Morgunblaðið - 15.01.1994, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. JANÚAR 1994
B 3
Morgunblaðið/Kristinn
Þjóðleikhússins nú fara Bríet Héð-
insdóttir og Baltasar Kormákur,
Edda Arnljótsdóttir og Ingvar E.
Sigurðsson, Steinunn Ólína Þor-
steinsdóttir og Ragnheiður Steind-
órsdóttir. Frumsamin tónlist er
eftir Hilmqr Örn Hilmarsson, leik-
mynd og búninga sér Elín Edda
Arnardóttir um og lýsingu annast
Björn Bergsveinn Guðmundsson.
Hæfileikar fengu fá ár
Federico García Lorca var fjöl-
hæfur listamaður; drátthagur rit-
höfundur með tónlistargáfu sem
kennari hans taldi að hefði getað
gefið eins mikið og orðsnilldin. En
hann valdi að sækja fram á rit-
velli, með leikhúsást í arf frá æsku-
heimilinu. Sonur efnaðs óðalseig-
anda og seinni konu hans sem var
kennari sagðist García Lorca hafa
tilfinningar föður síns og gáfur
móðurinnar.
í langvinnum veikindum sem
barn var hann mikið heima við hjá
konunum og lærði ýmsa söngva
og Ijóð áður en hann varð almenni-
lega talandi. Farandleikflokkur
með brúður í heimabænum
skammt frá Granada heillaði hann
þegar hann var átta ára og síðan
urðu leiksýningar snáðans Fed-
erico um tíma helsta skemmtun
heimilisfólks.
Sextán ára hóf Lorca háskóla-
nám í lögfræði, sem honum leidd-
ist, og bókmenntum og tók að sitja
löngum stundum með kunningjum
sínum á kaffihúsum. Átján ára orti
hann fyrstu Ijóðin og gaf tvítugur
út prósabók. Hún vakti litla eftir-
tekt líkt og betur hefði orðið um
frumraunina í leikritagerð. Svið-
setningin í mikilvægu leikhúsi í
Madrid 1920 þótti mesta hneisa.
Ári seinna kom fyrsta Ijóðabók
Lorca út og næstu ár á eftir tók
leikritum að fjölga.
Lorca ferðaðist talsvert og naut
vaxandi viðurkenningar fyrir skrif
sín. Hann leikstýrði sjálfur frum-
uppfærslu Blóðbrullaups og
breytti því iðulega frá einni sýningu
til annarrar. Þannig hefur verkið
verið kvikt frá fyrstu tíð, lifandi
með fólkinu sem setur það á svið
og þeim sem koma í leikhúsið.
Þ.Þ.
verið. Við byrjum alltaf klukkan átta
og höldum áfram svona eitthvað
fram eftir.
Síðan hef ég og franskur skipti-
nemi, Serge Comte, í félagsskap
við Philippe Dorain, áhuga á aksjón
með vélar á staðnum. Bæði sem
framhaldi af innréttingu staðarins
og beinni þáttöku í því sem fram
fer. Sumum hefur þótt bíómyndir
sem sýndar eru á barnum hverfa
inn í veggina og við athugum hvað
gerist með öðrum aðferðum. Til
dæmis var prófað á laugardaginn
að sýna upptökur sem gerðar voru
rétt áður. Margir stöldruðu við og
spáðu í hvað væri að gerast -
maðurinn sem sást ganga inn var
alls ekki þarna þegar þeir sneru sér
við til að gá.
Svo kemur þetta gagnvirka vídeó
sem tekur beinlínis þátt í því sem
er að gerast á barnum. Spurningin
hvernig fólk tekur rafeindagestinum
er opin í alla enda."
Þ.Þ.
NÝR forstjóri Norræna hússins
tók til starfa um síðustu áramót
og kemur hann að þessu sinni frá
Danmörku. Hann heitir Torben
Rasmussen og er 39 ára gamall,
en hann er sá yngsti sem tekið
hefur starfið að sér hingað til. í
samtali við Morgunblaðið lagði
hann áherslu á að starfsemin í
Norræna húsinu yrði áfram á jafn
breiðum grundvelli og undanfarin
fimm ár þegar fráfarandi forstjóri
þess, Lars-Áke Engblom sat við
stjórnvölinn. Hann vill að húsið
nýtist á sem allra víðtækastan
hátt og bendir í því sambandi á
að þar sem hann sé á vissan
hátt háður sambandi við íslend-
inga í tengslum við starfsemina
í húsinu þá vilji hann gjarnan fá
að kynnast hugmyndum þeirra
og ræða við sem flesta um starf-
semina. Torben Rasmussen er
fjölskyldumaður og með honum
hingað til lands kom eiginkona
hans Else og börn þeirra tvö,
Sidsil sem er 13 ára og Johan 9
ára.
ókunnugur (slandi því hann kom
hingað til lands þegar hann var
19 ára gamall og starfaði þá á
bænum Garðsauka í nágrenni
Hvolsvallar í 1 '/2 ár. Hann segir að
á þessum tíma hafi hann ekki haft
neinn sérstakan áhuga á að læra
tungumálið heldur hafi hann ein-
göngu verið kominn hingað til
lands í þeim tilgangi að vinna.
Engu að síður hafi hann náð tökum
á því að skilja almennt íslenskt
talmál allvel og það hafi komið að
góðu gagni núna þar sem það
hafi auðveldað honum að hefja
samskipti við íslendinga vegna
starfsins. „Á þessum árum var ég
eins og margt annað ungt fólk
óviss um hvaða stefnu ég ætti að
taka í lífinu, og þegar mér gafst
tækifæri til að koma til íslands þá
fannst mér það spennandi valkost-
ur,“ sagði hann.
Torben er fæddur á sveitabæ á
Jótlandi og ólst hann því upp í
dönsku landbúnaðarumhverfi.
Hann hefur fengist við ýmislegt
af ólíkum toga í gegnum tíðina, en
það segir hann að sé kannski ein-
kennandi fyrir fólk af hans kynslóð
í Danmörku.
„Auk þess að stunda bústörf á
íslandi var ég í hermennsku í eitt
ár, dvaldi í Suður-Ameríku í hálft
ár og einnig var ég á lýðháskóla í
hálft ár. Þá stundaði ég margvísleg
störf um 2-3 mánaða skeið í senn,
t.d. á spítölum og í hafnarvinnu í
Árósum. Þar lagði ég síðan stund
á nám í bókmenntasögu við
Árósarháskóla og lauk því námi
1987. Þá fékk ég kennarastöðu á
lýðháskóla í Danmörku þar sem
ég hef kennt í sex ár, en síðasta
árið þar til ég kom hingað til lands
var ég forstöðumaður skólans.
Ásamt bókmenntasögunni, sem
var mitt aðalfag, las ég listasögu,
kvikmyndasögu og arkitektúr, þ.e.
fræðilega hlutann en ekki þann
praktíska, og í lýðháskólanum
kenndi ég allar þessar greinar.
Bakgrunnur minn er því fremur
víðfeðmur og að mínu mati heppi-
legur fyrir það starf sem ég hef
nú tekið að mér. Norræna húsið á
nefnilega að vera breitt hús og
ekki aðeins fyrir menntafólk og þá
sem eru með „fínan smekk". Hús-
ifTá að vera fyrir alla þá sem hafa
áhuga á að heimsækja það, hvort
sem þeir vilja notfæra sér bóka-
safnið, heimsækja kaffistofuna
eða hlusta á tónlist og skoða
myndlistarsýningar," sagði Tor-
ben.
Fólkið sjálft þátttakendur
Aðspurður hvort hann hafi starf-
að eitthvað á sviði norrænnar sam-
vinnu áður en hann kom hingað
sagði Torben að svo hefði ekki
verið, en hins vegar væri uppruna-
lega hugsuninn að baki lýðháskól-
anna norræn og þar væri á vissan
hátt unnið á samnorrænum for-
sendum. Þær hefðir hefði hann að
sjálfsögðu í farteskinu en um form-
lega þáttöku í norrænu samstarfi
hefði hins vegar ekki verið að ræða
að öðru leyti.
„Ég stend mjög auðmjúkur
undanfarið ár, eða frá því ákveðið
var að hann tæki við forstjórastarf-
inu. Hann segir að það hafi verið
verið undarleg tilfinning fyrir sig
að upplifa það að í Danmörku
væri norræn samvinna ekki mjög
ofarlega í huga fólks og það leiddi
lítt hugann að Norrænu húsunum
t.d. í Reykjavík og í Þórshöfn í-
Færeyjum.
„Það verður að segjast eins og
er að þótt mikil vinna hafi verið
lögð í þetta hús þá er það fátítt
að almenningur í Danmörku þekki
til starfsemi þess. Þetta leiðir hug-
ann að stöðu Danmerkur með til-
liti til Norðurlandanna annars veg-
ar og Evrópubandalagsins hins
vegar, en eftir 20 ára veru í EB
hefur Danmörk að vissu leyti snúið
baki við Norðurlöndunum. Ég held
að vegna þessa skipti það máli
fyrir stjórn hússins að ég er Dani,
en hins vegar held ég að í Dan-
mörku sé vaxandi áhugi á Norður-
löndunum. Fólk er margt byrjað
að velta vöngum og orðið óvisst
gagnvart EB vegna
þess hve það hefur
vaxið úr því að vera
frjáls samvinna
sjálfstæðra ríkja í
það að vera ríkja-
bandalag. Það eru
margir í Danmörku
sem óttast þetta.
Það hefur því
vissulega gildi fyrir
Danmörku að það
er Dani sem er nú
forstjóri Norræna
hússins, þvf auðvit-
að hef ég fyrst og
fremst tengsl
þangað.
Ég held að Lars-
Áke Engblom fráf-
arandi forstjóri hafi
kannski verið sá
sem opnaði Nor-
ræna húsið hvað
mest. Ég hef það á
tilfinninguni að
áður hafi starfsemi
þess farið að miklu
leyti eftir áhuga-
málum forstjór-
anna, og þannig
hafi t.d. verið lögð
mikil áhersla á tón-
listarflutning hjá
þeim sem hafði
áhuga á tónlist og
Húsið
á að veia
fvrir aila
TORBEN RASMUSSEN ER NYR
FORSTJORI NORRÆNA HUSSINS
frammi fyrir þeirri hefð sem skap-
ast hefur varðandi starfsemi Nor-
ræna hússins og fyrrverandi for-
stjórar hafa átt þátt í að móta, og
með tilliti til þess kem ég því ekki
til með að gera neinar stórvægileg-
ar breytingar á rekstrinum. Eg vil
hinsvegar hrinda í framkvæmd
ákveðinni „virkjunaraðgerð" sem
felur í sér að koma á laggirnar
starfsemi í húsinu þar sem fólk
gerir meira en að vera hlutlausir
áhorfendur eða hlustendur og taki
sjálft þátt í sköpun af einhverju
tagi. Þannig má koma á námskeið-
um fyrir börn og unglinga þar sem
þau fá tækifæri til sköpunar og
koma upp fjölmiðlastofu fyrir
þennan aldurshóp þar sem þau
geta komið og prófað að skrifa,
ritstýra og hanna. Þá kom ég hing-
að með mikið magn Legokubba
sem Legoverksmiðjan í Danmörku
hefur gefið húsinu og ætlum við
að fá arkitekt til að koma og hjálpa
börnunum að byggja úr þeim. Það
að finna sköpunina í sjálfum sér
er því eitt af því fyrsta sem ég vil
hrinda í framkvæmd. Fyrir full-
orðna er það einnig jafn áhugavert
að þeir hugsi meira sjálfir og vil
ég koma á umræðum í húsinu um
heimspekileg efni, listir og félags-
fræðileg efni. Ég held til dæmis
að sú staðreynd að hér er atvinnu-
leysi feli í sér ýmsa möguleika á
að skilja það ástand. Margir eru
þeirrar skoðunar að fólki leiðist
þegar það er án atvinnu en aðrir
segja að það sé ágætt að fólkið
fái frí og geti þannig eytt meiri tíma
t.d. í bóklestur og listsköpun. Þetta
eru vissulega mjög mismunandi
sjónarmið varðandi ástandið, en
ég held að það sé áríðandi að al-
menningur taki þátt í umræðu af
þessu tagi og það verði ekki ein-
ungis stjórnmálamennirnir sem
ákveða aðstæður hinna atvinnu-
lausu heldur verði það málefni
samfélagsins í heild. Almennar
umræður um mikilvæg málefni af
þessu tagi eru nauðsynlegar svo
þær einangrist ekki í þröngum
hópi. Það á þvert á móti að reyna
að fá alla til þátttöku. Það er í raun
og veru eitt af grundvallarskilyrð-
um lýðræðisins að allir þegnar
samfélagsins séu virkir og taki
þátt í umræðum og reyni að skilja
ríkjandi ástand. Lýðræðið verður
aðeins virkt ef við erum þátttak-
endur," sagði hann.
Dagskrá Norræna hússins hefur
enn sem komið er aðeins verið
skipulögð um einn og hálfan mán-
uð fram í tímann og segir Torben
hana því ekki endurspegla hans
eigin hugmyndirað neinu sérstöku
leyti enn sem komið er. „Það ligg-
ur Ijóst fyrir að þegar skipt er um
forstjóra kemur ákveðið tímabil þar
sem starfsemin er í vissri kyrr-
stöðu. Það hefur þó verið ákveðið
að eftir tvö ár verður haldinn fund-
ur hér í húsinu um lýðháskóla, en
ég vil gjarnan kanna hvort grund-
völlur er fyrir slíka starfsemi hér á
landi, og þá einnig kanna mögu-
leikana á þvi fyrir norræna lýðhá-
skóla að halda sumarnámskeið
hérna."
VaxandiáhugiíDanmörku
Torben segist hafa fylgst náið
með starfsemi Norræna hússins
bókmenntir hjá þeim sem höfðu
það áhugasvið. Lars-Áke hefur
hins vegar haft breitt áhugasvið
og fengið hingað fjölda fólks af
ólíkum toga. Ég fylgi því á vissan
hátt hans fordæmi og kannski
held ég að stjórn hússins telji að
það sem hann gerði hafi verið
starfsemi hússins til góðs og því
ákveðið að ráða mann sem hefði
svipaðar skoðanir og hann á þessu
sviði."
Anarkismi í íslendingum
Frá því Torben dvaldist hér á
landi fyrir 20 árum hefur hann
fylgst með íslenskum málefnum
eins vel og honum hefur verið
mögulegt í Danmörku og í skólan-
um þar sem hann starfaði kynnti
hann oft á tíðum landið og íbúa
þess.
„Ég hreifst mjög í þá tíð af
mörgu hér á landi og til dæmis
fannst mér munurinn sem var á
sveitinni hjá Hvolsvelli og höfuð-
borginni Reykjavík alveg geysilega
mikill, en i sveitinni var stundaður
landbúnaður sem var gamaldags
í samanburði við Danmörku. Þegar
maður var kominn til Reykjavíkur
var hins vegar eins og maður væri
kominn í heimsborg. Þá hreifst ég
mjög að þeim anarkisma sem mér
fannst vera í fólkinu og þá á ég
við þá tilhneigingu þess að láta
ekki kerfið beygja sig. Ég held að
íslendingar búi enn yfir þeim eigin-
leika að vera opnir og hreyfanlegir
og þeir eru viðbúnir því að aðstæð-
ur geti breyst og bregðast þá við
því,“ sagði Torben Rasmussen og
viðurkenndi aðspurður að með
þessum orðum væri hann kannski
að lýsa sjálfum sé ekki síður en
því sem hann hefði kynnst í fari
íslendinga.