Morgunblaðið - 06.10.1990, Síða 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. OKTOBER 1990
+
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. OKTOBER 1990
B 3
Imogen Cunningham:
ljósmyndari", 1934.
„Alfred Stieglitz,
hluta, skugga hluta af plöntum og
þá tók hún ljóðrænar nektarmyndir
af eiginmanni sínum, og vakti með
því töluverða hneykslan hjá við-
kvæmum og siðprúðum sálum.
Næstu árin voru tími frum-
leika og mikillar vinnu.
Myndavélar þessa tíma voru stórar
og þungar, filmustærðin var 8x10
tommur og þær voru hinar erfið-
ustu í meðförum. Imogen hélt
ótrauð áfram, rhyndaflokkar af
verksmiðjum og magnolíutrjám litu
dagsins Ijós og í kjölfar vaxandi
frægðar tók hún þátt í mikilli ljós-
myndasýningu í Þýskalandi 1929.
Nokkru seinna gekk hún í hinn
þekkta ljósmyndahóp F:64, og varð
einn af höfuðpaurum hans, ásamt
Edward Weston og Ansel Adams.
F:64-hópurinn varð mjög áhrifa-
mikill, þau héldu sýningar og höfðu
ákveðin markmið: meðlimimir
skyldu aðeins nota ljósop 64, en það
þýddi minnsta ljósop, sem til var á
stórum myndavélum, og mjög
skarpa mynd. Þrátt fyrir að starfa
áfram innan hópsins gat Imogen
ekki látið einhveijar reglur binda
sig niður við sköpunina, hún leitaði
sífellt eftir að þroska sinn stíl og í
New York 1934 byijaði hún að taka
svokallaðar „stolnar myndir", svip-
myndir af mannlífi.
Eftir síðari heimsstyijöld var
Imogen Cunningham orðin
þekktur listamaður og virðulegar
liststofnanir kepptust við að sýna
verk henn ar. Hún sjálf hafði feng-
ið sér Rolleiflex-myndavél með 6x6
sentimetra filmustærð, sem var
mun meðfærilegri en gömlu plötu-
vélarnar. Hún ferðaðist um heiminn
á sínum efri árum, alltaf var
myndavélin með í för, og af ástríðu
skrásetti hún það sem bar fyrir
augu. Myndir hennar eru hreinar
og tærar í forminu, á fletinum er
það eitt sem á þar heima. Á níræðis-
aldri vann Imogen sinn síðasta
myndaflokk, Ijósmyndir af gömlu
fólki; vinum og kunningjum sem
lifðu í hárri elli.
Eftir að Imogen Cunningham
lést 1976 var stofnaður sjóður til
að hafa umsjón með filmum hennar
og dreifmgu á myndum. Sýningin
sem nú verður opnuð á Kjarvals-
stöðum er sett saman af þessari
stofnun og kemur hingað fyrir milli-
göngu Menningarstofnunar Banda-
ríkjanna. efi
ÞÓRHALLUR HEIMISSON SKRIFAR
Hátíðarvika Arósa
Á austurströnd Jótlands stendur borgin Árósar. Borgin,
er upphaflega var byggð við mynni árinnar sem hún er
kennd við, er sannkallaður unaðsreitur. Stórir garðar er
prýða borgina, skógar og svo aðvitað drifhvít ströndin,
allt sameinast þetta um að gera staðhætti vistlega, frjáls-
lega og jafnvel dulítið sveitarómantíska. Samt er Árósar
með 250.000 íbúum næststærsta borg Danmerkur og því
óumdeild höfuðborg dreifbýlisins.
N
ýkga er lokið magnaðri listahátíð
í Árósum. Það hefur verið hefð
fyrir því í fjölda ára að halda slíka
hátíð fyrstu vikuna í september.
Hver hátíð hefur haft sín sér-
kenni. í ár var hátíðin kennd við
þá umbyltingu er átt hefur sér
stað í Austur-Evrópu að undan-
fömu. „Gluggi í austur" voru ein-
kennisorð hátíðarinnar. Og
hvílíkur gluggi. Til borgarinnar
streymdi listafólk frá öllum lönd-
um austan hins gamla járntjalds
og úr öllum geirum listarinnar. Á
listasöfnum gat að líta krýningar-
djásn rússnesku keisaranna og
fjársjóði stórhertoga og konunga
landa er nú teljast til Asíulýðvelda
Sovétríkjanna. Á dansfjölunum
dunaði ballett Györi-balletthópsins
frá Búdapest, listamanna er í 11
ár hafa háð baráttu við skilnings-
vana harðstjóra en fá nú loks að
„leika lausum hala“. Rússneskir
málarar, búlgarski þjóðarkórinn,
tékknesku „harðhausarnir" sem
eru hópur fjölbreyttra formlista-
manna frá Prag, altsaxófónistinn
Zbigniev Namyslowskij frá Póll-
andi, tvö látbragðsleikhús frá
Rússlandi og um 300 aðrir listvið-
burðir opnuðu svo sannarlega
gluggann upp á víða gátt í austur
eins og ætlast var til. Ekki skorti
heldur kvikmyndir því sýndar voru
kvikmyndir frá Austur-Evrópu
undir berum himni.
Tímanna tákn voru rokk-
hljómsveitir Sovétríkjanna
er hristu ærlega upp í dansglöðum
Jótunum. Það var líka tímanna
tákn að fræg asta „poppgrúppa“
hátíðarinnar, Pop Mekhanika frá
Leníngrað, kom til Árósa beint úr
hljómleikaferð í Bandaríkjunum.
Slíkt hefði vart getað gerst fyrir
ári. Hvað þá heldur fímm.
Árósa-hátíðarvikan hófst á gríðar-
legu sjónspili fyrir framan dóm-
kirkju bæjarins. Flutt var verkið
„Bæn fyrir Evrópu“. 700 lista-
menn hvaðanæva úr Evrópu tóku
þátt í sýningunni undirstjórn
pólska leikstjórans Wojtek
Krukowski. Undir glampandi
leysi-geislum, flugeldum, ljósa-
„showi“ og reyksprengjum dró
sýningin 10.000 áhorfendur, dóm-
kirkjuna og öll nærliggjandi hús
inn í það sem fram fór. Allur mið-
bærinn varð eitt leiksvið. Ekki
minnkaði það áhrifin að á meðan
á sýningunni stóð réðust „öryggis-
lögreglumenn“ á útvalda áhorf-
endur og heimtuðu skilríki. Að
sjálfsögðu klæddir í einkennisbún-
inga hinnar austur-þýsku Stasi —
lögreglu og rúmensku Securitate.
Svona rétttil að minna áhorfendur
á hvemig staðan var fyrir ári.
Sýningin endaði með því að engill
frelsisins sveif niður á torgið (úr
krana) á meðan 300 manna kór
flutti bæn fyrir Evrópu, og kveikt
var í rauðri stjörnu á þaki leikhúss
Árósa er stendur andspænis dóm-
kirkjunni. En allt þetta er aðeins
brot af hátíðarviku Árósa.
Það sem er enn mikilvægara
í hugum innfæddra en allir
listviðburðirnir, að þeim ólöst-
uðum, er að hitta kunningjana á
góðri stundu. Því Árósahátíðin er
einskonar sambland af listahátíð
Reykjavíkur og þjóðhátíðinni í
Vestmannaeyjum. „Að hitta kunn-
ingjana“ fer þannig fram að menn
rölta um miðbæinn með ölkrús í
hendi, rölta þangað til þeir hitta
kunningja á næsta götuhorni. Þá
er sest niður til þess að hlusta á
jass, rokk, popp eða fiðluleik. Því
hátíðarvikuna fyllist allur miðbær-
inn af litlum og stórum listamönn-
um er leika listir sínar á hveiju
götuhorni eða á tugum örsmárra
leiksviða er komið hefur verið fyr-
Frá setningu hátíðarviku í Árósum: Leikhúsið. „Bæn fyrir Evrópu".
ir á víð og dreif um göngugöturn-
ar. Að ekki sé talað um götusal-
ana. Allir flakkarar Danaveldis
hafa nefnilega uppgötvað að allt
er leyfilegt á hátíðarvikunni. Ef
menn nenna ekki að sitja á sama
stað er rölt áfram. Á næsta götu-
horni er verið að sýna látbragðs-
leik frá Sovét. Ef til vill dunar
sveitatónlistin frá Bandaríkjunum.
Eða einhver býður þér leðurhatt
fyrir slikk um leið og rússneskir
sjóliðar af skólaskipi, sem er í
heimsókn í tilefni hátíðarinnar,
troðast hjá með bros á vör, til
þess að ná sér í ijómaís.
Auðvitað er einnig hægt að
skreppa á tékkneska kirkjutón-
leika. Ef ekki getur þú rölt örlítið
lengra. Enginn veit hvað gerist
næst. Trúðar, skrúðgöngur, gam-
aldags útimarkaðir, lírukassakall-
ar, súkkulaðihjúpaðir bananar og
risaístoppar standa til boða. Á
meðan bömin stara á trúðinn tek-
ur pabbi óvæntan mjaðmahnykk í
takt við sígaunatóna frá
Krímskaganum.
Síðan eru íþróttir í boði fyrir
alla fjölskylduna. Vilt þú
skokka ásamt 12.000 öðrum í
maraþonhlaupi? Vilt þú horfa á
kappsiglingar á segl og vélbátum?
Kannski vilt þú aðeins sitja á
þægilegu kaffihúsi og horfa á hjól-
reiðakappa þenja sig um miðbæ-
inn? Allt þetta er í boði fyrir
íþróttaáhugafólk og fleira og
fleira. Hvernig tókst svo til?
„Glugginn í austur" er svo sannar-
lega opinn. Enda láta flestir Evr-
ópubúar sig dreyma um sameinaða
Evrópu frá Uralfjöllum til Atlant-
sála. Að vísu kvörtuðu skipuleggj-
endur hátíðarinnar yfir því að illa
hafí gengið að selja miða á marga
af listviðburðunum. En Árósabúar
láta sér það í léttu rúmi liggja. Því
í Árósum hafa menn alltaf, að
sögn innbyggja, notað menning-
una sem afsökun fyrir því að
skemmta sér.
Höfundur er við framhaldsnám í
guðfræði við Arósarháskóla.
Legg áherslu á
íslenska tónlist
— segir Pétur Jónasson sem er á tónleika-
ferð um Nýja Sjáland ogAstralíu
PETUR Jónasson gítarleikari er um þessar mundir í tónleikaferð
hinum megin á hnettinum. Hann hefur leikið í öllum helstu borgum
Nýja Sjálands, ferðast nú í mánuð um Ástralíu þar sem hann tekur
meðal annars þátt í fyrstu alþjóðlegu hátíðinni fyrir klassiska gítar-
leikara í Melbourne og að Ástralíuferðinni lokinni taka við tónleikar
i Singapúr. Dagskráin er ströng, tónleikar, fyrirlestrar, útvarpsupp-
tökur, og efnisskráin er blönduð, bæði islensk nútímatónlist og hefð-
bundin gítarverk. Móttökur hafa verið góðar og gagnrýnendur hafa
birt lofsamleg ummæli í nýsjálenskum dagblöðum.
Skyldi ekki vera mikið ævin-
týri fyrir íslenskan tónlistar-
mannn að halda yfir háifan
hnöttinn í tveggja mánaða tónleika-
ferð?
„Ég er nú orðinn nokkuð vanur
því, þetta er þriðja tónleikaferð mín
til Nýja Sjálands og ég hef einnig
verið áður í Ástralíu og Singapúr,“
sagði Pétur þar sem náðist í hann
í borginni Nelson á Nýja Sjálandi,
en þá voru að hefjast síðustu tón-
leikar hans þar í landi.
En skyldi þetta ekki vera stíf
dagskrá fyrir einleikara?
„Það er nóg að gera allan tímann.
Hér hef ég spilað í fímm stærstu
borgunum: Oackland, Wellington,
Cristchurch, Dunedin og nú í Nel-
son. Ég hef verið hér í þijár vikur
og fer nú til Ástralíu. Þar tek ég
fyrst þátt í alþjóðlegri hátíð fyrir
klassíska gítarleikara í Melbourne,
er einn af fimm einleikurum sem
koma þar fram, og að því loknu
tekur við fjögurra vikna ferð með
viðkomu í öllum helstu borgum
landsins. Þá verð ég fimm daga í
Singapúr og spila, kem heim í viku,
og held svo í byrjun nóvember til
Bretlands í tónleikaferð og verð þar
fram í desember.“
H
eru á efnis-
vaða verk
skránni?
„Það er gaman að segja frá því
að á fyrstu tónleikunum, sem voru
í Oackland, frumflutti ég verkið
Rímur eftir Eyþór Þorláksson, en
hann skrifaði það fyrir mig í fyrra.
Það er byggt á gömlum íslenskum
rímnalögum, mjög gott verk og fell-
ur vel í kramið. Eg legg áherslu á
íslenska tónlist á þessum tónleikum
mínum. Til dæmis hef ég alltaf flutt
verkið Veglaust haf, en Atli Heimir
samdi það við samnefnt Ijóð Matt-
híasar Johannessens. Marshall
Brement þýddi ljóðið afskaplega vel
Pétur Jónasson
á ensku og ég hef fengið fólk á
hveijum stað til að lesa upp með
mér, það er alveg sérstaklega
skemmtilegt. Svo er ég líka með
verk eftir Kjartan Ólafsson og Haf-
liða Hallgrímsson, hefðbundna
spænska gítartónlist og verk eftir
tvö bresk tónskáld, Benjamin Britt-
en og William Walton. Ég reyni að
hafa ákveðið þema í þessu hjá mér,
en allt er þetta tónlist sem tengist
ljóði eða leiklist á einn hátt eða
annan. í því samhengi nota ég til
dæmis tónlist þeirra Eyþórs og Atla
Heimis og verk sem ég spilaði í
Húsi Bernöðu Alba á Akureyri í
fyrra; það eru spænsk þjóðlög og
verk eftir Manuel de Falla. Svo
nota ég öll verkin sem ég tók upp
fyrir Ég er meistarinn, leikrit
Hrafnhildar Hagalín Guðmunds-
dóttur. Ég hef afskaplega gaman
af því að hafa svona þema í þessu.“
Þú hefur gert fleira en að spila
á tónleikum, ekki satt?
]ú, ég hef haldið nokkra fyrir-
lestra við tónlistardeildir há
óla. Annars vegar um gítartónlist
og svo um íslenska tónlist. Þá hef
ég skyggnur og myndbönd, kem
með tóndæmi af bandi og spila sjálf-
ur. Ég tala um þróun íslenskrar
tónlistar almennt og beini því svo
inn á umfjöllun um íslenska nútíma-
Morgunblaðið/Einar Falur
tónlist fyrir gítar. Ég hef svo einn-
ig tekið upp nokkuð af efni fyrir
klassíska tónlistarrás hjá nýsjá-
lenka ríkisútvarpinu."
Er ekki einmanalegt að vera einn
á svona langri ferð?
„Það er nú sjaldan, það er svo
mikið að gera. Ég er ýmist á leið
á tónleika eða að fara milli staða.
Ef einhver tími er laus reyni ég að
undirbúa mig fyrir ferðina um Eng-
land og svo á ég orðið svo marga
vini hérna, er alltaf að hitta fólk.
Það á mjög vel við mig að vera á
hreyfingu, ég næ upp takti og held
mér í gangi eins lengi og þarf.“
Viðtal/Einar Falur Ingólfsson
Tónlistarkeppni
ungra norrænna ein-
leikara og einsöngvara
Spjallað við Jón Nordal um tilhögun keppninnar
TÓNLISTARHÁTÍÐ ungra norrænna einleikara og einsöngvara verður næst lialdin í
Tammerfors í Finnlandi, dagana 9.-12. október 1991, en eins og menn rekur eflaust minni
til var þessi hátíð haldin hér á landi 25-29. október 1988. Með henni lauk hringferð hát-
íðarinnar um höfuðborgir Norðurlanda. Tónlistarháskólaráð Norðurlanda hefur staðið
fyrir hátíðinni til þessa og er þetta stærsta sameiginlega átakið sem ráðið hefur staðið fyrir.
Meira en sjö tugir ungra ein-
leikara og einsöngvara
hafa komið þar fram frá upphafi
og margir þeirra síðan hlotið alþjóð-
lega frægð á sínu sviði. Hátíðirnar
eru haldnar á tveggja ára fresti,
sú fyrsta í Kaupmannahöfn 1980
og síðan í Stokkhólmi, Osló, Hels-
inki og Reykjavík. Þátttakendur
hafa verið valdir af mikilli kost-
gæfni úr hópi frá öllum Norðurlönd-
unum að undangenginni keppni í
hveiju landi fyrir sig.
Sá háttur er hafður á í undan-
keppnum, sem haldnar eru í heima-
löndum þátttakenda, að þátttak-
endur verða að sækja um að kom-
ast í keppnina og er aldurstakmark
25 ár fyrir hljóðfæraleikara og 30
ár fyrir söngvara. Jón Nordal,
skólastjóri Tónlistarskólans í
Reykjavík, hefur haft veg og vanda
að skipulagi forvals hér heima og
þar sem nú er verið að auglýsa
umsóknarfrest í undankeppnina, til
15 nóvember, sneri blaðamaður
Morgunblaðsins sér til hans og
spurði hvort keppnin færi fram með
sama hætti í framtíðinni.
Nei, ekki alveg,“ svaraði Jón.
„í þetta skipti verður aðeins
einn þátttakandi frá hverju landi,
svo það liggur í augum uppi að
samkeppnin verður mjög hörð.
Hingað til hefur tilhögunin verið
sú, að við höfum valið nokkra þátt-
takendur til keppninnar hér heim,
sem síðan hafa komið fram fyrir
samnorræna dómnefnd, sem hefur
valið endanlega þátttakendur.
Annað er að hingað til hefur
Tónlistarháskólaráð Norðurlanda
haldið keppnina, en nú verða það
hljómsveitirnar á Norðurlöndum
sem standa að henni.“
Dómnefndin hér heima hefur
þegar verið skipuð og í henni eiga
sæti þeir Guðmundur Emilsson,
Gunnar Kvaran og Jónas Ingimund-
arson, en hvar sækir fólk um þátt-
töku?
„Umsóknareyðublöð liggja
frammi hér í Tónlistarskólanum í
Reykjavik og ég vil ítreka það að
hljóðfæraleikarar fæddir 1965 og
síðar og söngvarar fæddir 1960 og
síðar geta sótt um þátttöku.“
Jón Nordal
Hvaða kröfur eru gerðar?
„Ég held nú að það fólk
sem tekið hefur þátt í hátíðinni
hingað til sé besta svarið við því,
en það eru Manuela Wiesler, flautu-
leikari, og Einar Jóhannesson,
klarinettuleikari, sem tóku þátt i
hátíðinni 1980, Sigríður Vilhjálms-
dóttir, óbóleikari, sem var fulltrúi
okkar 1982. Árið 1984 var Þor-
steinn Gauti Sigurðsson, píanóleik-
ari, fulltrúi íslendinga og árið 1986
var það Sigrún Eðvaldsdóttir. Á.
hátíðinni hér heima, árið 1988, var
Áshildur Haraldsdóttir, flautuleik-
ari, fulltrúi okkar. Allt er þetta fólk
sem hefur haldið áfram að skapa
sér nafn og getið sér gott orð sem
hljóðfæraleikarar — og við getum
verið stolt af.“ — ssv