Morgunblaðið - 27.07.1991, Blaðsíða 7

B 7
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. JÚLÍ 1091
Á ytra borði var vindurinn léttur og ljós
og lék sér við bita og stög
nema skjálftinn í brúnni fór dökknandi er leið á daginn.
Það var sveipur í vindinum innhverfur eins og rós
og innst var hann kólfur sem greiddi bjálkunum slög
dökkrauður kólfur og sveiflaðist út yfir sæinn.
Á bakaleið hreyfði hann við ágreining tums og ár,
það var apríl og sólin var hörð
sólin var kjami vindsins en vindurinn grár;
dekstraðu vindinn sem blæs nú um voga og börð
ekki um brýr eða tuma né Lou
sem steig út á vindinn af brúnni og burtu af jörð,
dekstraðu vindinn, að hann segi engar sögur á ný.
Þó að sóiin sé blíðari nú
og kólfur hjartans kvikari, er meiri þin trú
á kjama málsins og Foster sem lét af því
að fleiri en Lou hefðu brenglaða hugmynd um brú.
og lesandinn nái andanum, eitt-
hvað gefins, svo sem eins og sam-
band sólarinnar og vindsins."
Þú notar mikið litaorð í kvæðum
þínum. í George Washington
Bridge fer skjálftinn dökknandi
(ekki beinlínis litaorð), kólfurinn
er dökkrauður, vindurinn grár.
„Ég nota þau til að dramatísera
frekar en til að lýsa. Ég hef meiri
áhuga á litbreytingum heldur en
stöðugum lit. Þær koma af stað
hreyfingu. Það getur allt farið af
stað út af einum litardepli í lands-
laginu. Ég hef til dæmis sérstakan
áhuga á samsetningu græns sem
era tveir litir og gefur þess vegna
möguleika á alls konar óvissu. Það
kemur sér oft vel til þess að hreyfa
kvæði.“
Þegar þú segir þettta dettur
mér ekki síst í hug nýjasta kvæða-
bók þín, Kvæði 90. Litir eru þá
ekki alltaf ákveðin tákn hjá þér?
„Nei, en stundum. í George
Washington Bridge gefur grái
liturinn til kynna kuldann í vindin-
um þrátt fyrir sólskinið. Það getur
verið að allir skrifi ekki undir það,
en grátt er að minnsta kosti ekki
heitur litur.“
Hvernig þú talar um andstæður
og merkingu kvæðis og fleira kem-
ur mér til að fullyrða að þú leggir
mikla áherslu á margræði í ljóðlist.
„Það er óhjákvæmilegt að kvæði
sé margrætt. Ekki kemur til mála
að nokkur maður geti lesið allt
út úr kvæði. Kvæði eru sprottin
úr óvissu og óskýranlegum uppr-
una. Mér finnst þó áríðandi að
yfirborð kvæðis skiljist á einhvern
hátt.“
Er til mælikvarði að dæma
kvæði eftir?
„Nei. Kvæðið er einhvers konar
staðreynd ef það heppnast, annars
ritgerð og ekki kvæði.“
Þú notar víða rím og ljóðstafi,
ræður form einhveiju?
„Það er ekki til neitt algilt form.
Það kann að vera skrýtið, en það
er fjarstæða að segja hvernig
kvæði eigi að vera og ekki að vera.
Samt á að vera hægt að segja
hvort kvæði er gott eða vont.“
Hver á að segja það?
„Sumir era meira inni í skáld-
skap en aðrir. Það er hægt að
dæma skáldskap eftir margs konar
reglum og ef þær virka sannfær-
andi, þá gott og vel. Menn búa
sér til alls konar tæki til að fara
eftir.“
í spjalli okkar Kristjáns Karls-
sonar þótti mér rætast það sem
sumir telja óhugsandi, skýring
ljóðs lyfti því frekar en sligaði.
Ég hef að vísu þá skoðun að Ge-
orge Washington Bridge sé þannig
ljóð að það þoli ýmislegt, m.a. til-
raun til skýringar. Kristján hafði
síðasta orðið, sagði og hló við:
„Annars skyldi maður trúa var-
lega því sem höfundur segir um
eigin verk.“
Jóhann Hjálmarsson
Morgunblaðio/Einar Falur
Ungskáldin sem standa að Suttungi: Sindri Freysson, Gerður Kristný, Melkorka Tekla Ólafsdóttir,
Úlfhildur Dagsdóttir og Nökkvi Elíasson.
Suttungar
lesa úr verkum sínum
SUTTUNGUR nefnist nýstofnaður félagsskapur nokkurra ung-
skálda, hvers ætlun er að gangast fyrir upplestrum þar sem
meðlimirnir fimm; Gerður Kristný, Melkorka Tekla Ólafsdóttir,
Nökkvi Elíasson, Sindri Freysson og Úlfhildur Dagsdóttir, lesa
upp úr verkum sínum, auk þess sem þau bjóða gestum úr hópi
eldri og kunnari skálda að lesa upp. Fyrsta ljóðakvöld Suttungs
verður haldið í Skuggasal Hótel Borgar næstkomandi fimmtudags-
kvöld og verða Ingibjörg Haraldsdóttir og Óskar Arni Óskarsson
gestir kvöldsins.
Fimmmenningarnir segja að
þeim finnist að hóp sem
þennan vanti í ljóðmenn-
ingu íslands í dag, auk
þess sem þetta auðveldi þeim að
koma sér á framfæri. „Við sem
stöndum að þessu erum fimm ein-
staklingar með ákaflega skiptar
skoðanir og ólíkan skáldskap, og
það teljum við styrkleikamerki
frekar en hitt. Við viljum prófa
okkur áfram í þessu samstarfi, því
sameinuð hljótum við að eiga auð-
veldara með að hrinda hugmynd-
um okkar í framkvæmd.“
Suttungarnir eru á aldrinum 21
til 25 ára, og hafa verið að birta
skáldskap síðustu misserin í blöð-
um, tímaritum og safnbókum, auk
þess sem tvö þeirra hafa skrifað
einþáttunga sem Nemendaleikhú-
sið setti á svið. Þá hafa þau mism-
iklá reynslu í að koma fram og
lesa upp úr skrifum sínum. En
reyna þau á einhvern hátt að líkja
eftir Listaskáldunum vondu?
„Nei, það er alls ekki ætlunin.
Skáldin sem stóðu að þeim hópi
höfðu flest líkari bakgrunn en við
og komu fram sem meiri heild, og
þá voru þau einnig nokkuð eldri
en við erum í dag. En það eigum
við þó sameiginlegt að rétt eins
og þau erum við ung Ijóðskáld sem
reynum að koma okkur á fram-
færi með það sem við höfum verið
að skapa, og allt er það gert af
alvöru og þörf.“
-efi
flestar voru hálshöggnar og hálsinn
lengdur." Gamba, sem er sex til sjö
strengja hljóðfæri á stærð við selló,
var hljóðfæri háttsetts fólks á endur-
reisnartímabilinu. „Það var aðallega
götulýður sem lék á fiðlu á þeim
tíma.“
Svava lauk fíðlukennaraprófi frá
Tónlistarskólanum í Reykjavík 1982
og burtfararprófi á víólu sama ár.
Hún helgaði sig víólunni næstu árin
og skrifaði doktorsritgerð um sögu
fiðlu- og víóluleiks á Islandi. „Ég er
mjög fegin að ég lauk víólunáminu
og sérhæfði mig ekki fullkomlega í
gamalli tónlist. Ég hætti ekki að
vera sú sem ég var þótt ég hafi snú-
ið mér að þessari músík. Ég lifi á
þessari öld og vil spila áfram það sem
er skrifað í dag svo og verk frá 18.
og 19. öld. En ég er ríkari af því að
ég hef eldri tónlist með. Ég spila
kannski á óvenju mörg hljóðfæri en
mig langar að sameina þetta. En
auðvitað er þetta viss „schizophren-
ia“. Það kemur fyrir að ég æfi með
sinfóníuhljómsveit Basel um morg-
uninn, fari síðan í tíma á gömbu og
leiki Bach á barokk-fiðlu síðdegis og
flýti mér svo heim til að fara í svört
föt áður en ég leik aftur á víóluna
með sinfóniunni um kvöldið. Það var
dálítið erfitt að venjast þessu í byijun
og þetta krefst mikillar einbeitingar
en smátt og smátt lærir maður að
skilja á milli. Það má líkja þessu við
að tala mörg tungumál. Það er ekki
gott að læra frönsku og þýsku um
leið en það er óhætt að bæta þýsku
við þegar maður hefur náð góðu
valdi á frönsku. Það getur jafnvel
orðið til þess að franskan batni af
því að nýja tungumálið skerpir hug-
ann. — Én ég er fegin að ég lauk
víólunáminu, eins og ég sagði áðan.
Ég veit að ég kann vel á eitt hljóð-
færi og þess vegna er í lagi þó ég
kunm ekki nema hálfpartinn á öll
hin. Ég myndi ráðleggja ungu fólki
að fullmennta sig fyrst á nútíma-
hljóðfæri áður en það leggur eldri
músík fyrir sig. Það eru auðvitað
skiptar skoðanir um þetta en ég tel
að það sé sérstaklega mikilvægt fyr-
ir Islendinga að sérhæfa sig ekki í
gamalli tónlist þó ekki nema vegna
atvinnumöguleika í framtíðinni."
Svava flutti frá New York til Bas-
el til að uppfylla gamlan draum um
að kynnast lífinu í Evrópu. „Ég hef
aldrei verið eins hamingjusöm og í
New York. Það er stórkostlegt að
búa þar þegar maður er ungur, hress
og á námslánum! En hún er erfið
borg og ég sá ekki fram á að ég
vildi eyða framtíðinni þar. Það höfð-
aði einnig til mín að kynna mér eldri
tónlist þar sem maður getur hlýtt á
hana og spilað sjálfur í kirkjum sem
eru jafngamlar henni og öll gögn og
nótur eru til staðar. Það fer gott orð
af skólanum í Basel, þótt hann sé
misjafn eftir deildum. Hann býr yfir
mjög góðu bóka- og nótnasafni og
útskrifar bæði spilara og grúskara
en það er heilmikil rannsóknarvinna
enn óunnin á þessu sviði. Það er
stundum sagt skólanum til ágætis
að nemendurnir og kennararnir séu
alþjóðlegir en peningarnir svissn-
eskir!“
Það verða þrír íslendingar við
Svava Bernharðsdóttir,
víóluleikari, hefur lagt
stund á gömul hljóð'
fœri undanfarin þrjú
ár og mun sýna hvað
í henni býr í safni
Sigurjóns í lok
mánaðarins
skólann næsta vetur auk Svövu:
Guðrún Óskarsdóttir, semballeikari,
Helga Jónsdóttir, sem leikur á blokk-
flautu, og Vigdís Klara Aradóttir,
saxófónleikari, sem er að læra á
klassískt klarinett. „Skólastjórinn
sagði að við ættum að stofna „dóttir-
ensemble“ þegar hann sá nöfnin
okkar,“ sagði Svava hlæjandi. „Það
kemur vel til greina. Við Norður-
landabúarnir í skólanum höfum einn-
ig rætt þann möguleika að mynda
hóp sem gæti sótt um styrk frá
Norðurlöndum til að æfa dagskrá til
að flytja þar á næsta ári. Við höfum
öll notið góðrar menntunar í Basel
og það gæti verið gaman að fara í
tónleikaferð til að sýna hvað í okkur
býr á meðan við höfum aðgang að
gömlu hljóðfærunum og kennurun-
um hér.“
Svava líkti gamalli tónlist og rann-
sóknum á henni við hreinsun gam-
alla málverka. „Málverkin virðast
dökk en bjartir og tærir litir koma
oft í ljós þegar þau eru hreinsuð.
Maður fær aðra hugmynd um verkin
og málarann þegar búið er að hreinsa
þau. í músíkinni kynnum við okkur
þróunina sem hefur átt sér stað á
hundruðum ára og reynum að finna
hið upphaflega form. Það hefur
margt misskiiist á leiðinni frá miðöld-
um fram á okkar daga. Við reynum
að ímynda okkur hvaða hljóð tón-
skáldin heyrðu og fyrir hvaða hljóð-
færi þeir skrifuðu. En ég er enginn
púrítani, ég hef ekkert á móti því
að Bach sé spilaður á nútíma hljóð-
færi. — Það má segja að munurinn
á gamalli tónlist og nútímatónlist sé
eins og munurinn á íslendingasögum
og Pétri Gunnarssyni. Það er ólíkur
stíll, ólík meðferð á tungumálinu en
það er auðvelt að kunna að meta og
hafa gaman af hvoru tveggja. Grun-
nefnið er hið sama. Það er til góð
tónlist og léleg tónlist frá öllum tím-
um eins og bókmenntir."
Það voru mikil umskipti fyrir
Svövu að flytja frá Bandaríkjunum
til Evrópu. Hún var ekki lengur á
námslánum og hafði ekki atvinnu-
leyfi í Sviss en gat þó komist af í
lausamennsku. Kópavogsbær veitti
henni starfslaun listamanna í hálft
ár, „það munaði mikið um það“, og
hún spilaði í eitt ár með sinfóníunni
í Basel. „Það voru mikil viðbrigði að
flytja til Sviss. Ég þurfti að ferðast
mikið um til að vinna fyrir mér og
gat þess vegna ekki einbeitt mér að
náminu sem skyldi. En það felst líka
reynsla í að flækjast mikið um. Mað-
ur lærir að meta atvinnuleyfi, fastan
vinnustað og fastar tekjur af því!“
Hún verður um kyrrt í Basel næsta
vetur en veit ekki hvað tekur svo-
við.„Það væri stórkostlegt fyrir fólk
eins og mig ef ísland gengi í Evrópu-
bandalagið. Þá yrðu engin vandræði
með atvinnu- og dvalarleyfí lengur
og ég stæði jafnfætis öðrum umsækj-
endum í Evrópu um stöður við
kennslu eða í hljómsveitum. En ann-
ars er hollt að upplifa það að atvinna
kemur ekki alltaf upp í hendurnar á
manni eins og hún gerði þegar ég
var við nám í „Tónó“ og manni fannst
sjálfsagt að geta spilað og kennt eins
og maður vildi. Maður skilur kreppu-
árabókmenntir betur eftir að maður
upplifir það að vera réttindalaus,
peningalaus og öryggislaus í útlönd-
um,“ sagði Svava. Hún er þrítug,
hefur búið meira en helming ævinnar
í útlöndum, fyrst í Eþíópíu og Banda-
ríkjunum á unglingsárunum með for-
eidrum sínum, Rannveigu Sigur-
björnsdóttur og Bernharði Guð-
mundssyni, og síðan við nám undan-
farin níu ár. „Ég hef að miklu leyti
mótast erlendis en tengsl mín við
Island eru mjög sterk. Því er eins
varið með mig og svo marga aðra
íslendinga í útlöndum að ég vil alls
ekki að tengslin rofni og helst vildi
ég geta látið eitthvað gott af mér
leiða fyrir landið. Ég mun því halda
áfram að fara þangað, hvað sem
framtíðin ber annars í skauti sér.“
— ab.