Morgunblaðið - 30.11.1990, Blaðsíða 6

6 D
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUÐAGUR 30. NÓVEMBER 1990

„Frásögnin um Helenu Keller er ætluð til að koma fólki f skilning
um að ekki sé öllu lokið þótt mann vanti eitthvað. Eða eins og
Helena orðaði það sjálf:„Mig vantar sjón og mig vantar heyrn,
en ég hefi ýmislegt annað". Og að auki sýnir þessi bók fram á
hve kennsla skiptir miklu máli. Það var hægt að ná Helenu Kell-
er út úr slikum aðstæðum þegar lá við að hún yrði sett á fávita-
hæli. Ævintýrið um Helenu Keller, blindu heyrnarlausu stúlkuna,
er mótleikur við vonleysið". Það er Bryndfs Víglundsdóttir, skóla-
stjóri Þroskaþjálfaskólans, sem svo mælir og bókinni sem hún
hefur þýtt, bætt f og lagfært, hefur hún einmitt gefið heitið „Það
var hægt“. Fyigir hérmeð stuttur kafli úr henni. En samtfmis
hefur Bryndfs lesið textann inn á snældur, svo að sjónskertir
geti fengið hana til afnota og við sitt hæfi jafn snemma öðrum
og treglæsir jafnvel fylgst með á bók um leið og þeir hlusta.
Helena Keller var 18 mán-
aða gömul er hún fékk
heilahimnubólgu og
missti sjón og heyrn.
Hún var sprækur og
skynugur krakki og
eins og Bryndís segir
hefur maður lært heil-
mikið á þessum fyrstu mánuðum.
18 mánaða gömul börn eru ekki
eyðimörk. Þá er kominn grunnur
að máli, búið að „prógrammera"
máiið. Seinna skynjaði Helena
óljósa minningu um hvernig hún
hafði verið að reyna að móta
orðið vatn. „Helena Keller var
feikilega næm og greind", segir
Bryndís.„ Og hún hafði Önnu
Sullivan, sem var óhemju góður
kennari. Við erum enn að moða
úr og vinna með aðferðum henn-
ar. Sagan um Helenu og Önnu
er fagurt dæmi um hverju hæfur
kennari getur áorkað. Alexander
Graham Bell, sem kenndi heyrn-
arskertum og var einmitt að
reyna að búa til heyrnartæki þeg-
ar hann datt niður á að finna upp
símann, sagði að í skólanum
væri mikið af börnum jafngreind-
um Helenu, en þeir hefðu ekki
haft kennara á borð við Önnu
Sullivan."
Bókina „Það var hægt“ skrifar
dönsk kona, Hjördís Varmer, upp
úr nótum Önnu og skrifum He-
lenu. Þegar Bjallan fór þess á
leit við Bryndísi Víglundsdóttur
að hún þýddi þessa bók áskildi
hún sér rétt til að bæta við og
lagfæra, sem höfundurinn sam-
þykkti. En þessi saga stendur
henni mjög nærri, því hún lærði
og kenndi við hinn fræga Perk-
insskóla í Boston, þar sem Anna
Sullivan var. „Þar kynntist ég
Önnu“, segir hún. „Uppi á háa-
lofti í skólanum eru öll plögg
Önnu. Skólastjórinn lánaði mér
lykilinn og þarna var ég löngum
að grúska í þessum skrifum
hennar. Læknirinn dr. How var
skólastjóri í Perkins og kenndi
Láru, sem skorti bæði sjón og
heyrn, var sá fyrsti sem tókst að
kenna svona fatlaðri manneskju.
Hún var ekki eins greind og He-
lena og hafði heldur ekki jafn
góðan kennara sem Önnu. En
það var Lára sem kenndi Önnu
Sullivan fingramálið í skólanum.
Og það var skólastjóri Perkins-
skólans sem fékk hana til þess
að fara til að kenna krakka í Alab-
ama, sem bæði vantaði sjón og
heyrn. Þessi krakki var Helena
Keller".
í Perkinsskólanum kynntist
Bryndís semsagt frá fyrstu hendi
starfi þessa fólks og viðureign
Önnu við Helenu litlu. Bryndís fór
fyrst 1961 utan á þennan skóla
með Sólveigu litlu, sem fæddist
eftir rauðuhunda faraldur án
heyrnar og sjónar og með skad-
dað miðtaugakerfi. I skólanum
er deild fyrir blinda og önnur fyr-
ir blinda heyrnleysingja. Eftir árið
Viðtal við B
var Bryndís þar í námi í tvö ár
og kenndi þar síðan í 7 ár áður
en hún kom heim til íslands, þar
sem hún stjórnaði í eitt ár skóla '
fyrir fjölfatlaða. Síðan kenndi hún
í Heyrnleysingjaskólanum og svo
líka í almenna kerfinu, enda hefur
hún áhuga á að sérkennararnir
fari líka út í almenna kennslu, því
fólki hætti svo til þess að festast
á þröngu sviði og einangrast.
Síðan 1976 hefur Bryndís verið
skólastjóri Þroskaþjálfaskólans.
Og hún heldur alltaf sambandi
við Perkinsskólann, fer í fimmta
sinn með nemendur sína þangað
í námsferð í vor. Þetta er enn
forustuskóli í heiminum á þessu
sviði, sem marka má af því að
Hilton hótelkeðjan hefur nýlega
afhent þangað 15 milljón dollara
í sjóð, sem á að nota til að bæta
kennslu blindra heyrnleysingja
um allan heim, fylgjast með
ryndísi Vígl
kennslu og bæta aðstöðu for-
eldra til að hjálpa slíkum börnum
sínum.
í Perkinsskólanum kynntist
Bryndís fólki sem hafði þekkt
Önnu Sullivan þegar hún var að
kenna Helenu. Anna hafði sjálf
Jent hálfblind á fátækrahæli, það-
an sem dr.Sadburn skólanefnd-
armaður í Perkinsskólanum
bjargaði henni. Og þar hófst stór
kapituli í lífi þessarar 14 ára
gömlu stúlku, sem sjálf var sköd-
duð af umhverfinu og skildi því
svo vel reiði Helenu þegar hún
tók köstin. Bókin segir mikið frá
þeirra fyrstu samskiptum. En
Helena Keller náði því sem kunn-
ugt er að verða rithöfundur og
fyrirlesari. Hafði svo mikinn mál-
skilning að málið varð henni ekki
fjötur um fót og fór um allan
heim og talaði máli blindra heyrn-
leysingja. Hún var heimsfræg
Emilía
undsdóttuf
persóna. Kom meðal annars til
Islands 1957. Fordæmið sem
hún setti var ómetanlegt. í seinni
heimsstyrjöldinni þegar sjúkra-
húsin fylltust af lemstruðum
mönnum réði Bandaríkjastjórn
hana til þess að fara í hersjúkra-
húsin og tala kjark í hermennina.
Hún hvatti þá til þess að gefast
ekki upp og gaf þeim ráð til að
leggjast ekki í sjálfsvorkunn. Lífið
heldur áfram og erfiðleikar séu
til að sigrast á þeim.
„Þetta er ekki sorgarsaga,
heldur saga árangurs. Gleðisaga,
því þetta var hægt“, segir
Bryndís.„Þessi bók flytur von og
henni vil ég reyna að koma til
fólks. Þótt áföll komi upp á, þá
heldur maður áfram að lifa. Anna
og Helena eru lýsandi dæmi um
það.“
E.Pá.
Frá reiói tií skilnings
Hér er gripið niður í bókina
„Það var hægt“, þar sem
Anna Sullivan er komin til
þess að reyna að kenna
blinda og heyrnarlausa
barninu Helenu Keller.
Morgun einn gekk Helena
um sem fyrri daginn og
hrifsaði matinn frá hinum. Þegar
hún kom til Önnu ætlaði hún líka
að taka eítthvað af diskinum
hennar en Anna færði hönd
hennar burtu. Helena reyndi aft-
ur að ná í það sem var á diskin-
um hjá Önnu, en Anna færði
hönd hennar aftur til. Helena
upphóf öskur og fyrirgang.
Mamma hennar opnaði munn-
inn, en í stað þess að tala fór
hún að gráta. Svo stóð hún upp
og fór út. Helena henti sér á
gólfið, pabbi hennar reyndi að
róa hana en hún barði og bejt.
Svo gekk hann dapur í bragði
út á eftir konu sinni. Anna lok-
aði dyrunum á eftjr þeim og
settist.
Henni leið afar illa og hún
kom hreint ekki auga á hvernig
hún gæti klórað sig fram úr
þessu. Hún var alveg búin að
missa matarlystina en beitti sig
hörðu til að byrja aftur að borða.
Henni lá við gráti en vildi ekki
gefast upp. Það hlaut að vera
hægt að finna einhverja leið til
að hjálpa Helenu.
Allt í einu var rykkt í stólinn
sem hún sat á. Helena hafði
skriðið bak við stólinn og var
að reyna að rífa hann undan
henni. En Anna streittist á móti.
Helena stóð upp. Hún var nú
orðin enn svengri en áður og
fann lyktina af matnum. Fyrst
gekk hún kringum borðið og tók
af hinum diskunum. Þeir voru
tómir. Og þessar góður hendur
sem vanalega tóku í hana voru
farnar. Hún var ein með ókunn-
ugri manneskju. Hún hljóp að
dyrunum og ætlaði að opna þær
en þær voru læstar. Þá fór hún
að berja Önnu. Anna var alveg
viss um að hún myndi ekki geta
kennt Helenu neitt ef hún færi
með sigur af hólmi úr þessari
orustu. Helena varð að læra að
einhver var til sterkari en hún.
Hún varð að átta sig á að hún
var ekki ein í heiminum. Hún gat
ekki alltaf fengið vilja sínum
framgengt.
Þetta var löng lota. Helena
barðist til að losna en Anna
hélt henni fastri. Þegar Helena
róaðist fór Anna aftur að borða.
Helena gekk til hennar og hrifs-
aði matinn af diskinum en þá
barði Anna á hendurnar á henni.
Hún hrein hátt af því að hún
fann til. Hún hafði aldrei fyrr
verið slegin og vissi þess vegna
ekki hvernig það var þegar hún
var sjálf að berja fólk. Aftur
teygði hún sig eftir matnum og
aftur sló Anna til hennar. Helena
stilltist og Anna fór með hana
að stól hennar. Hún byrjaði að
borða matinn sinn með fingrun-
um. Anna lét hana fá skeið.
Henni fannst óþolandi að sjá
stúlku sem var orðin sex ára
gömul róta í matnum með hönd-
unum. Hún reyndi að setja
skeiðina upp í Helenu en hún
reif sig lausa og henti skeiðinni
í gólfið. Anna tók hana úr stóln-
um og fór með hana þangað
sem skeiðin lá og lét hana taka
hana upp. Aftur reyndi hún að
fá Helenu til að nota skeiðina
og lét hana hvað eftir annað upp
að munninum á henni.
Allt í einu fór Helena að
brosa. Þetta var í fyrsta skipti
sem Anna sá hana brosa. Hún
skildi um hvað málið snerist og
borðaði í hvelli það sem eftir var
af matnum. En þá hljóp aftur
snurða á þráðinn. Anna hafði
lagt servíettuna hennar snyrti-
lega á borðið. Helena fann hana
og henti henni á gólfið. Anna tók
hana upp og lét Helenu brjóta
hana saman aftur. En um leið
og servíettan var komin á borð-
ið henti Helena henni
aftur á gólfið. Anna lét
hana taka servíettuna
upp og brjóta hana sam-
an aftur. Þetta endurtók
sig nokkrum sinnum. Að
lokum var Anna orðin al-
veg uppgefin við að berj-
ast við þetta þrjóska
barn. Hún leyfði henní
að hlaupa út í sólina og
fór sjálf upp í herbergið
sitt og var alveg viss um
að hún réði ekki við það
sem hún hafði tekið að
sér. Verkefnið væri of
erfitt og hún vissi upp á
hár að foreldrar Helenu
samþykktu ekki að hún væri að
berja barnið. Þau myndu áreið-
anlega senda hana burtu. Hún
var ekki rétti kennarinn handa
Helenu. Þá var barið að dyrum
og móðir Helenu kom inn.
„Hvernig getum við hjálpað þér,
Anna?“ spurði hún.„Okkur lang-
ar auðvitað öll til að Helenu líði
betur. Hvað eigum við að gera?“
Það var tiægt
Astvjrtö un luy&u tstkr
Uttíu cp h^tscrtcuw Mdíwo