Morgunblaðið - 10.03.1990, Síða 3

MORGUNBLADID LAUGARDAGUR 10. MARZ 1990
B 3
Undirmeðv itund
íslensku þjóðarinnar er samþjöppuð
á Þingvöllum
LeikfélagReykjavíkurfrumsýnirHótelÞingvelliy nýtt íslenskt leikrit
eftir Sigurð Pálsson
Hótel Þingvellir er titill á nýju
leikriti eftir Sigurð Pálsson sem
frumsýnt verður á stóra sviðinu
í Borgarleikhúsinu eftir viku,
laugardaginn 17. mars. Eins og
heiti verksins gefúr til kynna
gerist það á hóteli á Þingvöllum,
þar sem sköruleg kona, frú
Petrína Oskars, hefúr stjórnað
rekstrinum og þjónað gestum af
myndarskap í mörg ár. Hún á
tvö uppkomin börn, soninn Teó-
dór sem á hippatímabilinu varð
eiturlyfjunum að bráð, og Tinnu,
sem er ung og uppreisnargjöm.
Helsta stoð frú Petrínu á hótel-
inu er því Grímur Viðar, ungi
næturvörðurinn sem undanfarin
sumur hefúr notað vinnutimann
til að reyna fyrir sér við skriftir.
Leikritið gerist á ein-
um degi í lok ferða-
mannatímans og
einu gestimir á Hót
el Þingvöllum eru „haustlitahóp
urinn“, sem kominn er til Þingvalla
til að njóta litadýrðarinnar, og nátt-
úruvísindamaðurinn Leó Leósson,
sem frú Petrína hefur litlar mætur
á vegna áhuga hans á dótturinni.
En þó Leó sé ekki í náðinni er út-
lit fýrir að þessir síðustu haustdag-
ar á Hótel Þingvöllum muni líða
tíðindalaust. Eða þar til ókunn
kona frá Ameríku birtist óvænt
með fortíðina í farteskinu og teng-
ir saman persónur sem virðast í
fyrstu eiga lítið sameiginlegt.
Ég spyr höfundinn, Sigurð Páls-
son, hverjar þær séu, þessar per-
sónur, og hvaðan þær komi.
„Ég var að vinna að öðru Ieik-
riti þegar það bytjuðu að koma
sterkar myndir af persónum,
þrungnar tilfinningum, fram í huga
mér með setningar sem ég sá ekki
strax samhengið í. Um tíma var
þetta mjög ofsafengið. Það var eins
og ég væri einhverskonar miðill eða
í miðilsástandi, en þó ekki í skiln-
ingi spíritisma. Þetta var frekar
eins og eitthvað sem kemur í gegn-
um mann úr undirvitundinni og
hlýtur eiginlega að eiga upptök sín
„Haustlitahópurinn“: Eiginmaðurinn (Karl Guð-
mundsson) krefst þess að mynda eiginkonuna
(Soffía Jakobsdóttir) með útvarpshlustandanum
Flosa (Gísli Halldórsson), sem vill fá að lifa nýjan
dag.
Sigurður Pálsson
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Frú Petrína (Guðrún Ásmundsdóttir) er ekki
ánægð með hegðun Tinnu dóttur sinnar (Inga
Hildur Haraldsdóttir).
„Þú færð herbergi nr. 44,“ segir Frú Petrína
(Guðrún Ásmundsdóttir) við amerísku konuna
(Sigríður Hagalin), sem er nýkomin á Hótel Þing-
velli. „Næturvörðurinn (Valdimar Örn Flygenr-
Morgunblaðið/Sverrir ing) fylgir þér upp.“
þar. Skilyrðin fyrir þetta ástand
eru best þegar maður er á milli
svefns og vöku, mjög þreyttur eða
vel úthvíldur. En það eru skilyrði
sem eru mjög góð til að skrifa.“
Þú ert þá ekki að skrifa um eig-
in reynsluheim eða hvað?
„Ég held að menn hafí lagt of
þrönga merkingu í orðið reynslu-
heimur. Þeir einskorða sig við hlut-
veruleikann en gleyma undirvit-
undinni. Hún og draumar eru líka
hluti af reynsluheimi okkar og þess
vegna hef ég reynt að tefla þeim
saman við staðreyndir úr okkar
veruleika."
Sigurður segist ekkert hafa á
móti raunsæi í leikritun, en vill
ganga lengra og tengja saman
drauma og raunsæi. „Ég vil víkka
raunsæið langt úr fyrir þennan
andstyggilega sósíal-realisma, sem
ég hef aldrei þolað, né heldur hvers-
dagsraunsæið, því mér finnst þetta
gefa svo þrönga mynd af raun-
veruleikanum. Ég vil búa til draum-
kennt raunsæi og hef lengi stefnt
að því. Ég gekk mjög langt i þess-
um tilraunum mínum í síðasta verki
eftir mig sem Hallmar Sigurðsson,\
leikstýrði (Miðjarðarför í Nemenda-
leikhúsinu ’83), en Hótel Þingvellir
er miklu „venjulegra". Það er nær
venjulegu raunsæi."
Ég spyr hann hvort hann hafi
kannski áhuga á fantasíum.
„í bili hef ég ekki áhuga á neinu
nema nútímanum og því sem þar
gerist og það samræmist ekki
hreinum fantasíum sem eru án
tengsla við veruleikann."
En nú eru persónumar í Hótel
Þingvöllum ekki aðeins staddar i
nútíðinni heldur einnig fortíðinni.
„Það er vegna þess að fortíðin
er innifalin í nútíðinni og á að vera
það því annars erum við ekki til.
Það sem er hættulegt fyrir okkar
samfélag er einmitt að við missum
tengslin við fortíðina. Að glata
minningunum er eins og að missa
minnið og ef við gerðum það þá
yrðum við að minnislausum hópsál-
um.“
Nú eru Þingvellir sá staður á
landinu sem tengir okkur kannski
einna helst við fortíðina, er það
þess vegna sem þú lætur leikritið
gerast þar?
„Þessar persónur sem ásóttu
mig voru alltaf að tala um Þing-
velli svo verkið þróaðist bara þann-
ig. Ég er því alls ekki að gera grein
fyrir sögu þjóðarinnar eða Þing-
valla, en ef til er undirmeðvitund
þjóðar eða samfélags þá er undir-
meðvitund íslensku þjóðarinnar
samþjöppuð á Þingvöllum. Og allt
sem þeir standa fyrir er vissulega
í baksýn. En persónur verksins eru
í forgrunninum og þær eiga sér
hver sína sögu, þó það komi síðan
í ljós að tengslin á milli þeirra eru
flóknari og dramatískari en við
héldum í upphafi."
Það er Hallmar Sigurðsson sem
leikstýrir verkinu, en leikarar eru
Guðrún Ásmundsdóttir (frú Petrína
Óskars), Inga Hildur Haraldsdóttir
(Tinna), Kristján Franklín Magnús
(Teódór), Sigurður Skúlason (Leó
Leósson), Sigríður Hagalín (kona
frá Ameríku), Valdimar Öm Flyg-
enring (Grímur Viðar) og Gísli
Halldórsson, Karl Guðmundsson,
Sóffía Jakobsdóttir og Valgerður
Dan (fólk í haustlitaferð). Leik-
mynd og búninga gerir Hlín Gunn-
arsdóttir og tónlistin er eftir Lárus
H. Grímsson.
„Það hefur verið geysilega
skemmtilegt að sjá hvernig þessir
frábæru leikarar hafa unnið þetta
undir stjórn Hallmars," segir Sig-
urður. „Sú reynsla réttlætir á svip-
stundu allt púl, puð, efasemdir og
andvökunætur. Áð öðrum ólöstuð-
um verð ég að nefna aðalleikkon-
umar tvær, Guðrúnu Ásmunds-
dóttur og Sigríði Hagalín."
MEO
AF FINNUM
Bókmenntamiðstöð í Helsinki
í Rithöfundasambaudi Finnlands eru um 500 fé-
lagar. Þar af hafa um 100 ritstörf að aðalstarfi.
Að sögn Jarkko Laine, formanns sambandsins,
er stuðningur ríkisins við rithöfúnda gagnlegur
og árangursríkur.
Kað vekur athygli gests i Finnlandi hve bókmenn-
r taumræðan er lifandi (dagblöð og aðrir fjöl miðl
ar, ekki síst sjónvarp) og að alltaf er verið að segja
frá viðurkenningum og verðlaunum til rithöfunda.
Það gildir ekki aðeins um Finlandia-verðlaunin sem
íslensku bókmenntaverðlaunin eru sniðin eftir.
Að þessu sinni hreppti Markku Envall Finlandia-
verðlaunin fyrir spakmælasafnið Samúarinn sefur.
Finnar eru iðnir við að kynna bókmenntir sínar
erlendis. í Helsinki er rekin upplýsingamiðstöð bók-
mennta sem hefur þetta verkefni og úthlutar styrkj-
um í þessu skyni. Starfið þar er m.a. fólgið í því að
hafa samband við og koma á samvinnu við þýðendur
úr fínnsku, útgefendur, bókmenntagagnrýnendur og
fjölmiðlafólk og glæða með ýmsum hætti áhuga les-
enda á finnskum bókmenntum.
Það er gaman að konia í bókmenntamiðstöðina til
að leita frétta af finnsku bókmenntalífí. Þaðan fer
gesturinn vel nestaður, auk munnlegs fróðleiks má
nefna tímaritið Books from Finland (4 hefti á ári),
kiljuna Finlands litteratur. En översikt (útg. Otava
1988) eftir Kai Laitinen, Den svarta másen (útg.
Schildts 1989) með smásögum 30 finnskumælandi
höfunda sem valið hafa og þýtt Johan Bargum og
Bo Carpelan og finnsk ljóð og sögur í franskri þýð-
ingu: Poésie et prose de Finlande
(útg. bókmenntamiðstöðin 1989),
efnið völdu Marianne Bargum og
Jean-Pierre Salgas. Við bætist al-
manak 1990 þar sem ljósmyndir af
finnskum rithöfundum koma i stað-
inn fyrir vatnakyrrð og frostrósir
hefðbundinna dagatala. Höfundur
ljósmyndanna er Irmeli Jung (f.
1947), en hún er víðkunn fyrir ljós-
myndir sínar af rithöfundum.
Bókmenntamiðstöðinni finnsku
hefur orðið ágengt í upplýsinga-
starfi sínu. Henni stjómar Marja-
Leena Rautalin, en tvær aðrar kon-
ur liggja ekki á liði sínu, þær Mari-
anne Bargum og Soila Lehtonen,
Marianne Bargum segir að á ótrúlegustu stöðum
sé fólk sem þýði beint úr finnsku. Hún minnist á vel
heppnaða kynningu fínnskra bókmennta í París á
liðnu ári. Við það tækifæri fengu þrír þýðendur verð-
laun finnska menntamálaráðuneytisins sem bók-
menntamiðstöðin veitir: Lucie Albertini, Miija Bolgár
og C.G. Bjurström. Þessi verðlaun hafa verið veitt
frá 1974.
Thomas Warburton fékk þýðingaverðlaunin 1988
fyrir þýðingar sínar úr finnsku á .sænsku. Svíar eru
að vonum duglegir við að þýða og gefa út finnskar
bókmenntir.
Athygli vekur að töluvert er þýtt úr finnsku á
tungur nágrannaþjóðanna við
Eystrasalt, einkum eistnesku og að
sjálfsögðu á flestar helstu heims-
tungur.
Rithöfundasamband sænsku-
mælandi Finna varð 70 ára í fyrra.
Félagar þess eru um 200. Gefið var
út afmælisrit þar sem saga sam-
bandsins er rakin og núverandi for-
maður, Ingmar Svedberg, bendir á
að margt hafi áunnist eftir harða
baráttu og stundum vanþakkláta.
Svedberg er ritstjóri tímaritsins Nya
Argus sem komið hefur út í 82 ár
og er oflugt málgagn Finnlands-
svía. Þar hefur oft birst efni frá
íslandi og eftir íslenska höfunda.
Svedberg er ljóst að ýmis vond teikn eru á lofti:
flóð afþreyingarbóka á ensku, innrás sænskra bóka-
klúbba á finnskan markað, ódýrt fjölþjóðaprent sem
gerir lukku í stórmörkuðum og söluturnum; einnig
nefnir hann aukna áherslu á verk rithöfunda sem
hafa orðið „stjörnur“ og eru dýrkaðir sem slíkir.
Hann viðurkennir að verk sænskumælandi Finna séu
yfirleitt prentuð í litlu upplagi.
„Þegar berjast skal fyrir framgangi vandaðra bók-
mennta eru rithöfundar, útgefendur og bóksalar á
sama báti,“ skrifar Ingmar Svedberg.
J.H.
Ingmar Svedberg