Morgunblaðið - 04.02.1995, Blaðsíða 2

2 C LAUGARDAGUR 4. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Sapan á bak við söguna
LA TRAVLATA var frumsýnd í La
Fenice leikhúsinu í Feneyjum 6.
mars 1853. Sýningin var nánast
hneyksli og áheyrendur tóku henni
með samblandi af gremju og kátínu.
Þeir hlógu dátt að örlögum hinnar
berklaveiku gleðikonu Víólettu Val-
ery. Sjálft nafnið á óperunni þýðir
„hin afvegaleidda" og segir frá örlög-
um gleðikonu er sótt voru í samtíma
Verdis og óperugestanna. Að þessu
leyti sagði óperan sáran sannleika,
sem fæstir vildu horfast í augu við.
Þar með hjó hún alltof nærri þeim
yfirdrepsskap, sem einkenndi tíðar-
andann.
Að mörgu leyti þekkti Verdi sögu-
efnið í La- traviata af eigin raun.
Sjálfur var hann almúgamaður, eins
og gleðikonan í sögunni, sem brotist
hafði til metorða í heimi heldra fólks.
Auk þess var hann í tygjum við söng-
konuna Giuseppinu Strepponi. Hún
var líka af almúgastétt en hafði sak-
ir hæfileika sinna og dugnaðar unnið
sér frægð og frama meðal fyrirfólks,
þótt það viðurkenndi hana aldrei sem
jafningja. Svo hafði hún ekki verið
við eina Qölina felld í ástum. Hún
hafði átt sér marga elskhuga og
drýgt tekjur sínar með því sem þeir
létu af hendi rakna, enda var hún
nánast eina fyrirvinna stórrar fjöl-
skyldu. I París létu menn samband
þeirra Verdis sig litlu skipta en í
Busetto, þar sem þau bjuggu, litu
menn á óvígða sambúð þeirra
hneykslisaugum og varð Giuseppina
fyrir verulegu aðkasti af þessum
sökum.
Sjálfur var Verdi þreyttur á tvö-
földu siðgæði þjóðfélagsins og öllum
þeim mótsögnum sem því fylgdu. En
hann var gagntekinn af því að maður-
Kamelíufrúin Marie
sem varð að
Víólettu
inn gæti endrum og eins - þrátt fyr-
ir alla bresti - risið yfír andsnúnustu
örlög tilveru sinnar í krafti fölskva-
lauss kærleika. Og saga Víólettu
Valery, eins og Verdi segir hana í
La traviata er sígilt dæmi þessa.
Kamelíufrúin
Verdi byggir þessa óperu sína á
sögu Alexanders Dumas um Kamel-
íufrúna, en þá sögu byggði Dumas
á raunverulegum atburðum; sögu
Maríu Duplessis.
Marie Duplessis var dóttir fátækra
hjóna og fór úr föðurhúsum um ferm-
ingu. Sumir sögðu að faðir hennar
hefði selt hana sígaunum. Hvað sem
því líður varð hún þegar á fimmt-
ánda ári ástkona ríkismanns á átt-
ræðisaldri um skeið. Hún efnaðist
fljótt, hélt sig eftir því, og aðdáendur
á öllum aldri sópuðust að henni. Hún
stundaði ekki vændi í eiginlegum
skilningi en lét ríka menn halda sér
uppi, oft fleiri en einn í senn. Þess
konar lifnaður tíðkaðist í París í þá
daga.
Marie Duplessis tamdi sér sam-
kvæmisháttu héldra fólks; lærði á
píanó og kynnti sér umtalsefni líð-
andi stundar til að geta spilað og
sungið og rökrætt um daginn og
veginn. Hún var glaðvær og fyndin
og meðal aðdáenda hennar voru tón-
skáldið Franz Liszt og rithöfundurinn
Alexandre Dumas yngri, sonur höf-
undarins að Skyttunum og Greifan-
um af Monte Christo. Hvorugur hafði
þó efni á ástum hennar. Hún og
Dumas voru jafngömul og stóðu í
ástarsambandi um tíma. Hann mun
hafa viljað að hún segði skilið við
líferni sitt en hún annaðhvort ekki
viljað það eða getað. Dumas var fá-
tækur en „verndarar" Duplessis voru
með ríkustu mönnum Frakklands.
Hún þurfti á fjárstuðningi þeirra að
halda, því hún var búin að temja sér
dýrar lífsvenjur auk þess sem skuld-
ir hennar námu stjarnfræðilegum
upphæðum. Samt bjó hún sumar-
langt með Dumas í sveitasælu utan
við París. Þá voru þau bæði 21 árs.
Skömmu eftir það yfirgaf Dumas
París en Marie giftist greifa nokkrum
og vakti sá ráðahagur tilheyrandi
hneykslun hjá yfirstéttinni. Freist-
andi er að ímynda sér að þau við-
brögð hafi ekki aðeins stafað af því
að Duplessis ögraði opinberu siðferði
með líferni sínu, heldur ekki síður
af því að hún var af lágum ættum
og ráðahagurinn stefndi stéttaskipt-
ingunni, homsteini samfélagsins, í
hættu.
En eftir fáa mánuði gátu góðborg-
aramir andað léttara; Duplessis dó
úr tæringu 1847, aðeins tuttugu og
þriggja ára gömul. Ári seinna gaf
Dumas út skáldsögu sína og þar
þekktu allir konuna fögru sem
skreytti sig með kamelíum - en
Marie Duplessis var einmitt þekkt
fyrir dálæti sitt á kamelíum.
En hveijar sem viðtökur voru á
þessari fögru ópem Verdis við fmm-
flutninginn, leið ekki á löngu þar til
La traviata náði meiri hylli áheyr-
enda en flestar óperur hans, og er
svo enn þann dag í dag.
Unnið upp úr heimildum frá
íslensku óperunni.
Einlægnin er svo heillandi
HLUTVERK hins saklausa og ein-
læga Alfredos er sungið af Ólafí
Áma Bjamasyni, sem ekki er alveg
ókunnugur þeim klækjabrögðum og
stjómsemi sem Giorgio beitir son
sinn til að fá vilja sínum framgengt.
Ólafur söng hlutverkið í Palma á
Mallorca í apríl/maí síðastliðnum -
en segist viðurkenna að þetta sé ein
erfíðasta ópera sem hann hafi sung-
ið.
„Ég var alveg í þijá mánuði með
þjálfara í Essen áður en ég söng
þetta hlutverk fyrst,“ segir Ólafur.
„Hann fór með mér yfir hlutverkið
þrisvar sinnum í viku og barði það
inn í mig.“
Hvað er svona erfítt?
„Það sem er erfiðast viðureignar
er að í hlutverkinu em engin stór
„móment“ fyrir tenórinn. Röddin
liggur öll á miðsviðinu og spannar
frá lýrískum tenór í fyrsta þætti yfir
í mjög dramatískan tenór í 3. þætti
og þaðan aftur yfír í lýrikina. Maður
gengur upp og til baka með röddina
og verður því að hafa mjög góða
tækni. La traviata er reyndar próf-
steinn fyrir aðrar Verdi-ópemr. Ef
tenór getur sungið hlutverk Alfre-
dos, getur hann byijað að þróa sig
yfir í aðrar ópemr hans,“ segir Ólaf-
ur, en hann hefur þó sungið fleiri
Verdiópemr, til dæmis í Rígólettó,
* *
Olafur Ami Bjarna-
son segir frá átök-
unum við Alfredo.
Macbeth og II trovatore. Er hann þá
kominn fram úr.sér?
„Nei, nei. Það er hins vegar ekki
hægt að segja hvað maður getur
gert fyrr en maður prófar það. Ég
hef verið að syngja í þessum miðhús-
um í Þýskalandi og þau em mjög
vel til þess fallin að prófa sig áfram
í. Ég hefði aldrei sungið þessi hlut-
verk í stómm óperuhúsum."
Síðastliðin þijú ár hefur Ólafur
Ámi verið á föstum samningi hjá
ópemnni í Gelsenkirehen í Þýskalandi
en hyggst hætta þar í vor og fara út
í lausamennsku. Á næsta ári syngur
hann I Madam Butterfly í Köln en
segist einnig syngja í Gelschenkirchen
áfram sem gestur, meðal annars í
Pacliacci; tónlistarstjórinn þar hafí
þegar boðið honum hlutverkið.
„Það er feikilega gott að prófa sig
áfram þar. Hins vegar mun ég ekki
„syngja" þetta hlutverk fyrr en eftir
svona átta ár. Það tekur svo Iangan
tíma að ná valdi á því og á meðan
þarf maður að vinna að því að verða
betri og betri. Núna finnst mér ég
vera á krossgötum, raddlega séð, og
er að vinna að þvi að flytja til Ítalíu
og fara að vinna að verkefnum eins
og Donnizetti með einum frægasta
bel canto-söngvara Italíu. Ég er bú-
inn að syngja fyrir hann og hann er
mjög jákvæður."
En hvað heillar þig við hlutverk
Alfredos?
„Hann heillar mig, þessi saklausi
og vel lesni sveitastrákur. llann er
svo einlægur; hefur fylgst með Víó-
lettu í heitt ár og hefur elskað hana
úr fjarlægð. Mér finnst ég skilja
hann mjög vel. En hann fær að
þroskast mjög hratt. Hann kynnist
ástinni og erótíkinni með þessari
stúlku, sem er lífsreynd og þroskuð,
í sveitinni sumarlangt. Svo er skyndi-
lega klippt á þessa hamingju. Það
gerist svo margt á svo stuttum tíma.
Það sem mér fínnst sérstakt og
heillandi við óperuna sjálfa er að það
er svo mikill karakter í öllum persón-
unum. Þær eru ekki einhliða eins og
títt er í óperum. Og verkið er svo
raunsæislegt að það gæti allt eins
gerst í dag.
Þar fyrir utan fínnst mér alltaf
gaman að takast á við erfið verkefni
- og þetta er erfitt. Raddlega séð er
Alfredo mjög erfíður í uppbyggingu
og það gefur mér heilmikið að fínnast
ég ná betri tökum á honum - skref
fyrir skref.
ÓLAFUR Árni Bjarnason í hlutverki Alfredos.