Morgunblaðið - 24.09.1992, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. SEPTEMBER 1992
PEMSÍWSTÖ&
80 KM
fJLÁttu miy he/dur fci 8,5" iLtrex^.
Auðvitað hefur hver maður
sín séreinkenni...
Fékkstu þér tvískipt gler-
aug-u, eða hvað?
HÖGNI HREKKVÍSI
fliorigMiiiMíititfo
BRÉF TIL BLAÐSINS
Aðalstræti 6 101 Reykjavík - Sími 691100 - Símbréf 691222
Þjóðaratkvæði?
Frá Jóhanni M. Haukssyni:
NÚ ÞEGAR ýmsir krefjast þjóðar-
atkvæðisgreiðslu um EES-samn-
inginn leiðir maður hug að því
hvenær þjóðaratkvæði er æskilegt,
að kostum þess og göllum. Er fjall-
að er um þetta mál verður einnig
að huga að fulltrúalýðræði og fleiri
þáttum.
Eitt af fáum atriðum varðandi
EES-samninginn sem allir eru
sammála um er að hann hefur
verið óhemju vel kynntur fyrir al-
menningi, að ekkert stórmál sem
stjórnvöld hafa tekið ákvörðun um
á síðari tímum hafi verið betur
kynnt. Þrátt fyrir þetta sýndi könn-
un sem gerð var eftir að upplýs-
ingabylgjan hafði skollið á fólki,
að einungis 10 einstaklingar af 845
sem svöruðu, sögðust þekkja EES-
samninginn mjög vel, og 40 nokk-
uð vel. Þetta þýðir að 6% að-
spurðra þekkti samninginn nokkuð
vel, eða betur. 126 einstaklingar
sögðu að þekking þeirra væri í
meðallagi. Eftir eru 80% svarenda
sem þekktu samninginn frekar illa
eða ekkert.
Þegar maður heyrir svona nokk-
uð koma spurningar upp í hugann.
Voru upplýsingarnar lélegar, var
illa staðið að herferðinni? Nei, alls
ekki. Að mínu mati var hún ákaf-
lega góð og vandað til hennar. Það
gildir ekki síst um stóru blöðin
tvö, en einnig um útvarp og sjón-
varp. Hún var málefnaleg og hlut-
laus hjá öllum þessum fjölmiðlum.
Nú lesa flestir landsmenn blöðin
og allir horfa á sjónvarp og hlusta
á útvarp, þannig að það skýrir
ekki þessa fávisku. Þá er bara eitt
eftir: það hlýtur að vera að fólk
nenni ekki eða geti ekki sökkt sér
niður í svo flókinn samning; að
svona pólitík einfaldlega veki ekki
nægilegan áhuga nema takmark-
aðs hóps. Það er einnig Iíklegt að
fólk hafi ekki tíma til að stússast
í svona málum eða hafi ekki þá
þekkingu og þjálfun sem skilning-
ur á stórum alþjóðasamningi
krefst.
Er með góðu móti hægt að hafa
þjóðaratkvæði um mál sem fæstir
vita nokkuð um? Mér finnst það
hæpið. Menn halda því gjarnan
fram að ef þjóðaratkvæði yrði hald-
ið að þá mundi fólk kynna sér
samninginn betur og einnig að þá
mundi upplýsingaflæðið aukast til
muna, og að þetta mundi allt leiða
til þess að allir mundu þekkja hann
út í hörgul eða í það minnsta nógu
vel til að geta með góðu móti kveð-
ið upp dóm. Eg leyfi mér að efast.
Reynslan sýnir að pólitísk umræða
er ekki oft á háu plani, að oft týn-
ist menn í karpi um lítilsverð
smáatriði eða um mál sem engu
máli skipta, jafnvel um staðleysur.
Nú höfum við íslendingar kosið
að velja fulltrúa á þing til að fjalla
um landsmál og þá ekki síst þau
sem eru það flókin, tæknileg eða
leiðinleg að þjóðin gæti ekki kynnt
sér þau, eða vildi það ekki, og
væri því ekki fær um að mynda
sér hlutlausa skoðun á þeim.
Þessu er oft svarað á þann veg
að þingmennirnir okkar séu ekkert
greindari en meðaljóninn í þjóðfé-
Frá Birni S. Stefánssyni:
í STOFNVISTFRÆÐI er gætt að
áhrifum lífsskilyrða á gengi dýra-
stofna. Rannsóknir líffræðinga Há-
skóla Islands undanfarinn aldar-
fjórðung hafa mótazt af slíkum
sjónarmiðum. Þeirra hefur hins veg-
ar ekki gætt í mati Hafrannsókna-
stofnunar á gengi nytjastofna sjáv-
ar né í ráðum hennar um veiðihætti.
Líffræðingar, þar á meðal fiski-
fræðingar utan Hafrannsókna-
stofnunar, hafa átalið slík vinnu-
brögð, ýmist opinberlega eða
manna á milli. Ingvar Hallgrímsson
hjá Hafrannsóknastofnun hæðist
að þeim í bréfi til blaðsins 16. sept-
ember („ísland á sér von“) fyrir
„splunkunýjar kenningar" og vill
senda „helztu nýkenningasmiðina"
til útlanda til að skýra frá „bylting-
arkenndum kenningum“.
laginu og séu því ekkert hæfari
að kynna sér slík mál. Það má vel
vera, en þeir vinna við þetta og
hafa flestir áhuga. Þó ekki sé ann-
að, þá hafa þeir nógan tíma til að
lesa plögg, en það er ekki hægt
að segja um hinn venjulega mann
sem vinnur myrkranna á milli og
langar að gera allt annað en að
lesa flókna samninga er vinnu loks
lýkur.
En ef fólki er treystandi til að
velja sér þingmenn, af hveiju þá
ekki líka til að ákveða í málum sem
þessum? Svarið er hér að ofan.
Fólki er að sálfsögðu treystandi til
þess, ef það hefur tíma eða áhuga
á að kynna sér samninginn. Hins
vegar sýnir reynslan að a.m.k. 80%
þjóðarinnar hefur haft hvorugt
hingað til, og það er ekki líklegt
að ef þjóðaratkvæði færi fram að
þá fengi fólk skyndilega þennan
áhuga, tíma eða þekkingu.
Vegna alls þessa er í meira lagi
hæpið að hafa þjóðaratkvæði um
EES-samninginn hér á landi. Það
brýtur í bága við reynslu, við full-
trúaræðishefðina og við öll rök sem
liggja henni til grundvallar.
JÓHANN M. HAUKSSON
Eggertsgötu 2, Reykjavík.
íslenzkir líffræðingar hafa ekki
smíðað neinar kenningar um þessi
mál, þeir hafa aðeins hagnýtt sér
almennan vistfræðilegan skilning
sem er sameign fræðimanna um
allan heim. Forsvarsmenn Hafrann-
sóknastofnunar eru vitaskuld fróðir
um fiska og mega í þeim skilningi
kallast fiskifræðingar, en þeir snið-
ganga og jafnvel afneita skilningi
vistfræðinnar á samspili lífsskilyrða
og viðgangs dýrastofna. Sömu sögu
er að segja af hafrannsóknastofn-
uninni í Björgvin, það hef ég kynnt
mér, og stofnun þeirri sem Pope,
hjálparhella Hafrannsóknastofnun-
ar, vinnur hjá í Bretlandi, sam-
kvæmt frásögn Kristjáns Þórarins-
sonar, stofnvistfræðings Lands-
sambands íslenzkra útvegsmanna.
BJÖRN S. STEFÁNSSON,
Vesturvallagötu 5, Reykjavík.
Fróður um fiska
Víkveiji skrifar
að er með eindæmum, hvað
gott vegakerfi sparar mikið
eldsneyti. í sumarleyfi sínu ferðað-
ist Víkveiji talsvert um frábært
vegakerfi á meginlandi Evrópu. Á
einni tankfyllingu tókst Víkveija
að aka hartnær 800 km á einum
60 lítra tanki og tilfinningin var
orðin slík, að Víkverji hélt að hann
myndi aldrei ná að klára síðasta
bensíndropann. Þegar síðan er ekið
á þjóðvegakerfí Islendinga nær
maður vart tveimur þriðju hlutum
þessarar vegalegndar á sama lítra-
fjölda.
Af þessu verður ljóst, hversu gíf-
urlega hagkvæmt gott vegakerfi
er þjóðhagslega. Miðað við sama
akstur og nú er, væri unnt að
minnka innkaup á eldsneyti um
þriðjung, ef vegakerfið væri jafn-
gott og í Evrópu. Þetta myndi spara
gífurlegar fjárhæðir í gjaldeyri, en
að sama skapi myndu auðvitað tekj-
ur vegasjóðs, sem aflar ríkisjóði
mikilla ijármuna minnka, þar sem
um er að ræða ákveðna fjárhæð á
hvern lítra, sem rennur til sjóðsins.
Með hliðsjón af því, að stjórnvöld
eyða venjulega þessum sjóði í allt
annað en vegaframkvæmndir, sem
þó er ætlazt til, sér hver heilvita
maður að ekki má ætla að nokkur
hafi áhuga á betra vegakerfi.
xxx
Annars er það athyglivert, þegar
ekið er um Vestur-Evrópu að
langbezta vegakerfið er í Þýzka-
landi. Þar er og enginn vegaskatt-
ur. Aftur á móti, þegar komið er
til Sviss, greiða menn vegatoll,
ákveðna upphæð í eitt skipti fyrir
öll. Sömu sögu er að segja um
Austurríki, en á Ítalíu og í Frakk-
landi greiða með vissa upphæð mið-
að við hvern ekinn kílómetra.
Víkveiji varð var við það hjá
mörgum Þjóðveijanum, sem hann
ræddi við að þeir líta útlendinga
dálitlu hornauga fyrir þetta, að
þeir geti komið til landsins og ekið
ókeypis á „átóbönunum“, en bregði
þeir sér yfir landamærin til ná-
grannarikjanna, eru þeir krafðir um
háar upphæðir fyrir akstur á slíkum
vegum. Þetta er auðvitað engin
sanngirni og einn viðmælenda Vík-
veija tjáði honum, að árið 1994
yrðu teknir upp vegatollar í Þýzka-
landi til samræmis við vegatolla
nágrannaríkjanna. Afsökunin fyrir
þessum toll er hjá stjórnvöldum, að
svo dýrt sé að byggja upp „átóban“-
vegakerfi í Austur-Þýzkalandi, að
nauðsynlegt sé að taka vegatoll af
vegfarendum. Það fer því brátt að
verða hver síðastur að aka ókeypis
á bezta þjóðvegakerfi heims.
xxx
Kunningi Víkveija, sem átt hef-
ur fjölda bíla um dagana, fór
um daginn að huga að því, að selja
gamla bílinn sinn og fá sér nýjan.
Hann fór að kanna endursöluverð
á gamla bílnum og kom þá í ljós,
að þetta verður í fyrsta sinnið á
ævinni, sem hann selur bíl fyrir
lægri krónutölu, en hann keypti
hann á. Árið 1988 seldi hann bíl
fyrir 330.000 krónur, sem hann
hafði keypt á 150.000 krónur og
nú selur hann bíl, sem hann keypti
á rúmlega 900.000 krónur á um
800.000 krónur. Þannig hefur krón-
an haldið verðgildi sínu í verðbólgu-
leysinu og árleg afföll af bílnum
eru nú þegar farin að lækka endur-
söluverð hans í krónutölu.