Morgunblaðið - 11.10.1992, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. OKTÓBER 1992
eftir Kristján Jónsson
ÞUNGLYNDI, fátækt, drykkjuskapur og hræðsla við upplausn og blóðug átök í
framtíðinni. Þetta er ekki upplifgandi en það sem kemur helst upp í hugann þeg-
ar hugsað er til Rússa núna. En sumir Rússar eru hvorki þunglyndir né svartsýn-
ir. Einn slíkur er hér á ferð núna og i annað sinn; Morgunblaðið tók við hann við-
tal snemma vetrar 1989 þegar perestrojkan var á allra vörum. Vladímír AJexandro-
vítsj Koziov, sem kallar sig Valda á íslandi, geislar beinlínis af hreysti og lífs-
krafti, engir sultardropar í nefinu á manninum þeim. Hann skýrir oft mál sitt með
dæmisögum. Sögur Valda, sem margir kalla Valda upp á íslensku, eru flestar af
brandaraættinni en oft segja þær meira en langar blaðagreinar um ástandið í
Rússlandi. Hann er með háskólapróf í málvísindum og sagnfræði, fæddur í Péturs-
borg þar sem móðir hans er læknir. Faðirinn var í fangabúðum á sínum tíma. ís-
lensku lærði Valdi í rússneskum háskóla og hún er ótrúlega góð, stundum heyrist
enginn erlendur hreimur en hann hefur oft túlkað fyrir Islendinga í Rússlandi.
Hann talar einnig ensku, frönsku og Norðurlandamálin, getur meira
að segja sagt „Radgrod med fl0de“ á dönsku með pottþéttum kok-
hljóðum. Valdi hefur kynnst fjölmörgum íslendingum á ferli sínum
sem túlkur. Nú er hann mönnum innanhandar urn verslunarsambönd
og önnur samskipti, hitti nýlega Markús Orn Antonsson borgarstjóra
til að ræða um aukin samskipti Moskvu og Pétursborgar við Reykja-
vík, jafnvel um vinabæjasamband. Valdi á heimili sitt í Moskvu en dvel-
ur oft í Pétursborg þar sem foreldrar hans búa.
Frhldi segir nýju verkalýðs-
félögin í Rússlandi, sem
ekki eru undir handaijaðri
stjórnvalda, vilja koma á
tengslum við Alþýðusam- •
band íslands. Hann hefur
rætt við þá Stefán Baldurs-
son Þjóðleikhússtjóra og Kjartan Ragnarsson,
leikara og leikskáld, um áhuga rússneskra
leikara á gagnkvæmum heimsóknum. Kirkju-
kór í Moskvu bað Valda að kanna möguleika
á að halda tónleika hér.
„Síðustu árin hef ég verið að gera allt
mögulegt eins og flestir í Rússlandi því að
mjög erfitt er að fá góða, fasta vinnu. Ég
var að kenna, vann sem túlkur og leiðsögu-
maður og ég hef ferðast svolítið. Aður var
varla hægt að láta sig dreyma um ferðalög.
Við orðum þetta svona: Áður var það ómögu-
legt, núna er það mjög erfitt! Eg þarf að
geta sýnt að einhver útlendingur hafi boðið
mér til sín. Vandinn hjá okkur er gjaldeyriss-
korturinn. Ég var nýlega í Bandaríkjunum í
boði fyrirtækis þar og núna er ég hér á landi
í boði Fiskafurða h/f sem Jón Sigurðarson
stjómar.
Þegar ég kom hingað fyrst var það í boði
Davíðs Oddssonar, sem þá var borgarstjóri
en ég hafði túlkað fyrir hann í ferð hans til
Moskvu 1989. Síðar sama ár kom ég svo hing-
að og verð ævinlega þakklátur Davíð fyrir
að gera mér kleift að fara til útlanda í fyrsta
sinn. Nokkrum árum áður hafði ég fengið boð
um að koma til Islands en vegna þess var
mér sýnd sú mikla virðing að ég var rekinn
úr háskólanum, mér var líka sagt að ég
mætti ekki lengur starfa sem túlkur. Fólk sem
fékk svona boð frá kapítalistunum var talið
stórhættulegt. Núna fæ ég aftur sömu frá-
bæru móttökumar hér á Islandi, helst vildi
ég að það væru 48 en ekki 24 stundir í sólar-
hringnum, það er svo margt skemmtilegt
hægt að gera héma!“ -
Óttjnnekki horfinn
Valdi er minnturá viðfal sém Morgunbiað-
ið tók við hann Í089 en þá vék hann sér
gjaman undan þegar beint var að honum
beinum spumingum um stjómmál. „Já það
er rétt, það var nauðsynlegt þá og enn þá
situr þessi sama hræðsla í mörgum Rússum.
Ottinn fékk nóg fóður þessi sjötíu ár sem
Silfurkross frá
18. öld, gamall
ættargripur
sem verið hefur
í eigu ætt-
menna Valda
frá því hann
var smíðaður.
kommúnistar stjórnuðu, gamla fólkið
er enn hrætt. Ef ég hringi t.d. í
móður mína héðan og byija
að segja eitthvað sem henni
fínnst varasamt þá segir
hún: „Uss, skilurðu ekki
að þú mátt ekki tala
svona“. Þetta situr enn í
sálinni hjá eldra fólki, það
hefur lifað alla ævina í
hræðslu og getur ekki
vanist nýjum siðum.
Auðvitað er margt ger-
breytt. Sagan er alltaf
eins og pendúll í Rúss-
landi. Áður var allt bann-
að, það lá við að ekki
mætti sýna myndir af
fólki sem kysstist. Núna
sérðu Playboy og enn
djarfari rit til sölu í
Moskvu, jafnvel klámrit.
Þetta er nú ekki nákvæm-
lega það sem við þurfum
mest á að halda í Rúss-
landi en þetta eru bara
viðbrögð við því að áður
var alit bannað, nú hlýtur
allt að vera leyft! Pendúll-
inn á eftir að sveiflast
aftur og nálgast miðjuna,
jafnvægið. Áður var að-
eins einn stjómmálaflokk-
ur leyfður, flokkur kommúnista. Núna eru
flokkarnir um 240. Þetta er auðvitað tómt
rugl líka en er óhjákvæmilegt í bili. Áður
gátu engar þjóðir í Sovétríkjunum farið fram
á sjálfstaéði, nú vill bókstaflega hver sýsla í
Rússlandi fá sjálfstæði.“
Hann segir eðlilégt að Eystrasaltsþjóðirnar
og fleiri fyrrverandi Sovétþjóðir hafi viljað
sjálfstæði en efast um að. nokkurn tíma verði
hefðbundin landamæri milli Rússlands, Úkra-
ínu og Rvíta-Rússlands.-Þjóðirnar séu svo lík-
ar og nátengdar, hafí blandast svo mjög í
aldanna rás. En auðyitáð sé eðlifegt að ein-
hveijir noti frelsið til að ála á þjóðrembu til
mótvægis við rússneska -þjóðrembu.
Einangrunin
Valdi segir að aukin samskipti og viðskipti
við umheiminn séu Rússum lífsnauðsyn. „Ég
Morgunblaðið/Kristinn
Valdi við Ráðhús Reykjavíkur. Hann er hrifinn af húsinu en eitt af
því sem honum líkar einstaklega vel hér á landi eru allar sundlaug-
arnar, hann stundar sund (og heita potta) af miklu kappi.
Vladímír A. Kozlov
segir aó þaó taki
kynslóó aó bæta
hugarfarsskemmdir
kommúnismans
ætla að segja þér einn af þessum
dæmigerðu bröndurum, sem
Rússar segja hver öðrum, þeir
lýsa oft ástandinu svo vel
með svona „svörtum“ hú-
mor. Bush forseti kemur
að máli við Guð og spyr
hann hvenær búið verði
að leysa verstu vanda-
málin í Bandaríkjun-
um. „Það tekur 30 ár“,
svarar Guð. „Þá verð
ég ekki lengur á lífi“,
segir Bush. Walesa
Póllandsforseti leggur
hliðstæða spurningu
fyrir Guð sem segir að
það taki 60 ár. „Þá
verð ég ekki lengur á
lífí“, segir Walesa.
Loks ræðir Jeltsín við
Guð, spyr hvenær fari
að rætast úr málum
Rússa. „Þá verð ég
ekki lengur á lífi“,
svarar Guð.
Við Rússar höfum
lifað eins og á annarri
plánetu allan þann tíma sem kommúnistar
voru við völd. Það varð nærri því óþekkt fyrir-
bæri að fólk starfaði saman á eðlilegan hátt
að nokkrum hlutum, alltaf var beðið eftir
fyrirskipunum. Venjulegt fólk gat ekki ferð-
ast til útlanda, séð með eigum augum hvern-
ig þar var umhorfs, við vorum í einangrun.
Núna verður að opna landið. Mest er þörfín
á samstarfi við útlendinga til langs tíma, ein-.
hveiju stöðugu sem hægt er að byggja á.
Margir útlendingar gera þá vitleysu að þeir
koma til Rússlands og reikna með því að
geta rákað saman fé í eitt skipti fyrir öll,
vilja bara skyndigróða og hverfa síðan á braut.
Auðvitað er fólgin áhætta í viðskiptum við
Rússland, enginn getur ábyrgst að óvæntir
atburðir verði ekki þar, jafnvel á morgun.
En rússneskur málsháttur segir að ekki sé
hægt að láta ána renna upp í móti; breyting-
amar era óhjákvæmilegar.
Gömul viðhorf eru reyndar lífseig hjá sum-
um sem stundað hafa viðskipti við Rússland.
Áður var þetta einfalt. Allt sem þurfti var
að fara í ráðuneyti í Moskvu, tala við einn
eða tvo menn. Núna þurfa þeir sjálfír að leita
sér að viðskiptaaðilum, fara í smábæi eða
jafnvel á samyrkjubú".
Pund af rúblum
Valdi segir efnahagsástandið afskaplega
erfítt í Rússlandi. Eftirlaun gamla fólksins
dugi varla fyrir brýnustu nauðþurftum og í
Moskvu sé nú márgt ‘um betlara. Enn séu
víða biðraðir en á hinn bóginn hafi verðlag
farið svo úr böndum að fólk sé jafnvel hætt
að leggja á sig margra klukkustunda bið eft-
ir vöranum, það eigi einfaldlega ekki næga
peninga fyrir þeim. „Gömul kona kemur inn
í verslun þar sem tvær afgreiðslustúlkur
standa og spjalla saman. Hún spyr: „Eigið
þið kjúklinga?" „Ertu alveg frá þér?“, er svar-
ið. „En eigið þið ost?“ „Ost, við munum ekki
lengur hvað ostur er“. „En hvað með súkkul-
aði?“ „Drottinn minn dýri, hypjaðu þig héðan,
kerling.“ Konan fer en önnur stúlkan segir:
„Þetta var kolrugluð kerling". „Nei,nei,“ svar-
ar hin, hún hefur alveg frábært minni!“.
Auðvitað er enn fullt af þessum búðum sem
taka eingöngu við erlendum gjaldeyri en núna
geta allir, ekki bara flokksbroddarnir eins og
áður, farið og verslað þar ef þeir bara eiga
gjaldeyri. Gjaldeyririnn er mjög eftirsóttur,
rúblan hefur fallið svo mikið I verði. Við segj-
um í gríni að gengið sé þannig að fyrir einn
dollara fáist pund af rúblum! Dollarinn er
núna á um 240 rúblur, við tölum um dollara-
tjaldið sem hafí komið í staðinn fyrir jámtjald-
ið. Unhver veit nema það takist-að gera rúbl-
una áð raunverulegum gjaldeyri sem hægt
er,- að skipta á alþjóðamörkuðum. Núna er
reyndar hægt að fara í Gúm-stórmarkaðinn
í Moskvu, kaupa þar splunkunýjan Volvo og
greiða með rúblum, ég veit ekki hvað maður
þarf mörg tonn af seðlum.
í október verður byrjað á einkavæðingu,
þá fá allir í hendur ávísun upp á 10.000 rúbl-
Trúiti og
húmorínn
halda í
okkur lífinu