Morgunblaðið - 27.07.1993, Blaðsíða 4

4 B
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. JÚLÍ 1993
var í list Finns. Það var mikil upplif-
un að skoða þær og fræðast um
leið um sögu listarinnar og mennina
sem báru hana uppi og settu mark
sitt á listasöguna. Ég skynjaði þá
hina gagnkvæmu ást og virðingu
sem þau báru hvort til annars sem
hélst til hinstu stundar. Hvar sem
Finnur var þar var Guðný og lagði
ævinlega eitthvað gott til málanna.
Ég er þakklátur fyrir að hafa kynnst
þeim hjónum. Innilegar samúðar-
kveðjur.
Sigurður K. Arnason.
Finnur Jónsson, listmálari, er lát-
inn, á 101. aldursári. Hann var einn
af okkar mestu listamönnum. Ein-
fari í málaralistinni, allt frá byrjun
þegar hann var í Þýskalandi og
sýndi svo sínar framúrstefnu af-
strakt-myndir hér heima og það var
bara pípt á list hans.
Það var ekki fyrr en Finnur var
kominn yfir sjötugt að Listasafn
íslands rausnaðist til að kaupa af
honum nokkrar Iitlar myndir. Finnur
var ekki í náðinni hjá listaklíkunni,
samherjum Stalíns og félögum.
Listaklíkan hér var hatrömm. Þá
var árans kommúnisminn allsráð-
andi hér í öllum listgreinum. Það
var enginn listamaður ef hann var
ekki í þeirri klíku.
Finnur Jónsson neyddist til að
fara að mála landslags-, sjávar- og
fuglamyndir. Þar var hann líka ein-
fari og persónulegur, öðruvísi en
aðrir málarar. Fyrir þær myndir var
hann líka gagnrýndur afar miskunn-
arlaust þannig að hann seldi lítið,
þó að nokkrir góðir menn keyptu
stundum af honum myndir til gjafa.
Finnur varð að fara að vinna fyr-
ir sér með teiknikennslu, bæði í
Menntaskólanum í Reykjavík og
Flensborgarskóla. Það þótti nú ekki
par gott í þá daga og þykir ekki
enn og þeir menn gjaman nefndir
frístundamálarar.
Það var hryllingur hvernig þá var
farið með ýmsa góða málara, reynd-
ar skáld líka sem ekki vildu láta
stjórna sér af kommúnistaklíkunni.
í þeim hópi vom Finnur Jónsson,
Gunnlaugur Blöndal, Jón Engil-
berts, Guðmundur frá Miðdal og
fleiri og fleiri. Þrátt fyrir þetta hélt
Finnur sínu striki, enginn réð við
hann. Finnur var kominn yfir átt-
rætt og frægur í útlöndum fyrir
afstraktmyndir sínar þegar hann
fékk loks heiðurslaun frá Alþingi.
Finnur var aðaldriffjöðurin í
stofnun Myndlistafélags íslands árið
1961 og formaður þess meðan það
félag lifði. Hann var gerður að heið-
ursfélaga FÍM á meðan hann var
formaður Myndlistafélagsins, klókt
það. Sem formaður Myndlistafé-
lagsins tókst honum að koma því í
gegn að félagar þess fengu að kjósa
í listráð. Myndlistafélagið setti upp
margar sýningar, samanber Vor-
sýningarnar, ef einhver man ennþá
eftir þeim. Finnur var aðalmaðurinn
í þeim sýningum öllum. Þessar sýn-
ingar vom reyndar hakkaðar niður
af gagnrýnendum en fengu mikla
aðsókn.
Það var gaman að heimsækja
Finn á Kvisthagann í Reykjavík. Þar
vom haldnir stjórnarfundir Mynd-
listafélagsins og Guðný, eiginkona
Finns, tók alltaf vel á móti okkur.
Þetta voru skemmtilegir tímar þó
að maður væri illa séður af komm-
únistaklíkunni að vera í svona vondu
félagi.
Finnur var orðinn veikur, hættur
að mála og kominn á spítala þegar
hann tók sig til og gaf Listasafni
íslands öll sín verk. Það var þeim
mátulegt, en stórgjöf. Þar launaði
Finnur illt með góðu sem var honum
líkt. Guðs gjöf til safnsins sem aldr-
ei verður hægt að meta hjá ís-
lenskri þjóð. Nú er það kannski
metið og Listasafn íslands hafði í
fyrra stóra yfirlitssýningu á verkum
hans, en þó vantaði mikið af ýmsum
góðum myndum, meistaraverkum.
Finnur háði langa og stranga
baráttu í listinni. Blessuð sé minning
hans, hann mun lifa og verk hans.
Kær kveðja til eftirlifandi eigin-
konu, Guðnýjar Elíasdóttur, sem
stóð alltaf með manni sínum í gegn-
um súrt og sætt.
Krísuvík, 21. júlí 1993,
Sveinn Björnsson.
Listamaðurinn við fjögur olíumálverk í vinnustofu sinni. Frá vinstri: Sól tér sortna 1955, Síldarrrómantík 1936, Tvístirni 1980 og Eldblóm-
ið 1966.
Marglitur heimur var eitt átta verka Finns á Sturm - sýningunni í
maí 1925. Starfsemi Sturm lagðist niður 1932 og lengi vel töldu
menn verk Finns glötuð. Hins vegar hafði bandarískur listsafnari
Katherine S. Dreier keypt tvö verka Finns, Marglitan heim og Konu
við spilaborð, stuttu eftir að þau voru fyrst sýnd í Berlín. Myndirn-
ar voru svo geymdar í frægu framúrstefnumálverkasafni hennar í
Bandaríkjunum. Dreier arfleiddi svo listasal Yale - háskólans að
safni sínu og þar eru þessi tvö málverk Finns Jónssonar geymd nú.
ekkju hans frú Guðnýju Elísdóttur
okkur innilegustu samúðarkveðjur
og minnumst Finns með þakklæti
og virðingu.
F.h. Félags íslenskra gullsmiða,
Leifur Jónsson gullsmiður,
formaður Félags íslenskra
gullsmiða.
Finnur Jónsson lést aðfaranótt
20. júlí síðastliðinn á Hrafnistu í
Reykjavík á 101. aldursári. Finnur
verður að teljast meðal hinna stóru
i hópi frumkvöðla íslenskrar mynd-
listar sem fæddir voru fyrir alda-
mótin. Finnur fór utan og nam
myndlist í erlendum listaskólum og
hann hreifst með þegar bylgja óhlut-
bundinnar listar fór um skólann.
Arið 1925 voru myndir hans valdar
á sýningu Der Sturm í Berlín. Árið
1970 var honum boðið á vegum
Evrópuráðsins í Strassburg að sýna
tvær myndir á sýningunni „Evrópa
1925“. Þegar Finnur kom heim sneri
hann baki við abstraktlistinni. Hann
fór víða um öræfi landsins og mál-
aði. Þekktar 4ru þjóðlífsmyndir
hans. Einkum voru honum hugleikn-
ir sjómenn á litlum bátum í úfnu
hafinu, ef til vill voru þar áhrif frá
því þegar hann, sem ungur maður,
var formaður á litlum báti og reri
frá_ Djúpavogi.
Ég kynntist Finni þegar við vor-
um í hópnum sem stofnaði Myndlist-
arfélagið haustið 1961, en hann var
formaður þess meðan það starfaði.
I fundargerð stofnfundarins er
skrifað eftir Finni, sem þá var fund-
arstjóri, að félagið ætti að gæta
hagsmuna félagsheildarinnar en
taka ekki afstöðu til ákveðinna lista-
stefna." Þess var líka vandlega
gætt þegar valdar voru myndir til
sýningar á vorsýningum félagsins
að allir hefðu jafnan aðgang og
stundum var listamönnum utan fé-
lagsins boðið að vera með. Allan
sjöunda áratuginn var sýnt hvert
vor, fyrst vorið 1962.
Á þessum árum kom ég oft á
Kvisthaga 6 til Finns og Guðnýjar
og átti góðar stundir með þeim hjón-
um. Þar voru myndir á veggjum sem
báru vott um hina miklu breidd sem
Kveðja frá Bandalagi
íslenskra listamanna
íslenskir lsitamenn kveðja í dag
Finn Jónsson, listmálara, hinstu
kveðju. Listsköpun Finns er fýrir
löngu orðin þáttur í íslenskri menn-
ingarsögu og myndir hans, eins ólík-
ar og þær geta nú verið hver ann-
arri, orðnar sjálfsagður hluti þess
myndheims sem íslendingar alast
upp við. Finns er ekki síst minnst
fyrir þær undurfögru og áhrifamiklu
myndir sem hann málaði á þriðja
áratugnum og eru kenndar við kúb-
isma. Með þessum myndum kynnt-
ust íslendingar í fyrsta sinni óhlut-
bundinni myndlist, en sú tegund list-
ar átti síðar eftir að verða ríkjandi.
Áður en svo varð var Finnur hins
vegar búinn að snúa við blaðinu og
málaði þá myndir sem sóttu greini-
lega fyrirmyndir úr mannlífi og
náttúru. Þessar myndir eru oftar
en ekki málaðar skörpum dráttum
og þó svo að í þeim búi einhvers
konar frásagnir, oftast af hafinu,
smjúga þær inn í vitund áhorfand-
^ins sem örsnögg leiftur.
I listinni þurfa menn að búa yfir
djörfung ef þeir ætla að ganga gegn.
þeim stefnum sem eru ríkjandi
hveiju sinni. Þetta á ekki síst við í
fámennu samfélagi eins og okkar
þar sem minnstu frávik frá kreddun-
um geta kostað lítillækkun og jafn-
vel útskúfun. Finnur Jónsson fór svo
sannarlega sínar eigin leiðir og valdi
þær án tillits til þess hvort þær
væru þóknanlegar ríkjandi listpáf-
um eða ei. Að þessu leytinu til get-
ur Finnur verið okkur yngri lista-
mönnum fyrirmynd, ekki veitir af
átyrk í baráttunni gegn því tildri
og hégóma sem nú flæðir taumlaust
inn á akra listsköpunarinnar.
íslenskir listamenn eiga Finni
ekki einungis að þakka þau verk
sem komu úr smiðju hans, heldur
einnig þau störf sem hann innti af
hendi fyrir samtök þeirra. Hann var
meðal annars einn af stofnendum
Félags íslenskra myndlistarmanna
og í stjóm þeirra samtaka um
margra ára skeið. Með Finni Jóns-
syni er fallinn í valinn maður, sem
átti þá löngu ævi og miklu örlög
með þjóð sinni að vinna sig út úr
hlekkjum hjáleigumennsku til sjálf-
stæðis, úr kotungsskap til ríkidæm-
is, og úr viðjum fáfræði til menntun-
ar. Við, sem höldum áfram veginn,
ættum að minnast þessara afreka
aldamótakynslóðarinar, og láta þau
afrek blása okkur í bijóst krafti og
þori til þess að takast á við þá erfið-
leika og þrautir sem framundan
eru. Með þessum orðum fylgja
dýpstu samúðarkveðjur til ástvina
Finns og ættingja.
Hjálmar H. Ragnarsson.
Finnur Jónsson var heimsfrægur
fyrir myndlist sína, landslags- og
sjávarmyndir. En það sem hann
verður mjög líklega þekktastur fyrir
um alla framtíð eru abstraktmyndir
hans sem hann var frumkvöðull ís-
lenskra myndlistamanna að.
Ekki eru allir sem vita að Finnur
var einnig mjög góður gullsmiður,
en ekki fór mikið fyrir því síðustu
40 árin, þar sem myndlistin átti hug
hans allan.
Finnur byijaði að læra gullsmíði
1915 og tók sveinspróf árið 1919,
meistari hans var Jónatan Jónsson.
Finnur starfaði við gullsmíðina um
hríð. Hann fór til Danmerkur og
vann þar hjá Mikkelsen hirðgullsmið
í Kaupmannahöfn. Árið 1926 opnaði
hann í félagi við Kjartan Ásmunds-
son gullsmið, gullsmíðaverslunina
Hringinn og vann hana um skeið.
Finnur var í stjórn Félags íslenskra
gullsmiða um tíma og starfaði þar
sem ritari félagsins. Árið 1985 var
Finnur gerður að heiðursfélaga í
Félagi íslenskra gullsmiða.
Við gullsmiðir á íslandi eru stolt-
ir af að hinn frægi listamaður hafi
verið í okkar röðum, og sendum við
Finnur ásamt ferðafélögum: Frá vinstri: Steindór Steindórsson, Finn-
ur, Jón Eyþórsson, Pálmi Hannesson og Magnús Björnsson.