Morgunblaðið - 24.05.1991, Blaðsíða 3

8 3
kÖíiGUNBLÁÐIÐ FÖSTÍJDÁGIÍR .24. MAÍ 1991
Helga Friðfinnsdóttir
Ijóð eftir sjálfa sig og foreldrana á
skólaskemmtun nýverið. Ég lít á
það sem hlutverk skólans að örva
börn til þess að mynda sér skoðan-
ir, þora að segja þær og rökstyðja,
spyrja spurninga og vera ófeimin
að tjá tilfinningar sínar. Við kenn-
um börnum að þau séu öll jafngild,
öll dugleg, þótt á mismunandi svið-
um sé og allar tilfinningar séu jafn-
réttháar. Við viljum ekki að börn
byrgi neikvæðar tilfinningar innra
með sér eða fái útrás fyrir þær
með barsmíðum og látum. Skoð-
anaágreining verða þau líka að
leysa með orðum en ekki hnefum.
Enginn þarf að láta lítillækka sig
eða misbjóða sér og allir verða að
velja og hafna að eigin geðþótta,
þannig öðlast einstaklingurinn
frelsi og ávinnur sér vináttu og
traust.“
Helga segir að auðvitað komi
upp ýmis vandamál í mannlegum
samskiptum í Hvaleyrarskóla eins
og í öðrum skólum. Þá sé nauðsyn-
legt að leiða málin til lykta eins
fljótt og hægt er, kalla málsaðila
á fund og fá þá til að segja hug
sinn afdráttarlaust. Námið í fjöl-
skyldumeðferð segir hún að hafi
hjálpað sér mikið til þess að ta-
kast á við vandamál af þessu
tagi.„Stríðni og einelti eru stund-
um beittustu vopn barna, þau geta
verið miskunnarlaus og gera sér
ekki grein fyrir hvernig er að vera
fórnarlömb sjálf. Um daginn varð
t.d. lítil stúlka fyrir því að hópur
barna lagðist á eitt um að stríða
henni í skólabílnum á leið í íþrótta-
tíma. í þessu tilviki afréð ég að
láta stúlkuna og forsprakka hóps-
ins búa til leikþátt og leika atvikið
nákvæmlega en þó með breyttri
hlutverkaskipan. í lokin var litla
stúlkan hin ánægðasta en hin voru
gráti næst. Þarna held ég að börn-
in hafi skynjað hvernig er að lenda
sjálf í svona aðstöðu."
— Eru foreldrasamstarf og
markviss málörvun jafn mikilvægir
þættir fyrir farsælt skólastarf?
„Vellíðan barnsins í skólanum
er aðalatriðið í mínum huga og til
þess að barninu líði vel þarf það
að vera fært um að tjá sig munn-
lega og fá tækifæri til að tjá tilfinn-
ingar sínar í máli og myndum, í
leik og leikþáttum. Samstarf heim-
ila og skóla er einn þátturinn í
þessu. Foreldrar og systkini koma
í skólann og hlýða á barnið flytja
Ijóð, ræðu eða leika í leikriti og oft
má varla á milli sjá hvorir eru stolt-
ari af frammistöðunni, foreldrarnir
eða barnið sjálft að ógleymdum
kennurunum, sem finnst þeir
þarna sjá árangur starfs síns.“
— Hvernig er kennslu í mark-
vissri málörvun háttað?
„Hún er í raun fléttuð inn í allt
skólastarfið, en „Markviss málörv-
un í leik og starfi" er þó skráð á
stundatöfluna sem u.þ.b. hálftíma
námsefni í byrjun hvers skóladags
hjá fyrsta, öðrum og þriðja bekk
og fjóra daga vikunnar í fjórða og
fimmta bekk. Hver kennari býr til
vikuáætlun og kennir samkvæmt
henni. Oft reynir heilmikið á hug-
myndaflug kennarans til þess að
gera námsefnið fjölbreytt og
skemmtilegt. Þeir hafa verið ein-
staklega áhugasamir og búið til
alls konar verkefni, sem tengjast
helstu áhersluþáttum s.s. rími,
Ijóðum, frásögn, upplestri, fram-
sögn, umræðum og munnlegri og
leikrænni tjáningu. Kennslan fer
fram í afslöppuðu andrúmslofti í
„heimakróki", þar situr hver á sín-
um púða, sem foreldrarnir saum-
uðu reyndar hér í skólanum í vetur
og börnin teiknuðu myndir á.
Stundum er þó notað ræðupúlt og
brýnt er fyrir öllum að sýna þeim
sem er að tala þá tillitssemi og
virðingu að hlusta. Annars er
þemavinnan e.t.v. skýrasta dæmið
um hvernig hægt er að tengja sam-
an markvissa málörvun og for-
eldrasamstarfið."
— Hvert er meginmarkmið
þemavinnunnar?
„Öll þemavinna hjá okkur bygg-
ist fyrst og fremst á að efla tengsl,
mynda vináttu og samkennd milli
kennara, barna og foreldra, kenna
börnunum að tjá sig munnlega og
hvetja drengi og stúlkur til að leika
sér og vinna saman í hópum. Önn-
ur markmið helgast af því við-
fangsefni, sem tekið er fyrir hverju
sinni. Fyrsta viðfangsefni okkarvar
haustið þá jólin og síðast fjölluðum
við um fugla. Unnið var með hvert
þema í fjórar vikur. Síðustu vikurn-
ar fyrir páska unnum við saman
að viðfangsefninu; „Leikir, inni- og
útileikir, dans og leikræn tjáning.'1
Inn í verkefnið var auðvelt að flétta
ýmsum námsgreinum s.s. móður-
máli, stærðfræði, tónmennt og
leikfimi. Ennfremur hentaði það vel
til að fjalla um ýrnis vandamál, t.d.
einelti, efla samstarfsvilja barn-
anna og kenna þeim að virða og
fara eftir reglum. Frímínúturnar
voru líka notaðar til hins ýtrasta,
ákveðnir leikir voru skipulagðir og
allir kepptust við að finna upp á
einhverju nýju og skemmtilegu."
— En hlutverk foreldra, hvernig
tóku þeir t.d. þátt í leikjaþemanu?
„Börnin unnu verkefnið bæði í
skólanum og heima. Kennararnir
höfðu samband við foreldrana og
báðu þá að aðstoða börnin við að
skrifa niður lýsingu á einum inni-
leik og einum útileik auk þess voru
þeir beðnir um að hjálpa þeim við
að búa til lítið Ijóð um leiki. Við
höfum hvatt foreldra, afa og ömm-
ur til þess að segja börnunum
sögur frá æskuárum sínum og!.
þarna var kærkomið tækifæri til
að fá frásögn af uppáhaldsbernsk-
uleikjum þeirra. A þennan hátt
geta börnin miðlað hvert öðru og
kennurum sínum þekkingu og fróð-
leik og vafalaust er hægt að verð-
veita ýmsa leiki frá gleymsku með
þessum hætti. Skemmtun, sem
haldin var í skólanum í lok þema-
verkefnisins, var punkturinn yfir
i-ið, þátttaka foreldra var mjög
góð, hvert einasta barn kom fram,
kynnti sig, fór með Ijóðið sitt og
án efa hefur sjálfsmynd þeirra eflst
og sjálfsöryggi aukist eftir góða
frammistöðu. Ýmislegt fleira var
til skemmtunar þ. á m. leikþættir
og dans, einnig fengu börnin for-
eldrana með sér í leik og skiptust
Fylgstmeó
Foreldrum stendur til boða að
koma í skólann og fylgjast með
skólastarfinu. Hér er Guðrún
Ólafsdóttir í heimsókn, en hún
og eiginmaður hennar, Adolf
Örn Kristjánsson, eiga tvo syni
í Hvaleyrarskóla, Óskar í 5.
bekk og Adolf í 2. bekk. Þau
hjónin eru foreldrafulltrúar
hvort fyrir sinn bekkinn og seg-
ir Guðrún það ágætis fyrirkom-
ulag og vel þess virði að leggja
eitthvað af mörkum til eflingar
samstarfinu. „Mérfinnst strák-
arnir okkar hafa lært heilmikið
á þessum eina vetri, þeir eiga
auðveldara með að tjá sig og
þótt oft kastist í kekki milli
þeirra geta þeir rætt málin og
beðist fyrirgef ningar þegar
málin hafa verið til lykta leidd.“
á að útskýra leikreglur og stjórna
leikjunum."
A undanförnum árum hefur ver-
ið mikil umræða um samstarf
heimila og skóla, foreldrastarf í
skólum og starf foreldrafélaga. í
aðalnámskrá grunnskóla eru
ákvæði um slíkt samstarf og í nýju
grunnskólalögunum er hlutur for-
eldra gerður stærri varðandi
ákvarðanir um skólamál. Einn liður
í þeirri viðleitni er að skólaráð verði
starfrækt við sérhvern grunnskóla
og eiga starfsmenn skóla, nem-
endur og foreldrar að tilnefna hver
sinn fulltrúa til setu í ráðinu.
Eins og nú háttar eru skólarnir
mislangt á veg komnir með skipu-
lagt foreldrasamstarf. Helga segir
að aðstæður til að byggja upp slíkt
samstarf í Hvaleyrarskóla hafi ver-
ið sérstaklega hagstæðar, einkum
vegna þess að skólinn er ennþá
fámennur og því auðveldara að
kynnast bæði börnum og foreldr-
um. Kennarar hafi því getað lagt
grunninn fyrir framtíðina og verði
efalítið betur í stakk búnir til að
halda áfram á sömu nótum þótt
nemendum fjölgi. En eru allir for-
eldrar jafn reiðubúnir til þess að
leggja á sig vinnu í tengslum við
foreldrafélagið, eða lendir vinnan
e.t.v. á einum eða tvennum for-
eldrum?
„Til þess að koma í veg fyrir slíkt
var farin sú leið að stofna bekkj-
arfélög foreldra. Mér virðist það
hafa gefið góða raun og vera hvetj-
andi fyrir foreldra. Með þessu
móti finnst þeim nálægðin við barn
sitt meiri og auðveldara að hafa
áhrif til þess að þjóna hagsmunum
þess. Á fyrsta bekkjarfundi vetrar-
ins var ákveðið að skipta viðfangs-
efnum í verkefnahópa. Foreldrar
völdu sér síðan þann hóp, sem
féll best að áhugamálum þeirra.
Ég er sannfærð um að þetta er
rétta leiðin til þess að virkja starfs-
krafta þeirra, því það er eins með
fullorðna og börn, allir njóta sín
best á því sviði, þar sem hæfileik-
arnir eru mestir."
— Er þá ekkert eitt foreldrafé-
lag við skólann?
„Hvert bekkjarfélag þarf að til-
nefna tengilið úr sínum hópi. Til
hans getur skólinn leitað ef koma
þarf boðum til foreldra bekkjarins,
minna á samkomur, skipuleggja
verkefni o.s.frv. Tengjliðirnir
mynda síðan foreldraráð fyrir allan
skólann. Þeir velja úr sínum hópi
talsmenn samtakanna og ákveða
hverjir skuli sitja kennarafundi sem
áheyrnarfulltrúi foreldra. Tengilið-
ur foreldra þarf einnig að vera
reiðubúinn til að sitja í skólanefnd
og skólaráði.
Helga segir áhuga sinn á
kennslu síst fara þverrandi með
árunum og mikið af frítíma sínum
verji hún í lestur alls kyns efnis
viðvíkjandi starfinu. Hún er ánægð
með fyrsta starfsárið í Hvaleyrar-
skóla og finnst mikið hafa áunnist,
sérstaklega finnst henni foreldra-
samstarfið hafa gengið vel. „Þegar
foreldrar koma að eigin frumkvæði
með tillögur til eflingar samstarf-
inu, styrkir það trú mína á mikil-
vægi þessa starfs. Hvaleyrarskól-
inn stendur foreldrum alltaf opinn
fyrir fundi, námskeið og hvað eina,
sern kemur nemendum til góða.
Ég vil að skólinn sé „lifandi"
vettvangur fyrir nemendur, for-
eldra og kennara; raunveruleg
miðstöð fyrir uppalendur, þ.e.
kennara og foreldra. Hvorugur
aðilinn getur án hins verið og sam-
eiginlega bera þeir ábyrgð á upp-
eldi og fræðslu barnanna. Góður
árangur næst ekki nema gagn-
kvæmt traust og virðing ríki þeirra
á milli. Skólinn hefur betri aðstöðu
til að vera leiðandi á þessu sviði,
en samstarfið krefst vilja, tíma og
kjarks af öllum vegna þess að um
er að ræða vinnubrögð, viðhorf og
hugsunarhátt, sem mörgum er
ennþá framandi. Sum okkar hafa
reist varnarmúra í kringum sig,
múra sem einangra, sundra og
skaða. Til þess að geta raunveru-
lega sameinast; börn, foreldrar og
kennarar, þurfa þessir múrar að
hverfa. Samvinna heimila og skóla
skapar samhyggð og traust og
leggur grunninn að kærleika og
gleði sem brýtur þessa múra.“
vþj
Á starfsdögum er umtið
skapgndi starf
Marsibil Ólafsdóttir órganga- og fagstjóri í Hvaleyrarskóla segir fró
kennarasamstarfinu, „heimatilbúnum“ kennslubókum o.fl.
HELGAog Marsibil Ólafsdóttir,
sem nú er árganga- og fagstjóri
í Hvaleyrarskóla, fundu fljótt að
áhugi þeirra og skoðanir á
mannlífinu fóru saman. Þær
hafa báðar mikinn áhuga á skól-
astarfi og kynntust reyndar á
námskeiði um nýbreytnistarf.
Fljótlega hófu þær að vinna
saman að ýmsum verkefnum og
m.a. lagði Helga sitt af mörkum
við lokavinnslu kennslubókar-
innar Svona geri ég, eftir þær
Marsibil og Sunnevu Filippus-
dóttur. í bókinni eru foræfingar
og mörg skemmtileg verkefni
fyrir 6 ára nemendur. Eftir að
Helga fékk skólastjórastöðuna
við Hvaleyrarskóla varð það
hennar fyrsta verk að ráða
Marsibil til starfa.
Tíu kennarar starfa við Hvaleyr-
arskóla, þar af einungis einn
karlmaður, sem kennir íþrótt-
ir. Marsibil segir að starfsandinn
sé einstaklega góður, enda séu
allir kennararnir meðvitaðir um
að lítið þýði að kenna börnunum
jákvæð viðhorf og að lausn vanda-
mála felist í hreinskilnum skoð-
anaskiptum, ef þeir geti ekki
breytt þannig sjálfir.
- Hvernig er samstarfi kennar-
anna háttað?
„Um vorið, áður en skólinn tók
til starfa, kallaði Helga okkur öll
á sinn fund til þess að við gætum
kynnst og rætt m.a. um hvernig
best væri að haga samstarfinu á
komandi vetri. í vetur hafa kenn-
arafundir verið haldnir einu sinni
í viku. Þar eru öll mál tekin til
umfjöllunar, við berum upp hug-
myndir, ræðum um hvernig leysa
Marsibii Olafsdóttir
megi hin ýmsu vandamál og látum
allt flakka, sem okkur býr í brjósti.
Kennarastarfið er ekki einungis
fólgið í kennslunni sjálfri, mikill
tími fer í að skipuleggja náms-
efni, útbúa kennslugögn og séu
kennarar áhugasamir fer ómæld-
ur tími í lestur og ýmiss konar
námskeið.
- Er skólastarfiö þá skipulagt á
kennarafundum?
„Að einhverju leyti, hins vegar
fá kennarar svokallaða starfsdaga
samkvæmt kjarasamningum.
Þessa daga nýtum við m.a. til að
skipuleggja þemaverkefni, fara í
heimsókn í aðra skóla og kynna
okkur hvað þar er helst að ger-
ast. Við höfum ennfremur fengið
fagfólk á hinum ýmsu sviðum til
þess að halda fræðsluerindi. í
hugum sumra tengjast starfsda-
garnir gömlu mánaðarfríunum, en
þau voru frídagar kennara og
nemenda og voru haldin í þeim
mánuðum þegar enginn annar frí-
dagur var. Núna eru starfsdag-
arnir ekki hvíldardagar kennara,
eiginlega er mesta vinnan einmitt
þá og okkur finnst mikilvægt að
nýta þá sem allra best.“
- Hvernig vinnið þið þær bæk-
ur, sem þið útbúið sjálf og notið
sem kennslubækur í skólanum?
„Við biðjum foreldra að hjálpa
börnunum að búa til Ijóð og sögur
í sambandi við þemavinnuna. í lok
verkefnisins útbúa kennarar bæk-
ur úr þessum efnivið fyrir bekkinn
sinn. Við erum einnig að vinna
að bókum úr nöfnum barnanna.
Þær bækur vinnum við þannig að
við sitjum öll saman í heimakróki
og reynum að finna eins mörg orð
og við getum úr stöfunum í nafni
viðkomandi. Síðan fer hvert barn
heim með orðin úr sínu nafni og
reynir með aðstoð foreldra að
nota sem flest þeirra í sína sögu.
í skólanum myndskreyta þau svo
söguna, en margar skemmtilegar
sögur eru afrakstur þessa verk-
efnis og ætlunin er að nota þær
sem lestrarbækur næsta vetur."
Marsibil lauk kennaraprófi árið
1970 og hefur starfað nær óslitið
sem kennari síðan þá, síðast í
Hjallaskóla í Kópvogi. Þar segir
hún að hefðbundið skólastarf hafi
oft verið brotið upp með fræð-
andi og skemmtilegum valmögu-
leikum fyrir nemendur. Marsibil
telur reynslu undangenginna ára
nýtast sér vel á nýjum stað, enda
sé aldrei nein lognmolla yfir kenn-
arastarfinu.