallin til
upplesturs en kaflar úr bókum."
— En hvers vegna eingöngu
ljóðabækur?
„Það bara atvikaðist þannig núna.
Brynjar ákvað að sjá hvort ekki
væri hægt að gefa ljóðinu byr undir
vængina. Það er alkunna að ljóð
hafa selst illa á undanförnum árum.
Forlögin vilja ekki gefa út nema viss-
an kvóta ljóðabóka og auglýsa þær
illa. Það er mjög miður, því það eru
ákaflega margir sem njóta þess að
lesa ljóð, og þar get ég nefnt nemend-
ur í skólum landsins sem dæmi.“
— Skrifaðir þú þína bók í hjáverk-
um með kennslu?
„Nei, bókin er skrifuð á síðasta
ári. Þá var ég í ársleyfi frá störfum.
Ég fór að sækja tíma í ritlist í Há-
skóla íslands, hjá Nirði P. Njarðvík.
Það var einstaklega vel heppnað
námskeið og mikil hvatning fyrir
mig. Og núna er ég í framhaldsnám-
skeiði.“
Hann hét Gunnar
vinnumaður í sveitinni
Ég hugsaði mér alltaf
að hann stykki hæð sína
Uggvænlegt fannst mér
þegar hann
trúlofaðist
einn góðan veðurdag
Bókin kom mér dálítið á óvart,
því hún er eiginlega ein samfelld
saga, svona einhvers konar ljóð-
rænn sveitaróman. Hún gerist öll í
Fljótshlíðinni og sækir mest til-
vísanir þangað og í Njálu. Ertu að
hvetja til afturhvarfs til náttúrunn-
ar?
„Nei. Ég var þar í sveit á sumr-
in, frá 1955 til 1962. En það er
horfinn heimur, því sveitir í dag eru
ekkert líkar því sem var á þessum
tíma. Nú, en Fljótshlíðin er einn af
þessum stöðum sem maður verður
áþreifanlega var við söguna og sögu
bókmenntanna. Og ég er að skrifa
um þessi sumur — eða minningar
mínar frá þeim tíma. En minningar
era aldrei alveg hreinar. Þær breyt-
ast með manni sjálfum. En það sem
breytist kannski ekki, er að á þess-
um tíma vora atburðir Njálu mjög
lifandi meðal fólks og um þá bók
var mikið rætt.
Þegar ég fékk tækifæri til að
rifja þetta upp, ákvað ég að breyta
minningunum í stuttar ljóðmyndir
og reyndi að horfa á yrkisefnið-
með„gömlu augunum,“ það er aug-
um bamsins."
— Af hveiju?
„Vegna þess að það var sveitin
mín og ég þekkti hana ekki nema
með þessum augum. Á vissan hátt
er þetta þroskasaga, það er að
segja, ljóðin íjalla um það þegar
ungur maður er að átta sig á veröld-
inni. Á þeim tíma er mjög heppilegt
að vera í sveit, því þar skýrist allt
á hinn eðlilega hátt, en ekki á
skramskælingunni eins og hér í
Reykjavík. Þar alast krakkar upp
með öllu í náttúranni á eðlilegan
hátt og uppgötva miklu fyrr það
sem era talin algild sannindi."
Daginn sem Jónína og Ingibjörg
komu í Múlakot
nýju kaupakonumar
streymdu að
út öllum áttum
ungir menn í jeppum
að skoða víðfrægan tijágarð
Guðbjargar heitinnar.
„Mér finnst ég hafa grætt tals-
vert á því að riija þetta upp. Þetta
er eins og kveðja — til mín og þess
samfélags sem er þrotið að kröftum
og kemur ekkert meira. í ijóðunum
kemur heilmargt fólk við sögu,
sumt er dáið, annað orðið mjög
gamalt — en það hafði allt geysileg
áhrif á mig. Þetta fólk er allt nefnt
sínum réttu nöfnum, dýrin líka.“
— Ertu að gera upp þetta tíma- -
bil ævi þiniiar og hvers vegna þá?
„Já, ég er alveg viss um að ég
er að gera þetta tímabil upp. Og
það er áreiðanlega liður í því að
vera fullorðinn maður að gera hvert
skeið ævinnar upp. Ég held það sé
beinlínis hollt að fara, í huganum,
vandlega yfir æskuárin. Það er liður
í því að losa sig við fordóma og
komast út úr sjálfheldu sem vissir
atburðir hafa komið manni í. Og
ég held það sé öllum foreldrum
nauðsynlegt að gera þetta.
Nú umgengst ég böm og ungl-
inga geysilega mikið og ég tel mig
geta sagt að að þetta er nauðsyn-
legt. Hlutimir vefjast ekki eins mik-
ið fyrir manni, þegar maður minn-
ist sinna eigin hugsana og tilfinn-
inga. Maður skilur bömin betur og
eldist seinna," segir Þórður og hlær.
Sem minnir mig á hvað hann gaf
mér oft tilefni til að hlæja þegar
ég las ijóðabók hans, því hún er
full af kímni og skemmtilegum
uppákomum og ég spyr hann að
lokum af hveiju hann sé með allan
þennan húmor í ljóðunum.
„Ætli þetta sé ekki bara lífssýn.
Maður man líka betur það sem teng-
ist hlálegum atburðum. Stundum
situr eitthvað pínlegt í manni — sem
verður fyndið þegar maður vex frá
því. En auðvitað getur þessi hnyttni
undirstrikað hvað það var í raun-
inni gaman í sveitinni. Þetta var
ómetanlegur tími.“ ssv
AFRAM, AFRAM...
Bókmenntir
IngiBogi Bogason
Einar Kárason: FYRIR-
HEITNA LANDIÐ. (234 bls.)
MM 1989.
Áfram keyrir sagan af íbúum
Gamla hússins og afkomendum
þeirra, enn taka persónurnar upp
á ótrúlegustu tiltækjum og enn
er frásagnargleðin í fyrirrúmi.
Ýmislegt er þó með öðra sniði en
í fyrri bókunum tveimur: Þar sem
djöflaeyjan rís og Gulleyjunni.
Fyrirheitna landið gerist að
mestu leyti í Ameríku, segir frá
pílagrímsferð frændanna Munda
og Manna á slóðir frumheija
rokksins og eigin ættingja. í New
York hitta þeir Bóbó, bróður
Munda, sem slæst í för með þeim
suður eftir, m.a. í heimsókn til
Gógóar, ömmu bræðranna, og
Badda frænda.
Persónuflóran er fjölskráðug og
má segja að flestir skarti ein-
hveiju sérstöku. Venjulegt fólk —
ef það á annað borð er til — fær
ekki pláss í þessari sögu. Þetta
er saga um einkennilegar mann-
eskjur. Hér er á ferðinni íslenskur
aðall í stiknandi vegarykinu í
Memphis, burðajálkarnir óþreyt-
andi greyhound-rátur. Persónurn-
ar lifa fyrir augnablikið, njóta
stundarinnar sem svífur hjá án
þess að hafa of miklar áhyggjur
af fortíð og framtíð. Innsæið ræð-
ur ákvörðunum — og sögufram-
vindunni um leið.
Amma Gógó hefur tekið við
hlutverki Línu, hún er kletturinn
í hafinu, tekur því sem að höndum
ber, umber allt, þolir allt. Þegar
Baddi, sonur hennar, hefur barið
hana til óbóta og brotið flest og
bramlað heima við, hlær hún bara,
öll plástruð í framan. Og taiar um
hvað þetta hafi nú verið leiðinlegt
fyrir íjúflinginn hann Badda!
Persónurnar þroskast misjafn-
lega og mis-sennilega. Mikið hefur
hallað undan töffaranum Badda;
„Hinsvegar sá ég hvað hann hafði
elst allur og hrörnað, orðinn rán-
um ristur í andliti, augun búin að
missa lit, og tennurnar undarleg-
ar.“ Þarna er harðjaxlinn hálfút-
branninn, minnislaus og tinandi
en sjálfum sér samkvæmur: Sein-
ast sjáum við hann í löggubíl á
leið burt.
Dæmi um persónu sem gengur
illa upp er Bóbó. Heima á Islandi
var hann undir hælnum á Badda,
fór inn á klósett til að hugsa upp
hemaðaraðgerðir gegn fylleríinu í
honum — aðgerðir sem voru aldrei
framkvæmdar. I Ameríku er hann
skyndilega orðinn harður í horn
að taka, meinfýsinn, og dregur
sjálfan sig og aðra sundur og sam-
Einar Kárason
an í háði. Ekki órökrétt þróun, á
hinn bóginn óljóst hvað gerðist.
Hvernig og hvenær breyttist hann
svona? Sagan svarar þessu illa.
Aðaltími sögunnar er einhvem
tíma upp úr 1980. Reagan og
Gaddafí virðast t.d. ráða ríkjum.
Stokkið er aftur í atburðarásinni
af og til, t.d. er drykkjusaga Baddá
rakin skömmu eftir að Mundi og
Manni hitta hann í fyrsta sinn í
Ameríku. Segja má að tímaflakkið
sé í góðu samræmi við ólíkindalega
atburðarásina.
Frásagnargleðin, sem skin í
gegn á hverri síðu, hefur tvö and-
lit og ekki eins. Óneitanlega smit-
ar hún lesandann, krækir í hann.
Sagt er frá mörgu fáránlegu þann-
ig að sá sem hér ritar varð að
taka ser pásur til að hlæja upp-
hátt. Á hinn bóginn er stundum
gert fullmikið úr litlu, ýmislegt
endurtekið sem betur væri aðeins
sagt einu sinni. Keimlíkar absúrd
aðstæður — sem að vísu eru hiægi-
legar — koma fyrir aftur og aftur
og verða þá leiðigjarnar. Það er
stutt frá fyndni í fíflaskap. Sagan
þyldi töluverða styttingu án þess
að missa nokkuð af bestu eigin-
Ieikum sínum.
Sjónarhornið er ólíkt því sem
er í hinum eyjasögunum. Mundi
er miðlæg persóna, hann segir
söguna. Samkvæmt þessu ætti
hann að vera fyrirferðarmestur.
Sem er öðru nær. Höfundi tekst
Hver er dódó?
að sneiða hjá annmörkum sem
fylgja jafnan sjónarhorni af þessu
tagi með því að láta sögur gerast
í sögu. Mundi endursegir sögur frá
Bóbó og Manna og birtir sjúkra-
skýrslur af Badda frænda þegar
hann var á Kleppi.
í heildina gengur frásögnin upp
innan ramma sjónarhornsins. Áð
vísu einstaka undantekningar.
Það er t.a.m. einkennilegt og
truflandi fyrir lesandann þegar
Bóbó, sem mestan part sögunnar
er fullur og ruglaður, gengur burt
frá þeim félögum, Manna og
Munda, og söguþráðurinn, sem
ætti að fylgja Munda, fylgir orða-
laust Bóbó út í dimma og hættu-
lega nóttina.
Að sama skapi nýtir höfundur
illa þau tækifæri sem sjónarhomið
gefur til að nálgast sögumanninn,
Munda, og lýsa hugarheimi hans.
Þótt sagan sé fyrst og fremst hóp-
saga, en ekki einstaklings, þá ger-
ir sjónarhornið kröfu til þess að
sögumaðurinn standi lesandanum
nær, að persónu hans sé t.d. lýst
gegnum hugsanir og verknað og
misræmi þessa beggja. Lítið fer
fyrir slíku.
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Jóhanna Kristjónsdóttir: Dulmál
dódófuglsins. — Á ferð með augna-
blikinu um fjarlæg lönd. Vaka-
Helgafell. Reykjavík 1989.157 bls.
Fyrir einu ári kom út ferðabók
Jóhönnu Kristjónsdóttur, „Fíladans
og framandi fólk“. Þá heimsótti hún
mörg framandi og fjarlæg lönd í
suðri og austri.
Nú kemur önnur bók hennar með
stuttum frásöguþáttum frá ferðum
um tíu fjarlæg lönd: Ruanda, Márit-
íus, írak, Túnis, Portúgal, Marokkó,
Kuwait, Japan, Malawi og ísrael.
Hún fer því ekki skemmra að þessu
sinni, lengst suður i hina svörtu
Afríku og alla leið austur til Japans.
Á undan þáttunum fer athyglis-
verður inngangur þar sem höfundur
ræðir um ferðalög sín og ferðanátt-
úru. Og í bókarlok eru „kort og upp-
lýsingar um löndin sem koma fyrir
í bókinni".
Jóhanna er einstaklega næmur og
athugull ferðamaður. Hún sér margt
sem aðrir koma ekki auga á og hún
er afar þefvís á mismunandi and-
rúmsloft í mannlífi og mannlegum
samskiptum. Henni er lagið að gera
lýsingar sínar lifandi og eftirminni-
legar.
í inngangsorðum fer hún nokkrum
orðum um ferðahvatir sínar. Hún
talar um þörfina á að „njóta augna-
bliksins". Á öðrum stað segir hún:
„Það er forvitni sem rekur mig
áfram. Undursamlega forvitin for-
vitni. Hún eykst við hvert ferðalag."
Og enn talar hún um að ferðirnar
séu henni „rómantískur raunveru-
leiki. Og rómantíkin ætlar að verða
lífseig".
En það er meira í þes'su. Jóhanna
Kristjónsdóttir er ekki aðeins að fara
til að skoða, sjá og upplifa hvað sem
er. Hún er ekki jafn forvitin á allt.
Sálarsigti hennar er fíngert og hleyp-
ir ekki öllu í gegn. Þetta er augljóst
af hinum stuttu þáttum hennar. Þar
er vandlega valið og hafnað og frá-
sögnin er mjög svo hnitmiðuð og
markviss undir frísklegu og glað-
Jóhanna Kristjónsdóttir
beittu yfirborði. Það er eins og hún
sé alltaf að leita. Að hveiju?
Mér virðist að hún hafi komist
einna næst endamarkinu á eyjunni
Máritíus, þar sem fólk af mörgum
þjóðernum, mismunandi litarhætti
og ólíkum trúarbröðum lifir saman
í sátt og samlyndi, er hlýlegt, velvilj-
að og hjálpsamt. Á þessari merku
eyju var það sem hinum ófleyga,
klunnalega og góðviljaða dódófugli
var útrýmt endur fyrir löngu af vond-
um aðkomumönnum. Andi síðasta
dódófuglsins hófst upp á bleikt ský
og á því mun hann svífa til eilífðarn-
óns. „Hugsaðu þér,“ sagði hann (Má-
ritíusbúinn, sem sagði höfundi sög-
una), „hvað það væri gott ef dódó-
fuglinn gæti fylgst með okkur af
skýinu sínu. Þá gæti hann séð að
við höfum eitthvað lært, við lifum í
friði og reynum að áreita engan“.
Ég tel víst að heiti bókarinnar,
Dulmál dódófuglsins, sé vel valið að
vel yfirlögðu ráði. Jóhanna Krist-
jónsdóttir er í ferðalögum sínum að
leita ráðningar á einhverju því dul-
máli mannlífs sem henni er mikil-
vægt að skilja — og vonandi einnig
öðrum. Hún stígur gott skref í þá átt
í þessari bók.
Frá þessu sjónarmiði skoðað fær
þessi hugljúfa bók mun dýpri merk-
ingu fyrir mig. Vona ég að ég hafi
ekki skotið fram hjá marki og leitt
lesendur á villigötur.
Ef ég ber þessa bók saman við
fyrri ferðabók höfundar, virðist mér
hún taka eldri bókinni fram á marga
lund. Frásögnin er í meira jafnvægi.
Bókin er betur skrifuð, knappari og
hnitmiðaðri og síðast en ekki síst er
hún betur út gefin. Ég hygg að
margir muni hafa yndi af þessari bók
sem er talsvert meira en venjuleg
ferðasaga.