Morgunblaðið - 08.12.1990, Page 2

2 B
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 1990
Petri Sakari er fæddur í
Helsinki, en ólst upp
með foreldrum sínum í
Tampere, borginni sem
stóð fyrir sérstakri ís-
landsviku fyrir skömmu. Sjö ára
gamall hóf hann fiðlunám, og reynir
enn að halda fiðiukunnáttunni við
þótt starf stjórnandajis taki mikinn
tíma; hann leikur til dæmis í Finn-
landi með Kauniainen-tríóinu, sem
meðal annars hefur leikið á tónleik-
um hér á landi, og svo leikur iiann
kammermúsík þegar hann getur,
hefur til dæmis leikið hér á tónleik-
um Kammermúsíkklúbbsins.
Hljómsveitarstjórn lærist ekki
fyrir framan spegil
„Þegar ég fékk áhuga á hljóm-
sveitarstjórn var ég konsertmeistari
Sinfóníuhljómsveitar tónlistarskól-
ans í Tampere,“ segir Petri Sakari.
„Það hafði áhrif að á þessum tíma
voru í sjónvarpinu þættir Leonard
Bernsteins með ungu tónlistarfólki.
Þeir voru mér hvatning. Þá var ég
14 eða 15 ára, og ég byrjaði að
læra hljómsveitarstjórn samhliða
fiðlunáminu, og lagði einnig stund
á nám í píanó- og óbóleik. Stjórn-
andi verður að þekkja inná sem flest
hljóðfæri. Sem nemandi var ég mjög
heppinn, fljótlega byijaði ég að
stjórna kammersveit tónlistarskól-
ans, og síðan sínfóníuhljómsveitinni,
þannig að í hverri viku stjórnaði ég
leik annarrar hvorrar hljómsveitar-
innar. Hljóðfæraleikai'i getur alltaf
æft sig einn heima en stjórnandinn
hefur bara tónlistina, hann þarf að
æfa sig á hljómsveit. Nítján ára lauk
ég £essu námi í Tampere og litlu
seinna var ég ráðinn sem aðstoðar-
stjórnandi Sinfóníuhljómsveitar
Tampere, en ég sá um aukaæfingar
og alla tónleika í skólum.
Rúmlega tvítugur fór ég í Síbel-
íusarakademíið í Helsinki, með
hljómsveitarstjóm sem aðalgrein. Þá
stjórnaði ég mörgum hljómsveitum,
áhugamönnum og hálfatvinnumönn-
um, en vann aðallega með Háskóla-
Sinfóníuhljómsveitin leikur í tónleikahöllinni í Tampere.
Morgunblaðið/Einar Falur

hljómsveitinni sem í vpru næstum
70 hljóðfæraleikarar. Ég var með
þeim í fimm ár og við lékum mörg ^
stói' og erfið verk. Á sumrin sótti
ég svo ýmis námskeið erlendis, til
dæmis í Bandaríkjunum, Ítalíu og
Sviss. 1981 lauk ég námi við aka-
demíið og hef síðan stjórnað nær
öllum hljómsveitum í Finnlandi, og
mörgum öðrum víðsvegar um heim-
inn.“
Það er áberandi að Finnar eiga
marga unga og góða stjórnendur.
„Tónlistarlíf í Finnlandi er mjög
gott, og til dæmis höfum við um 20
atvinnuhljómsveitir, auk allra
áhugamannanna. Þessi ijöldi kemur
sér vitaskuld vel fyrir okkur stjórn-
endurna, og hljómsveitirnar eru dug-
legar við að bjóða til sín ungum
stjórnendum. Hljómsveitarstjóri lær-
ir ekki fyrir framan spegil eða af
bókum, hann verður að stjórna stórri
hljómsveit. I dag eru finnskir aðal-
stjórnendur hjá sinfóníuhljómsveit-
um í öllum höfuðborgum Norður-
landa, og það segir kannski eitthvað
um gróskuna."
Svo komst þú til íslands.
„Já, fyrst sem gestastjórnandi
haustið ’86. Mér var aftur boðið
vorið ’87, þá til að hljóðrita nokkur
verk, og eftir það bauðst mér þessi
staða sem ég tók við haustið 1988.
Nú er því þriðja starfsár mitt á ís-
landi. Nýr samningijr var gerður
nýlega, og sá gildir fram á sumar
1992.“
Ást við fyrstu sýn
Hvernig þótti þér Sinfóníuhljóm-
sveit Islands vera fyrst þegar þú
komst, í samanburði við aðrar sveit-
ir?
„Ég hreifst strax mjög af hljóm-
sveitinni. Aginn var ákaflega góður
og mér var .vel tekið. Samstarfið var
gott, fyrsta_ verkið sem við æfðum
saman var Ofullgerða sinfónían eftir
Schubert, og ég hreifst af því hversu
vel hljómsveitin lék þegar á fyrstu
æfingunni. Það var mjög jákvæð
upplifun og frá mínum sjónarhóli ást
-V
...svartsyni ad ganani okkar,
en bölsýnina aó iþrótt
Hráskinniö er togaö og teygtyfir tregann
í nýrri bók Sigfúsar Bjartmarssonar
ÞAÐ ER heldur kalt og hart í sveitinni þar sem sögurnar í „Mýrar-
englarnir falla“ eru settar á svið. Baráttan við eyðinguna virðist
vonlítil eða fyrirfram töpuð. Oftar en ekki liggur þoka yfir sviðinu.
Túnin eru kalin, yfir sveimar flugvargurinn, en mýsnar að naga
undan öllu. Það er kannski ekki furða að sögumaður fái afturför
og hnignun á heilann stöku sinnum, en þá grípur hann gjarnan til
byssunnar eða annarra tóla. Þetta er fyrsta prósabók Sigfúsar Bjart-
marssonar, en áður hefur hann sent frá sér ljóðabækur og nýlega
kom einnig út safn sagna Jorge Luis Borges í þýðingu hans.
Dæmigert er ekki til
„Sögurnar gerast í einhverri ótil-
tekinnni útsveit á Norðurlandi sam-
kvæmt staðháttum," segir Sigfús,
„á svokölluðum kalárum rétt fyrir
1970. Aðstæður eru samt ekki með
öllu ólíkar því sem gerast núna,
nema í dag eru harðindin af manna-
völdum, búið að samningsbinda og
iögleiða kyrrstöðu, sem almennt eða
ævinlega verður að stöðnun og
hnignun. Undir þessum sögum ligg-
ur sú tilfinning að allt sé bundið
og fast, bjargirnar séu bannaðar,
það sé engin leið framundan nema
þá afturförin. Það er nú svona
ástæðan fyrir tregatóninum trú-
lega, þó hann brjótist út á persónu-
legan hátt. En það er ekki þar með
sagt að húmorínn hverfi. Það er
algengt í þessum heimi að við dap-
urlegu andrúmslofti verði hálfkær-
ingssvartsýni einmitt að grösugri
nýrækt. Og það er best að ég taki
strax kyrfilega fram að ég er ekki
að reyna að setja fram eitthvert
dæmigert sveitalíf. í fyrsta lagi er
dæmigert ekki til. í öðru lagi er
sýnin í sögunum bundin við skynjun
eins manns, og ég held það þekki
hann ekki mjög margir vel. Og þó
ég taki, eins og títt er, umhverfi
og aðstæður upp úr minninu þá er
sögumaður samsettur og annað fólk
upplogið."
Mýs eru myrtar og mikið skotið
af vargfugli.
„Já það er nú flest á einhvern
hátt táknrænt. En það er rétt, sögu-
maður hatast við varginn. Hann sér
í honum þá deild ógnana sem eitt-
hvað er hægt við að eiga. Hann
getur klekkt á varginum og þó
hann gangi náttúrulega alltaf aftur
og endalaust sé af músunum, þá
er hægt að ná sýnilegum árangri
og spyrna við fæti. Gagnvart alvar-
legri ógnum er hann hinsvegar
varnarlaus, til dæmis þeim sem
koma að sunnan. Eða almættinu
sem hann sér svona frekar á fornan
hátt, gott og illt er sitt hvort andlit-
ið á sama aflinu, en auðvitað er vá
fyrir dyrum þegar það hristir af sér
sinnuleysið og slenið.
Varðandi dýradrápin þá hefur
hann ekki nútíma pempíuviðhorf til
þeirra. Það eru fyrir honum jafn
eðlilegir verknaðir og búverkin eða
hvað annað sem gera þarf. Maður-
inn drepur til að komast af, það
lögmál er lifandi í honum. Þetta er
enginn úrkynjaður grænfriðungur.
Og svo er hann eins og ég segi að
beijast við eyðinguna með eyðingu.
Og stríðið hefur gildi í sjálfu sér,
þar er tilgangur. Þetta er nú ekki
alveg óþekkt í mannkynssögunni.
Og svo er í hina röndina eitthvað
eftir af aldagamalli baráttu við
náttúruna. Hann hefur reyndar ekki
bara matarlegt viðhorf til hennar,
í honum er smá rómantík líka og
hann skiptir henni upp í gott og
illt. Annars passar þetta sem ég er
að segja æði misjafnlega eftir því
hvar borið er niður í bókinni. Þar
sem sögumaður er yngstur eru við-
horfin ansi blönduð vegna þess að
hann skilur ekki alveg allt það sem
hann hefur lagt á minnið. Hann er
barn að hluta en fullorðinn að hluta
og talar mikið upp úr öðrum. Hann
er að reyna að verða fullorðinn eins
hratt og hann getur. Og það er á
lífi í honum svolítið samhengi við
fortíðina. Fyrir honum er barna-
menningin .svokailaða ekki tjl. Að
alast upp á svipaðan hátt og'þessi
gerir þekkist víst ekki lengur hér á
landi, „en er enn reglan í þriðja-
heimslöndum og fátækrahverfum.“
Viðkvæmnisleg væntumþykja
Hvernig er með tæknina, traktor-
inn til dæmis, og er þetta ekki allt
að því guðlegtilbeiðsla á byssunum?
„Ja dráttarvélin er mjög Ijúfur
hluti af náttúrunni, en sögumannin-
um er hinsvegar meinilla við hesta,
mikil framför að Iosna við þá. Og
það er of mikið sagt að það sé eitt-
hvað guðlegt við byssurnar. En það
vita náttúrulega ekki nema þeir sem
haí'a prófað að þetta er næstum því
eins og galdur að taka bara í gikk-
inn og það er dottinn fugl ofan úr
loftinu, og það er í hæsta máta
dularfullt, því loftið er eins og ann-
ar heimur. Fyrir þeim sem finnst
hann vanmáttugur gagnvart heim-
inum er þetta kraftur og magnað
vald.“
Þessi heimur er harður og erfíð-
ur.
„Já finnst þér það? Mér finnst
þetta fullt af viðkvæmnislegri vænt-
umþykju, og sjarma fyrir kaldran-
anum, og ef það er erfitt þá er það
bara sjálfsagt og eðlilegt; hefur allt-
af verið þannig. Og svo þóttist ég
gera ljósu punktunum einhver skil
í þokkalega löngu máli. En sögu-
manninum er jafn inngróið að heim-
urinn fari versnandi, og að æðru-
leysi sé mikil dyggð. Þetta er líka
allt einræða, það má ekki gleym-
ast. Allt er séð úr frá sömu sjónum
og matið fer eftir hugarástandi
hans. Af því leiðir viss einhæfni,
hann lýsir þannig aldrei því sem
alltaf hefur verið í kring um hann
og er óbreytt. Það er væntanlega
ljósari hlið lífsins, það sem vekur
hlýju og öryggiskennd. Hann lýsir
fyrst og fremst verkum og breyting-
um, og breytingar eru yfirleitt til
bölvunar, honum er fullkunnugt um
það. En það er varasamt að taka
allt bókstaflega sem hann segir,
maðurinn er jú sjaldnast að tala við
aðra. Hann þarf hvorki að afsaka
né réttlæta, og ekki að vera hlut-
laús og svo framvegis. En hann
þarf að beijast við óttann og arf-
genga vissuna um að allt fari á
versta veg og að allt deyji þetta frá
honum.“
í öllum sögunum koma fyrir fugl-
ar og byssur. Þetta karlmennsku-
andrúmsloft minnir stundum á.
macho-viðhorf karlmanna í suður-
amerískum sögum, til dæmis hjá
Borgesi, en þú hefur einmitt nýver-
ið þýtt smásagnasafn eftir hann.
„Mér finnst ekkert karlmannlegt
í þeim skilningi við þetta hjá mér.
Hetjuskapur liggur oftast í öðru,
en ég var að reyna að ná einhverju
af hinni íslensku seiglu. Hitt er
annað mál að hér í landi liggur
ekkert ósvipaður arfur. Borges lýsir
reyndar oftar heiglum en hetjum.
Nema það sé samasem merki á
milli, en þannig er það glettilega
oft í raunveruleikanum. Hetjudáðin
spretti af ragmennsku. Það er ekki
alltaf mikill ljómi heldur yfir þessum
svokölluðu karlmennskuviðhorfum
hjá kallinum. Borges segir einhver-
staðar frá stétt manna sem kölluð-
ust „tigreros" og höfðu þann starfa
að labba um slétturnar og bana
jagúörum. Aðferðin var þessi; teppi
vafið um annan handlegginn og
kropið fram á annað hnéð. Þegar
skepnan stökk var teppið til varnar
en rýtingur rekinn upp og varð að !
hitta á hjartað. Þessir menn þóttu
ekki merkilegir og enginn leit upp
til þeirra. Þetta þótti skítverk. Eg
held að það hafi líka alltaf þótt
skítverk á íslandi að eyða vargi,
og lítill ljómi yfir því.“
Þingeyingar ekki lengur
montnastir
Þú ert ekki að lýsa þessum sum-
ardegi sem skólabörnin hafa lýst
svo oft í ritgerðum.
„Nei, en það kemur reyndar fyr-
ir að er þurrkur hjá mér líka. Og
það er víðar fallegt hjá mér þegar
vel veiðist. Ég get ekki að því gert
að mér finnst eðlilegt að ef það er
fallegt að sjá og heyra í álftinni eða
gæsinni, þá fái menn líka vatn í
munninn yfir þessari yndislegu
steik. Rómantíkin er sjálfsagt ábyrg
fyrir þessu óeðli í bókmenntunum
að fuglarnir og sætu dýrin séu bara