Morgunblaðið - 31.01.1993, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 31. JANÚAR 1993
19
SIGTRYGGUR JÓNSSON SÁLFRÆÐINGUR ■■■■■
VINALÍNAN MÆTIR ÞÖRF
Sigtryggfur Jónsson sálfræðingur hefur veitt sjálf-
boðaliðum Vinalínunnar handleiðslu allt frá upp-
hafi. Hann heldur námskeið fyrir alla sjálfboðaliða
og vikulega fundi þar sem rætt er um það sem
kemur upp á í símaþjónustunni.
- Hvers vegna hringir fólk í Vinalínuna?
„Ég held að flestir séu einfaldlega einmana, svo er
inn á milli fólk sem líður illa og veit ekki hvað það
getur gert, en byijar á þessu.“
- Telur þú að fólk hringi af sömu hvötum í Vinalín-
una og í símatíma útvarpsstöðva?
„Nei, ég held að þeim sem hringja í Vinalínuna líði
verr. Þegar fólki líður illa er það ekki tilbúið til að út-
varpa því, nema í undantekningartilvikum. “
- Er símaþjónusta á borð við Vinalínuna úrræði fyrir
þá sem finna sig einmana eða líður illa?
„Já, það tel ég. Það tekur tíma fyrir svona þjónustu
að festa sig í sessi, en þessi valmöguleiki er kominn til
að vera. Þetta verður þó aldrei nema fyrsta skref, þeg-
ar fólk á í verulegum vanda. Vinalínan getur hjálpað
fólki að leita faglegrar aðstoðar. Ég óttast að peningas-
kortur standi Vinalínunni helst fyrir þrifum, þetta er
sjálfboðastarf og rekið af sjálfboðal-
iðasamtökum. Það er mikilvægt að
sjálfboðaliðarnir gefist ekki upp við
byrj unarörðugleikana. “
-Er algengt að sama fólkið hringi,
eða eru sífellt nýir á línunni?
„Á tímabili hringdi sama fólkið oft.
Annars held ég að þetta gangi í bylgj-
um, líkt og gerist í annarri félagslegri
þjónustu og þeir þekkja sem vinna við
hana.“
Jónsson sái- ~ Hvað se&ir Það okkur um íslenskt
fræðingur. þjóðfélag að hér skuli vera þörf á þjón-
ustu af þessu tagi?
„Ég held ekki að það segi neitt um íslenskt þjóðfélag
eitt og sér, heldur miklu fremur um þá þróun sem al-
menn er á Vesturlöndum. Hér er firring, fólk fjarlæg-
ist. Persónuleg einangrun vex og hraðinn er orðinn svo
mikill að við höfum ekki tíma hvert fyrir annað."
- Hvers vegna gefur fólk sér tíma til að svara símum
Vinalínunnar?
„Mér finnst áberandi í fari þess mjög sterk löngun
til þess að hjálpa öðrum.“
■■■■ HALLGRÍMUR THORSTEINSSON ÚTVARPSMAÐUR
EINMANA FÓLK
AÐSTANDENDUR Vinalínunnar telja sig merkja
tengsl milli tíðni símhringinga til sín og útsendinga
símasamtalsþáttarins Kvöldsagna á útvarpsstöðinni
Bylgjunni. Hallgrimur Thorsteinsson er einn umsjón-
armanna Kvöldsagna. Hann lýsir þættinum þannig
að hann sé „á persónulegu nótunum — um málefni
einstaklingsins".
- Hvaða fólk er það sem hringir í Kvöldsögur?
„Oft er þetta einmana fólk, en ekkert ein ákveðin
tegund af fólki. Ég held að það séu margir einmana og
hver sem býður þjónustu af þessu tagi heyri í þessu
fólki. Hvort sem það er opin símalína hjá Rauða krossin-
um eða á útvarpsstöð. Eg býst við að það sé rétt sem
fræðimenn halda fram, að firringin sé að aukast með
eflingu borgarsamfélagsins, einmanaleikinn vaxi.“
- Hefur þú velt fyrir þér hvaða hlutverki Kvöldsögur
gegna?
„Já, auðvitað hef ég gert það. Það hefur komið fyrir
að menn hafi hringt í öngum sínum. Ég man eftir einum
sem hringdi og var kominn alveg á
ystu nöf. Hann talaði mikið um sjálfs-
morð og þetta var síðasta haldreipið í
tilverunni — að hringja og hrópa á
hjálp. Ég talaði við hann í beinni út-
sendingu í einar 15 mínútur og benti
á ýmis úrræði. Við erum með lista frá
Rauða krossinum yfir stuðningsaðila
og vísum illa stöddu fólki eitthvað
áfram. Það er ekki skilið eitt eftir með
vandann."
- Er mikið um að fólk sem á í sálar-
kreppu hringi?
„Já, sjálfsagt. Það hringir bæði fólk
sem á í tímabundnum sálarflækjum og meira veikt fólk,
sem við að sjálfsögðu hleypum ekki í útsendingu. Við
síum það úr.“
- Er meira hringt úr borginni en þéttbýlinu?
„Mér virðist fólk hringja af öllu hlustunarsvæði stöðv-
arinnar, borgin sker sig ekkert úr með meiri hringingar."
Hallgrímur
Thorsteinsson
útvarpsmaður.
MIÐALDRA KARL
FARVEGUR FÓLKS
Forvitnin rak hann á kynningarfund um Vinalínuna.
Hann langaði að vita um hvað svona starfsemi sner-
ist, hverjir notuðu þjónustu af þessu tagi og hvemig
tekið væri á móti þeim sem hringdu. Að loknu undir-
búningsnámskeiði ákvað hann að verja einu ári sem
sjálfboðaliði í Vinalínunni, nú er árið á enda.
- Fékkstu forvitni þinni svalað?
„Já, ég held ég verði að segja það. Þetta byijaði með
ítarlegu námskeiði sem var allmikils virði fyrir alla sem
það sóttu."
- Hvert álítur þú vera hlutverk svona þjónustu?
„Ég tel að þetta sé farvegur sem virkilega einmana
fólk getur leitað í; fólk sem er eitt vegna sjúkdóma,
atvinnulegrar eða félagslegrar einangrunar, hefur misst
ástvini eða annað. Mér finnst þurfa að kynna þetta bet-
ur og held að fjöldi fólks viti ekki að þessi farvegur er til.“
- Fannst þér fólk feimið við að hringja?
„Já, það var áberandi. Fólk er beinlínis hrætt, veit
ekki á hveiju það á von og finnst það jafnvel vera að
Ijóstra einhveiju upp um sjálft sig. Samt ríkir algjör
nafnleynd, við spyijum í mesta lagi um aldur, samtalið
er fullkomið trúnaðarmál. Fólk guggnar jafnvel um leið
og búið er að heilsast. Ef fólk hefur kjark til að halda
sambandinu áfram getur náðst ágætis samtal.“
- Leitar fólk eftir því að fá að tala aftur við sömu
sjálfboðaliðana?
„Já, það er þó nokkuð mikið um það. Maður getur
sagt að það sé svolítið innanhússböl hjá Vinalínunni að
sami einstaklingur er ekki á vakt nema þriðju hveija
viku. Fyrir þá sem hringja er varla hægt að halda stöð-
ugu sambandi við símavin á Vinalínunni. Það er ef til
vill ekki heldur æskilegt.“
- Myndaðir þú þér skoðun á því hverjir það eru sem
hringja?
„Dálítið stórt hlutfall þeirra sem hringdu voru andlega
veiklaðir einstaklingar. Ég átti von á fleira andlega heilu
fólki sem átti í tímabundnum félagslegum vandræðum.
Þetta kom mér mest á óvart."
- Telur þú vera gagn að Vinalínurini?
„Ég tel að margir hafí fengið mjög góðar viðtökur
og vel hafi verið greitt úr fýrir mörgum. Málið er að
leiða þann sem maður talar við að þeirri lausn sem hann
vill sjálfur finna. Staðreyndin er sú að þeir sem hafa
sæmilega andlega heilsu hafa í stórum dráttum hug-
myndir um hvemig þeir geta leyst sín mál. Þá vantar
bara svolítinn stuðning."
■■UNG
VILDIHJÁLPA ÖÐRUM
Hún var fórnarlamb sifjaspella og leitaði fyrir nokkr-
um árum til Stígamóta eftir hjálp. Hana langaði að
hjálpa öðrum, eins og henni sjálfri hafði verið hjálp-
að, og gerðist sjálfboðaliði í símaþjónustu Vinalín-
unnar.
- Hefur starfið mætt væntingum þínum?
„Að sumu leyti, það koma sjaldan upp stór vanda-
máí. Þegar þau koma vísum við fólkinu til þeirra aðila
sem eru sérhæfðir til að fást við vandamál af því tagi.
Símaþjónustan felst mest í því að spjalla við fólk. Það
hringir til að spjalla við einhvem og til að létta á hjarta
sínu. Fólki finnst jafnvel auðveldara að tala um viðkvæm
mál við einhvem sem það þekkir ekki, en við nákominn
ættingja eða kunningja."
- Ætlar þú að halda áfram sem sjálfboðaliði?
„Mig langar til þess. Ef ég hætti þá verður það ekki
vegna þess að mér líki ekki starfið, heldur vegna anna
á öðrum sviðum."
- Hvernig farið þið að þegar vaktir ykkar rekast á
við sumarfrí og annað?
„Við skiptumst á vöktum á sumrin og eins þegar próf
eru í skólum. Það era talsvert margir háskólanemar í
hópi sjálfboðaliðanna."
- Hafa samtöl á Vinalínunni haldið fyrir þér vöku?
„Nei, enda hef ég aldrei lent í mjög erfíðum málum.
Við lærðum hjá Sigtryggi sálfræðingi að taka málin sem
koma ekki inn á okkur. Það merkir samt ekki að við
sitjum við símann eins og vélmenni. Oft koma upp gleði-
leg mál, engir erfiðleikar, heldur vill fólk bara tala við
einhvern á léttum nótum.“
- Á þetta fólk ekki kunningja eða vini?
„Ég hef spurt að því og það virðist vera svo, en oft
eru kunningjamir ekki heima, eða það vill bara tala við
okkur!“
- Verður þú vör við að þeir sem hringja í ykkur hringi
einnig í símaþætti útvarpsstöðva?
„Nei, ég held að það sé ekki sama fólkið, en það má
vel vera. Mér finnst skrýtið að geta talað um vandamál
sín í beinni útvarpssendingu."
KYRR FORM
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
í sýningahomi Sævars Karls
kynnir þessar vikumar Hólmfríð-
ur Sigurðardóttir nokkur rýmis-
verk sem hún gerði á síðasta ári.
Hólmfríður lauk námi úr MHÍ
árið 1988 og hefur stundað nám
við listakademíuna í Flórenz frá
1989 hjá prófessor D. Fumasi.
Hún hefur áður tekið þátt í tveim
samsýningum, hinni fyrri í Hafn-
argalleríi 1988, en hin seinni bar
nafnið Rex og fór fram í Flórens,
en hvers eðlis hún var veit ég ekki.
Þetta er þannig framraun
Hólmfríðar hvað einkasýningu
snertir, að hún velur að fylgja
henni úr hlaði með stuttri umsögn
og hugleiðingu. Umsögnin hljóðar
þannig: „Hvað segja orð? Hvað
segja verk? Getur eitt form talað
um annað? Tilfinning og hönd búa
verkin undir eftirlit hugar. List
er leit, leit að sjálfum sér, dýpra
sjálfi, innri kyrrð: persónuleg birt-
ing, kyrr form.“ Ekki veit ég
hvort þessi almennu sannindi séu
samsetning myndlistarkonunnar
eða hugleiðing kennarans, en þau
ættu að vera ýmsum er skoða
sýninguna nokkur leiðsögn um
stefnumörk og markmið gerand-
ans.
Hugleiðing ber með sér að
myndverkin séu gerð í samhljómi
heimspékilegra þanka um
sköpunarverkið og getnaðinn.
„Hið einfalda, þijú frumform.
Tvennt, sem getur af sér hið
þriðja. Eitt í öðru, annað í því.
Ég, þú líkamir. Heimur forma,
sköpun, sól. Kross, lárétt, lóðrétt.
Kona, Karl, í hvort öðru. Hringur
í hring, Barn.“
Sýningin er þannig hugmynda-
fræðilegs eðlis og hin formrænu
tákn sem Hólmfríður gengur
útfrá era alkunn, bæði úr fortíð-
inni og nútímalist.
Þessi sýning virkar einnig ein-
hvem veginn svo fullorðin og
þroskuð, því að maður hefur séð
svo margar hliðstæður í þessum
vekram, enda eru formræn átök
við sjálfan efniviðin vart merkjan-
leg. Slík list er þannig meir í ætt
við hönnun en skapandi tilfinning-
ar ásamt staðfestingu á því sem
aðrir hafa gert, — eins konar
endurómur á alþjóðlegum staðli
listarinnar, þar sem uppruninn
hefur minnna vægi og sjálfið er
þurrkað út, en heimspekilegar
þankar látnir lyfta undir verkin.
Þannig séð virkar þetta allt
eitthvað svo tilbúið og ópersónu-
legt, og ég er mun meira fyrir
það, er hönnun verður að riskmik-
illi skapandi list, en er list verður
að almennri hönnun.
George Bemhard Shaw sagði
eitt sinn: „Æskan er dásamleg,
synd að splæsa henni á unga fólk-
ið!“ En er það ekki einnig synd,
er að áram ungt fólk gengur í
akkorð við fijómagn æskunnar
og hallar sér alfarið að því sem
hinir eldri og þroskaðri hafa þeg-
ar gert?
Fólk kemur þá fullskapað á
sýningarvettvang úr hinum ýmsu
listaskólum, sem marxistar skóla-
kerfisins hamast við að útjafna
og staðla. En þetta er lítil sýning
og segir vonandi ekki allt um
myndlistarkonuna Hólmfríði Sig-
urðardóttur, jafnframt er neisti
sköpunar finnanlegur í verkinu
„Samstæður l-6“, sem eru sex
Íítil verk í lóðréttri röð. Svo að
farsælast er að fortaka ekkert.
Úr islenzkri náttúru
í Galleríi 15 við Skólavörðustíg
sýnir Hollendingurinn Willem
Labej 24 litlar málaðar myndir.
Labeij er fæddur í Rotterdam
1943 og nam við listaskóla þar á
árunum 1968-9, en var svo við
nám í iðnaðarhönnun í Eindhoven
á árunum 1970-1972, en söðlaði
svo aftur yfir í nám í frjálsri
myndlist og nam við Jan van
Eyck akademíuna 1972-1975.
Hann hefur haldið sýningar í
Hollandi og erlendis, og að auki
í Stykkishólmi og Siglufirði, og
er myndverk eftir hann í eign
Siglufjarðarkaupstaðar. Á íslandi
hefur Labeij dvalið sl. þijú ár, og
hefur unnið mikið að list sinni og
þannig era myndimar á sýning-
unni einungis hluti þess sem hann
hefur afkastað á tímabilinu.
Listamaðurinn Ieggur útaf
hughrifum frá náttúrunni í mynd-
um sínum, og er það í raun auð-
séð. Hér koma fram ýmis veðra-
brigði og bein áhrif frá formunum
landsins án þess að um kortagerð
sé að ræða.
Hér er um lit- og formrænan
leik að ræða í beinum tengslum
við hið sýnilega, eða undir áhrif-
um þess sem situr í minningunni
og brýst fram er gerandinn mund-
ar verkfærin.
Þetta ferli er auðþekkjanlegt
af vinnubrögðunum t.d. getur
litaspilið verið opið og bjart eins
og t.d. í myndunum 15 og 16,
dökkt og mettað eins og eftir rign-
ingu í myndunum 19 og 20, eða
létt og leikandi eins og í mynd
nr. 2.
Myndimar eru þannig augljós-
lega gerðar undir hughrifum sem
náttúran og umhverfíð kallar
fram, og þannig vinna yfirleitt
flestir jarðtengdir listamenn jafn-
vel einnig þeir sem mála hvað
óhlutlægast. Utanaðkomandi
áhrif geta nefnilega komið greini-
lega fram í hreinni strangflatalist
og er hér Piet Mondrian skýrasta
dæmið.
Það er auðséð á myndum
Labejs að hér fer skólaður lista-
maður er býr yfír dijúgri reynslu
í meðhöndlun litbrigða og hefur
að auki ríka tilfinningu fyrir form-
rænum leik. Myndirnar bera ljóð-
rænum kenndum vitni og eru lík-
astar smáljóðum er finna dýpt
sína og samhljóm í skynrænum,
ósjálfráðum viðbrögðum gerand-
ans.
Willem Labej er á eins konar
siglingu á rúmsjó endalauss flæð-
is lita og forma, og er þannig á
sinn hátt svo sem segir í kynn-
ingu e.t.v. ekki svo lítið skyldur
Hollendingnum fljúgandi.
Kvikmyndasýning
í Norræna húsinu
DANSKA kvikmyndm „Johannes’ hemmelighed,, verður sýnd
í dag, sunnudaginn 31. janúar í Norræna húsinu.
Myndin segir frá Jóhannesi sem
er 9 ára gamall. Foreldrar hans eru
nýskilin og um tíma lifir hann og
hrærist í eigin ævintýraheimi. En
hann á líka vinkonu sem heitir Jesú
og er alltaf í gúmmístígvélum og
með bakpoka. Þau tvö bralla ýmis-
legt saman og lenda í mörgum
skemmtilegum ævintýrum.
Þetta er kvikmynd ætluð börnum
á öllum aldri og er hún tæplega ein
klst. að lengd með dönsku tali. All-
ir eru velkomnir og er aðgangur
ókeypis. (Fréttatilkynning)