Morgunblaðið - 02.10.1994, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 2. OKTÓBER 1994 19
unni. Poki þessi er sérstaklega merkt-
ur og honum stilium við síðan út við
hliðina á öskutunnunni þar sem hann
er hirtur á ákveðnum dögum.
Glerkrukkur og flöskur, aðrar en
bjór- og gosflöskur, setjum við í inn-
kaupakörfu héma í eldhúshorninu og
um leið og við skjótumst út í búð tök-
um við körfuna og losum úr henni í
litla gáma sem eru hérna í götunni
hjá okkur. Gámamir eru þrír, grænn,
hvítur og brúnn, og flokkum við glerið
í þá eftir litum.
Dagblöð og annar pappír fer í aðra
körfu sem við höfum í sjónvarpsher-
berginu og síðan losum við úr körf-
unni í ferkantaðan gám sem stendur
við hliðina á glergámunum hérna í
götunni.
Gamall fatnaður fer til Rauða kross-
ins og það er eiginlega það eina sem
við þurfum að flytja sjálf í burtu.“
Ekkert umbúdadrasl
Þegar Aenne Witte kaupir inn notar
hún tágakörfu undir vörumar eða tau-
poka. Ef hún gerir stórinnkaup og fer
á bílnum setur hún pappakassa í bfl-
skottið og ekur síðan innkaupakörf-
unni með vörunum í að bílnum og los-
ar úr henni í pappakassana. Kassarnir
eru síðan notaðir aftur og aftur og
geymdir í bílskottinu.
„Við notum aldrei plastpoka þegar
við kaupum inn og það gildir ekki ein-
ungis um fjölskyldu mína heldur um
fólk yfirleitt hér í Þýskalandi. Það er
hægt að fá plastpoka, en maður er
nú ekkert að borga fyrir óþarfa um-
búðadrasl."
Bjór og gos-drykkir eru keyptir á
flöskum sem eru í trékössum og því
eru Þjóðverjar ekki að drukkna í
tveggja lítra plastgosflöskum eins og
íslenska þjóðin. Tómar, óendumýtan-
legar mjólkurumbúðir tröllríða ekki
heldur þýskum heimilum. í flestum
verslunum, öðrum en stórmörkuðum,
er mjólkurvél, ekki ósvipuð kaffi- eða
gosvél, og þar setur neytandinn mjólk
á glerflöskumar sínar sem hann þrífur
sjálfur eftir notkun. Þess má geta að
Þjóðveijar þamba ekki mjólk í tíma
og ótíma og þurfa því ekki að rogast
með margar flöskur út í búð. Jógúrt
er keypt með sama hætti og mjólkin
og er hún sett á glerkrukkur.
Með ýmsum hætti komast þýskir
neytendur hjá því að nota of miklar
umbúðir. Brauðið úr bakaríinu er sett
í þar til gerða taupoka sem neytandinn
kemur sjálfur með og þegar fatnaður
er keyptur er honum stungið umbúða-
laust ofan í innkaupatösku.
Alegg og osta er til dæmis hægt
að kaupa í því magni sem hver og
einn óskar eftir og eru menn ekki
nauðbeygðir til að kaupa ákveðið
magn í lofttæmdum umbúðum eins
íslenskir neytendur. Þýskir neytendur
sitja því sjaldan uppi með afganga og
lofttæmdar umbúðir.
„Ég reyni að forðast umbúðir eins
og ég mögulega get og nýti alla hluti
vel, hvort sem um matvöru eða aðrar
vöru er að ræða, þannig að það er lít-
ið um afganga á heimili mínu,“ segir
Aenne Witte. „Við höfum alltaf sparað
orku og vatn hér í Þýskalandi og
þekkjum ekkert annað. Það er gert
bæði til að lækka kostnað við heimilis-
hald og einnig höfum við fyrir löngu
gert okkur grein fyrir því að orkulind-
ir eru ekki ótæmandi. Ég vil að böm-
in mín og barnabörn geti lifað á þess-
ari jörð eftir að ég er farin og því
geri ég þær kröfur til fólks að það
hagi sér ekki eins og villimenn þegar
umhverfismál em annars vegar."
Grœnar f jölskyldur
Þótt íslendingar séu ekki til fyrir-
myndar þegar umhverfismál eru ann-
ars vegar má þó sjá ljós í myrkrinu.
í tilefni norræns umhverfisárs fyrir
þremur árum var stofnað til verkefnis
sem bar heitið Grænar fjölskyldur.
Tólf fjölskyldur úr Kópavogi, Grinda-
vík, Neskaupstað og frá Akranesi og
Eyrarbakka gerðu markvissa tilraun
til að haga daglegu lífi sínu í fjóra
mánuði þannig að sem minnstur skaði
yrði fyrir umhverfið. Helstu verkefni
íjölskyldnanna voru þau að minnka
notkun fjölskyldubílsins með niður-
skurði á stuttum ökuferðum, gera
heimilisinnkaup með umhverfisvæn-
leik vörunnar í huga, flokka sorp í líf-
rænan og ólífrænan úrgang og draga
úr orku- og vatnsnotkun.
Grænu fjölskyldurnar komu flestar
úr Kópavogi og var haft samband við
hjónin Jónu Björgu Jónsdóttur, meina-
tækni, og Yngva Þór Loftsson, lands-
lagsarkitekt, sem ásamt börnum sín-
um þremur tóku þátt í tilrauninni. Þau
voru spurð hvernig til hefði tekist
og hvort fjölskyldan lifði enn um-
hverfisvænu lífi.
„Við reynum enn að haga daglegu
lífi okkar á umhverfisvænan hátt og
það sem hefur komið okkur mest á
óvart er hversu auðvelt það var að
stíga þessi fáu skref,“ segja Jóna
Björg og Yngvi Þór.
„Við höfum dregið úr notkun
einkabílsins með því að fækka styttri
ferðum. Við göngum eða hjólum þeg-
ar við getum komið því við og krakk-
arnir hjóla á æfingu þegar vel viðr-
ar. Þegar tuttugu börn úr hverfinu
þurfa að komast á íþróttaæfingu
þarf oft jafnmarga einkabíla til að
koma þeim á staðinn sem er auðvitað
tóm vitleysa. Dóttir okkar sem er í
framhaldsskóla notar græna kortið
í strætó, en fer ekki í skólann á einka-
bíl eins og algengt er orðið. Annars
sýndu niðurstöður verkefnisins að
stuttar ökuferðir eru mun algengari
í bæjum á landsbyggðinni en á höfuð-
borgarsvæðinu. Þegar bíll var
Umhverfisþankar, miði sem
Jóna Björg Jónsdóttir útbjó
fyrir grunnskólanemendur.
Kársnesskóli - umhverÐsþankar -Jóna Björg - nóvember 1993
Naíh:
Hversu umhverfísvæn(nn) er ég ?
Krossaðu við í reitina og teldu þá svo saman fýnr neðan.
oft stundum aldrei
Fer með nestisbox í skólann
Fcr með ónýtar raíhlöður í söfhunartunnur
Klára stilabækumar
Klára trélitina
Slekk ljós þegar ég fcr út úr herbcrgi
Fer með glcr og dósir i endurvinnslu
Fer með innkaupatösku út í búð
samtals
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Fjölskyldan í Kópavogi fór að haga lífi sínu á umhverfisvænan hátt eftir að hafa tekið þátt í samnorræna verk-
efninu Grænar fjölskyldur. Yngvi Þór og Jóna Björg með bömum sínum þremur, Bryndísi, sem er elst, Guðrúnu
Rögnu og Þorsteini.
morgunDiaoio/ tvivi d
Gámar undir gler og gömul dagblöð standa við götuhornin í þýskum bæjum.
Þýik skipulagning Hólfaðar
ruslatunnur og gulur plastpoki, ræki-
lega merktir ætlaður undir plast- og
málnúlát og fleira.
hreyfður á landsbyggðinni var í 70%
tilvika ekið skemmra en 3 km.
Við mældum vatnsnotkun á ýms-
um stöðum í húsinu og mest kom
okkur á óvart hversu mikið vatns-
magn þurfti til að sturta niður í sal-
erni eða um 1,5 tonn á tveimur sal-
ernum og í eina tannburstun föru
um 7 lítrar af vatni. Úr þessari vatns-
notkun höfum við dregið og notum'
auk þess sturtuna mun meira í stað
baðkarsins. i orkusparnaðarskyni
drógum við úr notkun straumfrekra
heimilistækja, eins og eldavélar og
kaffívélar og þvottinn þurrkum við
úti. Börnunum höfum við kennt að
slökkva á eftir sér Ijósin og á tækjum
sem ekki er verið að nota.“
Umbúóaþjóófélag
Það er augljóst að orkuspamaður
dregur úr kostnaði við húshaldið, en
þegar að innkaupum kemur blasir
við annar veruleiki, því að umhverfis-
vænar vörur eru oftast dýrari en
aðrar. „Þegar við gerum innkaup
reynum við að kaupa vörur með litl-
um umbúðum," segja þau hjónin.
„Það er nú oft hægara sagt en gert
því að við búum í miklu umbúðaþjóð-
félagi. Til dæmis eru mjólkurvörur í
óendurnýtanlegum umbúðum, en ílát
undan mjólkurafurðum eru um
15-20% af heildarþyngd eldhússorps.
Þessi þáttur verkefnisins, að fá vörur
í einsleitum umbúðum, var einna
erfiðastúr."
Grænu fjölskyldumar reyndu að
nota þvottaefni sem voru fosfatsnauð
og án bleikiefna og segja Jóna Björg
og Yngvi Þór að íslenska þvottaefnið
hafi komið best út hvað það snerti.
„Okkur tókst líka að minnka notkun
þvottaefna um helming án þess að
það kæmi niður á þvottinum. Það
nægir yfirleitt að setja eina matskeið
af þvottaefni í hveija vél.“
Sorpið segjast þau hjónin flokka
að hluta. „Tóm drykkjaráhöld gefum
við sunddeildinni á staðnum og ónýt-
um rafhlöðum söfnum við í dós og
förum með út í búð þar sem tekið
er við þeim. Það vantar hins vegar
glermóttöku, krukkum verður maður
að henda ef maður ætlar ekki að
nota þær undir sultutau eða annað
sem lagt er niður."
Æósta dyggðin
Lífrænan úrgang úr jurtaríkinu
setja þau hjónin í safnhaug sem þau
eru með í garðinum. Safnhaugur
þessi var í upphafi taukista móður
Yngva Þórs og síðan sandkassi fyrir
börnin, þannig að segja má að hann
hafí verið vel endumýttur.
„Með því að nota safnhauginn
minnkum við sorpið um 30%,“ segir
Yngvi Þór. „Safnhaugur er hið mesta
þarfaþing, einkum fyrir veiðimenn
því þar fást feitustu maðkarnir! Mold
er dýrmætt hráefni og við erum far-
in að nota moldina úr haugnum í
undirlag, en yfirleitt er hún orðin
góð eftir þijú ár. Tijáafklippur af
einu iimgerði vega yfirleitt um 50
kíló, og að meðaltali koma um 3-400
kg af garðaúrgangi úr einum garði
sem má síðan helminga niður í gróð-
urmold."
Jónu Björgu segist dreyma um að
gera Kópavogsbæ að „grænum bæ“.
„Ég vil koma upp snyrtilegum jarð-
vegsbanka þar sem bæjarbúar geta
komið með tijáafklippur og garðaúr-
gang. Einnig vil ég að settir verði
kassar undir dagblöð í öllum hvgrfum
og þeir hreinsaðir vikulega. Við sáum
slíkan banka þegar við bjuggum í
Kanada og þeir virðast vera mjög
auðveldir í framkvæmd.
Mér finnst það líka biýnt að tekið
verði á umhverfismálum í grunnskól-
anum. Sem betur fer hefur orðið
mikil vakning meðal kennara í þess-
um efnum nú síðustu ár og einnig
meðal fólks sem starfar innan heil-
brigðisstéttarinnar. Bæjaryfírvöld
hafa hins vegar verið fremur áhuga-
laus.
Við verðum að horfa til framtíðar
og kenna bömum okkar frá byrjun
að lifa umhverfisvænu lífi. Við stíg-
um stórt skref með því að kenna
þeim að spara orku og vatn, nýta
alla hluti og fara vel með þá, því í
umhverfismálum er sparnaður æðsta
dyggðin."
Aógerðir trassanna
íslenskum umhverfissinnum er
ekki gert of auðvelt fyrir í sambandi
við flokkun sorps og losun þess.
Sannleikurinn er sá, að ef þeir eru
trassar og henda hveiju sem er í
tunnuna fjarlægir sorphreinsun rusl-
ið þeirra, en ef þeir geta ekki gert
slíkt samvisku sinnar vegna verða
þeir að troða ruslinu flokkuðu í bílinn
sinn og aka með það í næstu gáma-
stöð. Þeir sem engan bílinn eiga sitja
að sjálfsögðu uppi með flokkað sorp
sitt.
Magnús Stephensen, forstöðu-
maður þróunar- og tæknideildar
Sorpu, segir að það sé enginn hægð-
arleikur fyrir fólk að flokka sorp í
heimahúsum. Þó komi um 10% til
15% Reykvíkinga reglulega með dag-
blöðin til gámastöðva.
Þegar hann er spurður hvort ekki
sé mögulegt að koma upp gámum í
öll hverfi undir blöð og drykkjarflát
til dæmis, segir hann að reynslan
af ómönnuðum gámastöðvum sé ekki
góð. „Áður en Sorpa tók til starfa
voru gámar víðsvegar um borgina
merktir annaðhvort timbri, pappír
eða öðru, en fólk lét sem það sæi
ekki áletrunina á þeim og fleygði í
þá hveiju sem var. Til eru dæmi
þess að fyrirtæki hafi fengið sér
gáma og sett í þá fiokkað sorp en
þá notfærðu nágrannar sér aðstöð-
una og losuðu sig við eigið rusl. Ef
gámunum var svo læst settu þeir
ruslið einfaldlega við hliðina á gám-
unum!
Yfirleitt er reynsla starfsmanna á
gámastöðvunum sú að þeir verða að
standa yfir fólki til að það flokki
sorpið rétt. Fyrirhöfnin og vinnan
er til einskis ef það er ekki rétt gert
því varan er þá ónýtanleg.
Það er vafamál hvort hægt sé að
setja blaðagám til dæmis við verslun-
armiðstöð, því víst er að allt annað
en blöð fari i hann og ekki kæmi á
óvart þótt líka yrði kveikt í honum.
Sorpa hefur aðeins starfað í þijú
ár og hefur mesti hluti þess tíma
farið í uppbyggingu. Ég tel þó full-
víst að nú þegar byijunarskrefín em
að baki verði ýmsar leiðir reyndar
við flokkun sorps."
Af ofangreindu má sjá að íslend-
ingar standa enn á byijunarreit í
umhverfismálum og eru trassarnir
þar fjölmennastir.