Morgunblaðið - 04.06.1994, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 4. JÚNÍ 1994 C 3
EKKERT
RAFMAGN
„Tails from a forelorne Fortress" er heiti á nýju íslensku tón-
verki eftir Lárus Grímsson tónskáld. Það er samið fyrir fagott,
fiðlu, sembal og lágfiðlu og verður frumflutt við opnun sýningar
á málverkum eftir Jón Engilberts í Norræna húsinu, í dag, laugar-
dag. Það eru Félag íslenskra myndlistarmanna og Norræna húsið
sem standa að flutningnum undir merki Listahátíðar. Flytjendur
tónverksins eru Brjánn Ingason á fagott, Sigurður Halldórsson á
selló, Hildigunnur Halldórsdóttir á fiðlu og Guðmundur Krist-
mundsson á lágfiðlu.
Aðspurður segir Lárus engin
tengsl vera á milli tónlistar
hans og málverka Jóns. Tónverkið
varð til í fyrrasumar, sérstaklega
samið fyrir Caput-hópinn. Lárus
var á starfslaunum hálft síðasta
ár, bjó um sig í Amsterdam og
samdi verkið í rólegheitum að eig-
in sögn. „Það er ekkert rafmagn
í þessari tónlist eins og reyndar
hljóðfæraskipanin segir til um og
engar sérstakar tilraunir í gangi.
Verkið myndar hljómþýða heild
og getur tæpast kallast abstrakt
en þarf þó á engan hátt að teljast
hefðbundið. Það byggir á frásögn
eins og nafn þess gefur til kynna.“
Lárus segist þó hvergi vera
smeykur í tónlistinni og ólík tón-
listarform henti honum ágætlega
„enda heilla mig alltaf tilraunir
og samsetningar ólíkra hljóðfæra.
Blandan er spennandi en hún verð-
ur að hljóma í huganum því þótt
samsetningin sé alltaf tilrauna-
kennd hlýtur sjálf tónlistin að ráð-
ast meira af híjóðfærunum í hvert
og eitt skipti. I framhaldi af þessu
má nefna að nýjasta verk mitt er
gert fyrir tvo sembala, rafmagns-
bassa og segulband."
En hvernig er að vera tónskáld
á íslandi?
„Það er að mörgu leyti gott
enda er vaxtarbroddur í íslensku
tónlistarlífi. Hér er úr ýmsum efni-
viði að moða, þó sérstaklega mörg-
um og áhugasömum hljóðfæra-
leikurum en það mætti styðja bet-
ur við bakið á flytjendum."
Og eru viðfangsefnin kannski
af ólíku tagi?
Lárus H. Grímsson
Caput-hópurinn tlytur
nýtt verk eftir Lérus
Crímsson
„Tónlistarsköpunin er af ýms-
um og ólíkum toga. Þetta er upp
og ofan eins og í lífinu. Ég er allt-
af jafnmikill poppari eftir sem
áður. Það fer aðeins eftir viðfangs-
efninu hverju sinni hvaða stelling-
ar maður setur sig í, hvort verið
er að semja fyrir leikhús eða sjón-
varp, barnalag eða nútímatónlist.
Þetta er eins og að skipta reglu-
lega um sokka. Aðalatriðið er að
eiga nógu mörg pör af sokkum.“
Jözur.
Morgunblaðið/Kristinn
Leikendur í uppfærslu Frú Emilíu á Mokbeð eftir William Shakespeare. Sýningar
verða á Listahátíð á þriðjudag, miðvikudag og fimmtudag í næstu viku.
1606. Konungurinn hafði þrem
árum áður tekið leikhóp Shakespe-
ares undir sinn verndarvæng og
fékk nú að sjá leikrit þar sem áhuga
hans á göldrum og dulrænum efnum
var sómi sýndur og getið um ættföð-
ur þeirra Stúarta, Bankó hershöfð-
ingja. Holinshed taldi Bankó vit-
orðsmann Makbeðs um morð Dúnk-
ans Skotakonungs 1040 en Shake-
speare breytti því og gerði hann að
fórnarlambi líka.
Fijálslega er farið í verkinu með
sitthvað fleira og Shakespeare hleyp-
ur til að mynda yfír tíu farsæl stjórn-
arár Makbeðs eftir að hann hrifsaði
völd. Enda skiptir ytri ramminn litlu
miðað við innri átök aðalpersónanna.
Þar og í orðkynnginni liggur galdur
höfundarins, innsæi hans vekur
spurningar um mannlegt eðli nú jafnt
og fyrir 400 árum.
Samt læt ég í ljós efa um að
sagan gæti gerst í dag. „Eru þeir
ekki til sem bregða fæti fyrir keppi-
naut,“ segir Þór, „meiða og drepa.
Allt í nafni metnaðar. Líttu á iitla
skautadrottningu í Ameríku og
ímyndaðu þér annars konar og
margfalt magnaðra ráðabrugg sem
aldrei kemst upp. Hvaða þátt ætli
ótti við refsingu eigi í siðferði og
bræðraböndum? Sjáðu fréttir af
vargöldinni í fyrrum Júgóslavíu og
í Rúanda.“
Vissulega, hugsa ég og held
áfram að spyija: Er svona grunnt
á miskunnarleysi í mönnum? Verður
ekki mörgum áfram framagirnd að
falli? Lifir þá Makbeð í manneskj-
unni?
Þórunn Þórsdóttir
■■ ■ :;i :

OÐURINN
TIL GLEÐINNAR
Frelsi - jafnrétti - bræöralag
DAGANA 8. og 9. júní verður 9. sinfómA Beethovens flutt í Hallgríms-
kirkju. Flytjendur eru Sinfóníuhljómsveit íslands, ásamt 213 manna kór
fyrrverandi og núverandi félaga úr báðum Hamrahlíðarkórunum, þ.e.
Kór Menntaskólans við Hamrahlíð og Hamrahlíðarkómum. Einsöngvarar
eru: Marta Halldórsdóttir, Rannveig Bragadóttir, Kolbeinn Ketilsson og
Kristinn Sigmundsson. Stjórnandi er Osmo Vánská aðalhljómsveitarstjóri
Sinfóníuhljómsveitar íslands.
Margir teija 9. sinfóníu Ludwigs
van Beethovens (1770-
1827) stórbrotnasta tónverk sem
samið hefur verið. Hún var einstæð
í tónbókmenntum veraldar þegar
hún kom fram, bæði vegna stærðar
sinnar og reisnar og sökum þeirrar
nýbreytni að kalla til einsöngvara
og kór í lokaþættinum. Verkið var
lengi í smíðum. Atta fyrri sinfóníur
Beethovens voru samdar á 12
árum.en svo liðu 11 ár þar til hin
9. kom fram og var þá tónskáldið
algerlega búið að missa heyrnina.
Sinfónían var frumflutt í Vín 7. maí
1824 undir stjórn höfundar. Sinfón-
ían er söngsinfónía við óðinn „Til
gleðinnar" - An die Freude - eftir
Friedrich Schiller.
Tónleikarnir eru framlag Sinfón-
íuhljómsveitarinnar til Listahátíðar
og jafnframt síðustu áskriftartón-
leikar á starfsárinu. Þetta er í sjö-
unda sinn sem hljómsveitin flytur
9. sinfóníuna og að sögn forráða-
manna hennar er hún alltaf jafn vin-
sæl. Þetta er langfjölmennasta upp-
færslan hérlendis og verður áhuga-
vert að heyra þennan kór með sínar
björtu raddir og sérstaka söngstíl
syngja þetta verk í Hallgrimskirkju.
Kirkjan var valin meðal annars
vegna hins mikla fjölda flytjenda.
Um hljómgæði kirkjunnar eru ekki
allir sammála en hún er mjög hljóm-
mikil. Þegar hljómsveitarstjórinn
Osmo Vánská var spurður um álit
sitt á því svaraði hann að þetta
væri vissulega tilraun sem hann
væri þó viss um að heppnaðist. „Það
má ekki bera saman tónlistarflutn-
ing í tónleikahúsum og kirkjum, en
mér finnst kirkjur henta vel til flutn-
ings t.d. trúarlegra verka og kór-
verka. Þau verk þurfa oft meira
endurkast (bergmál). Erlendis er
algengt að tónlistarupptökur fari
fram í kirkjum og það verður spenn-
andi að vita hvort Hallgrímskirkja
er vel til þess fallin.“
Um 9. sinfóníuna sagði hljóm-
sveitarstjórinn að flutningur hennar
væri ætíð stórviðburður. Beethoven
hefði verið eitt mikilvægasta tón-
skáldið í sögu og þróun sinfóníunn-
ar. Þetta er í annað sinn sem hann
stjórnar þessu verki og segir hann
það vera sér mikla ánægju að stjórna
því hér og að hafa fengið til liðs
svona stóran kór.
Stjórnandi kórsins, Þorgerður
Ingólfsdóttir, sem löngu er þjóðkunn
fyrir tónlistarstörf sín, segist vera
þakklát fyrir það traust sem kórnum
sé sýnt með því að leita til þeirra
um flutning á svo veigamiklu verki.
Æfingar hafa staðið yfir frá því í
bytjun febrúar. Að finna tíma til að
safna saman svo mörgum einstakl-
ingum er að sjálfsögðu erfítt en það
hefur gengið mjög vel því kórfélag-
arnir eru mjög áhugasamir og
spenntir að syngja þetta verk í þess-
ari stóru kirkju. Það þarf lagni til
að koma öllum flytjendunum fyrir í
kirkjunni en það hefst. Aðspurð
hvort hún hafi áður stjórnað svo
stórum kór sagðist hún hafa stjórnað
milli 400-500 manna kór á lokatón-
leikum tónlistarhátíðar í Rotenburg
í Þýskalandi og var það verk Atla
Heimis Sveinssonar „Haust“ við ljóð
Rilke, sem flutt var.
Að stilla saman svo marga strengi
krefst að sjálfsögðu allt annarra
vinnubragða en þegar hópurinn er
um 50 manns. Stærðin er þó ekki
allt. 9. sínfónían er í algerum sér-
flokki og kallar á gleðina voldugum
rómi. Enginn veit hvernig verkið
hljómaði upphaflega en vegna þess
hve erfiðlega það liggur á tónsviðinu
hefur skapast hefð fyrir því að flytja
það af skóluðum röddum og þrosk-
uðu söngfólki. Þessar raddir eru
ungar, léttar og bjartar og blærinn
verður með ungum æskutóni og því
verður þessi flutningur trúlega öðru-
vísi en við eigum að venjast.
Þorgerður sagði að það væri hríf-
andi þegar þessi stóri hópur syngi
óðinn „Til gleðinnar" og syngi fram
textann þar sem spuyrt er hvort þú
finnir ekki fyrir skapara heimsins
og fólk er hvatt til að sameinast sem
bræður. Augnablikið væri sterk upp-
lifun og uppljómun. Allir þessir ein-
staklingar tengjast og fínna til
sterkrar samkenndar og upp í hug-
ann kæijiu hugsanir tengdar vori,
lífi og gróanda."
Einsöngvararnir eru fjórir. Þeir
eru: Marta Halldórsdóttir sópran-
söngkona. Hún segist hlakka til að
spreyta sig með svo góðu fólki og
til að kynnast og vinna með hljóm-
sveitarstjóranum Osmo Vánská.
Hún hefur áður sungið með Hamra-
hlíðarkórnum og Sinfóníuhljómsveit
íslands og veit að von er á góðu.
„Krakkarnir eru svo áhugasöm
og syngja yndislega og þetta verk,
þessi stóri lofgjarðarkór, er draumur
hvers. sþngvara." Þetta er í fyrsta
sinn sem hún syngur í þessu verki
og lítur hún á þetta sem stórkostlegt
tækifæri, sem henni hefur hlotnast.
Rannveig Bragadóttir, messó-
sópran, syngur althlutverkið. Hún
segir það upplifun að taka þátt í
þessum flutningi með öllu þessu tón-
listarfólki. „Ég ber svo mikla lotn-
ingu fyrir þessu verki og fínnst svo
stórkostlegt að vera örmjór strengur
í hljóðfærinu sem fær þetta stór-
brotna listaverk til að hljóma.“
Kolbeinn Ketilsson, tenór, stund-
aði nám í óperudeildinni við Tón-
listarháskólann í Vín í sex ár og
lauk námi vorið 1993. Að námi loknu
fékk hanns strax hlutverk í Ævintýr-
um Hoffmans. Leikstjórinn var
óperustjóririn við Ríkisóperuna í
Prag og bauð hann honum hlutverk
í Leonóru efti Beethoven. í því hlut-
verki fékk hann, eins og hann segir
sjálfur, „nasaþefínn“ af Beethoven.
Annars var hann löngu búinn að
læra sönghlutverkið í 9. sinfóníunni
og átti þann draum að fá að syngja
það. Nú fær hann tækifærið og hinn
langþráði draumur rætist.
Kristinn Sigmundsson, bassabari-
tón, segir að sér líði alltaf vel þegar
hann syngi þetta hlutverk. Þessi
óður til gleðinnar, frelsisins, jafn-
réttisins og bræðralagsins sé svo
göfugur. Hann söng fyrst í þessu
verki með Sinfóníuhljómsveit íslands
1987, í Essen í Þýskalandi árið 1990
og um áramótin 1993-94 söng hann
það á tvennum tónleikum sama dag-
inn í Berlín. Til marks um vinsældir
sinfóníunnar sagði hann að í þeirri
viku hefði hún verið flutt á 11 kon-
sertum í Berlín. Kristinn er nú á
förum til Florens á Ítalíu þar sem
hann mun syngja í þessu verki á
þrennum tónleikum á Listahátíð sem
þar verður haldin nú í júní.
Tónleikarnir hefjast kl. 20 báða
dagana og verða í Hallgrímskirkju,
eins og áður segir.
An Die Freude
FT-eude, schöner Götterfunken,
Tochter aus Elysium!
Wir betreten feuertrunken,
Himmlische, dein Heilgtum!
Deine Zauber binden wieder,
was die Mode streng geteilt;
alle Mensehen werden Bröder,
won dein sanfter Flugel weilt.
(Friedrich Schiller.)
Til gleðinnar
Fagra gleði, guða logi,
Gimlis dóttir, heill sé þér!
í þinn hásal hrifnir eldi,
heilög gyðja, komum vér.
Þínir blíðu töfrar tengja,
tízkan meðan sundur slær;
allir bræður aftur veröa
yndis-vængjum þínum nær.
(Matthías Jochumsson)