Morgunblaðið - 18.02.1995, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 18. FEBRÚAR 1995 C 7
Sú ljúfa
skylda
EINAR Kristján Ein-
arsson gítarleikari
heldur tónleika
klukkan 21.30 nk.
þriðjudagskvöld í
Gerðarsafni í Kópa-
vogi ásamt þeim
Gerði Gunnarsdóttur
fiðluleikara, Geir
Rafnssyni slagverks-
leikara og Martial
Nardeau flautuleik-
ara.
„Tónleikar okkar í
Gerðarsafni hefjast á
Partítu fyrir gítar og
slagverk,“ sagði Ein-
ar. „Verk þetta er
eftir Áskel Másson.
Það er tíu ára gamalt
og hefur ekkert verið
spilað síðan það var
frumflutt í Norræna
húsinu í maí 1985.
Aðal slagverks-
hljóðfærin í verki
þessu eru marimba
og víbrafónn. I samræmi við undir-
titil verksins, sem er Noktuma, eru
djúpu tónarnir áberandi. Yfirbragð
verksins er á köflum leyndardóms-
fullt. Það er í einum þætti, til-
brigði við lítið stef sem endurtekið
er í ýmsum formum."
Næsti tvíleikur sem fluttur verð-
ur á tónleikunum í Gerðarsafni er
eftir Þorkel Sigurbjörnsson. „Það
verk er nýlegt, samið 1993. Höf-
undur segir sjálfur um þetta verk
sitt að hreyfingar tónanna minni
sig á vapp fugla,“ sagði Einar þeg-
ar um þetta verk er spurt.
Einar sagði einnig að þetta verk
Þorkels sé aðgengilegt „spjall"
fiðlu og gítars, eins og hann orð-
aði það. „Þar bregð-
ur fyrir habanera-
takti,“ sagði Einar
ennfremur um Vapp,
verk Þorkels Sigur-
björnssonar.
Þriðji tvíleikurinn
sem fyrrnefndir tón-
listarmenn flytja í
Gerðarsafni er fyrir
gítar og flautu eftir
Lárus H. Grímsson.
This is a stairway
not a Street, nefnist
þetta verk Lárusar.
Að sögn Einars Kr.
Einarssonar samdi
Lárus þetta verk árið
1989 en það var
fyrst frumflutt í
fyrra á Gítarhátíð
sem haldin var á
Akureyri, en slíkar
hátíðar hafa verið
haldnar þar sl. þrjú
ár. „Þetta er djass-
kennt verk þar sem
gengur heilmikið á fyrir hljóðfær-
unum,“ sagði Einar.
„Mörg af þeim íslenskum verk-
um sem eru frumflutt heyrast síð-
an varla meira. Það hvílir að mínu
viti sú ljúfa skylda á tónlistar-
mönnum að láta þessi verk ís-
lenskra tónskálda ekki falla í
gleymsku," sagði Einar. Hann gat
þess að lokum að sér fyndist mjög
gaman að vinna í kammermúsik.
„Það er algengt að gítarleikarar
spili einir. Það er tilbreyting að
gera það ekki og það er mjög gam-
an að vinna með svona góðum tón-
listarmönnum eins og þarna eru
með mér.“
Guðrún Guðlaugsdóttir
Einar Kristjan
Einarsson segir
frá fyrirhuguð-
um tónleikum í
Gerðarsafni
Steinþrykk Lennons á Kjarvalsstöðum
r
Ast Johns
á Y oko og Sean
BÍTILLINN ---------------------
John Lennon
lét sér ekki nægja
að syngja, semja
lög og yrkja.
Hann fékkst líka
við myndlist. -----------------
Óhætt mun því að kalla hann fjöl-
listamann.
í dag verður opnuð sýning á
steinþrykksmyndum eftir John
Lennon í Vestursal Kjarvalsstaða.
Lennon stundaði nám í Lista-
skóla Liverpool-borgar 1957-60 og
lagði stund á myndlist áður en tón-
listarferill hans hófst. Allan feril
sinn gerði hann myndir sem lýsa
nánasta umhverfi hans, aðallega
steinþrykksmyndir eða lithógrafíur.
Steinþrykksmyndirnar á sýning-
unni á Kjarvalsstöðum voru unnar
á tveim tímabilum, frá 1968-69.
Þar á meðal eru annars vegar
myndir sem voru fyrst gefnar út
eftir lát Lennons og hins vegar
steinþrykksmyndaröðin The Bag
One Portfolio sem var fyrst sýnd
opinberlega í janúar 1970 í The
London Art Gallery í New Bond
Street í London.
Myndirnar þóttu
ósæmilegar
Höfuðþema myndaraðarinnar er
upphafning ástar Lennons á konu
sinni Yoko Ono og samlíf þeirra
hjóna. Á öðrum degi sýningarinnar
var henni lokað af Scotland Yard
og átta erótískar steinþrykksmynd-
ir teknar eignarnámi vegna þess
að þær þóttu ósæmilegar og voru
taldar særa siðferðiskennd manna.
í kjölfarið hófst fjölmiðlafár um
allan heim, lögreglurannsókn og
síðan réttarhöld, en nokkrum mán-
uðum síðar var málið látið niður
falla.
Mönnum hefur síður en svo orðið
tíðrætt um djarfleik mynda Lenn-
ons heldur hafa þær verið kallaðar
dæmi um mannlega ást og sam-
hygð. Þessu vildi John Lennon miðla
í lífí sínu og list.
Augnabliks hugdettur
Skissur eða riss má kalla þessar
myndir. Þær eru augnablikshug-
dettur eða skyndihrif (samanber
sjálfsmyndirnar), en einnig vilja
þær segja sögu af samlífi og veg-
ferð þeirra hjóna þar sem John
verndar og hlúir að Yoko. Sonurinn
Sean, ávöxtur ástar þeirra, birtist
sem ímynd fegurðar og sakleysis.
Ekki má gleyma húmornum því
að gamansemi setur svip á margar
myndirnar og sumar þeirra eru í
anda skopstælinga.
Á sýningunni sem stendur til 26.
mars (kl 10-18) verða til sölu núm-
eraðar steinþrykksprentanir af
myndunum. Þar að auki verða seld-
ar peysur með áprentuðum mynd-
um Johns Lennons.
J.H.
Sendiherra
bamanna
Juha Laukkanan
BARNALEIKHÚS er tiltölulega
nýtt fyrirbæri í íslensku menn-
ingarlífi — og leikhús sem eingöngu
er rekið fyrir böm hefur aðeins ver-
ið til hér í tæpt ár, eftir að Möguleik-
húsið við Hlemm var opnað — en
áður ferðuðust félagar þess milli
leikskóla með sýningar sínar. Með
Möguleikhúsinu opnaðist leið fyrir
fjölbreytt leikhús handa börnum og
einn af möguleikunum eru gesta-
sýningar erlendis frá.
í tengslum við Norrænu menn-
ingarhátíðina er hér staddur Juha
Laukkanen frá Finnlandi, sem
stofnaði brúðuleikhúsið Sytkyt
snemma á áttunda áratugnum.
Leikhús hans hefur vakið mikla at-
hygli og meðal annars heimsótt
börn í Svíþjóð, Þýskalandi, Banda-
ríkjunum og í Afríkulöndum.
En mikilvægi Juha nær út fyrir
veggi litla leikhússins hans, því í
fyrra var hann tilnefndur sérstakur
sendifulltrúi Barnahjálpar Samein-
uðu þjóðanna í Finnlandi. Sama ár
fékk hann barnamenningarverðlaun
finnska ríkisins. Núna starfar hann
innan veggja Borgarleikhússins í
Helsinki og er þetta annað leikár
Sytkyts þar í húsi. En hvert er hlut-
verk Juha í starfsemi Borgarleik-
hússins?
„Ég set upp sýningar fyrir böm
undir sex ára aldri,“ segir Juha. „Ég
er þó ekki þar sem gestur heldur
sem hluti af leikhúsinu. Yfirvöld
leikhússins telja mjög mikilvægt að
ná sambandi við yngstu áhorfend-
urna og kynna leikhúsið fyrir þeim.
Ég hef alltaf haft það fyrir reglu
að taka á móti mínum áhorfendum
í anddyri leikhússins og leiða þá inn
í salinn; gera þeim grein fyrir hveiju
skrefí þar til sýningin hefst. Það er
nefnilega svo að lítil börn geta orð-
ið mjög hrædd þegar ljósin em
slökkt. Þau skilja ekkert endilega
þetta myrkur. Þess vegna verður
að útskýra það fyrir þeim, láta þau
jafnvel hjálpa til við að slökkva ljós-
in.
Annars er það okkar reynsla af
starfínu í Borgarleikhúsinu að oft
em foreldrar sem koma með börnum
sínum á sýningar að koma sjálfir í
leikhús í fyrsta sinn. Það fólk sem
ekki hefur alist upp við það að leik-
hús sé sjálfsagður og eðlilegur hluti
af tilvemnni er oft feimið við leik-
húsið. Þegar það hefur komið með
börnum sínum á sýningu sér það
að leikhúsið er ekkert sem þarf að
vera feiminn, eða hræddur við og
það hefur sýnt sig að margt af þessu
fólki skilar sér áfram á sýningar.
Annað hlutverk sem við höfum
er að fara í þorpin úti á landi með
sýningar okkar og við fömm hvert
sem er. Það er ekkert þorp of lítið.
Tíu krakkar réttlæta fullkomlega
kostnaðinn af heimsókninni. Það er
leikhússins að kynna sig; leikhús á
ekki að bíða eftir að áhorfendur
komi á sýningar, heldur verður það
að kynna listgrein sína fyrir þeim
sem ekki eiga möguleika á að nálg-
ast það. Og þannig er það víða úti
á landi í Finnlandi."
Sem fyrr segir
hlaut Juha bama-
menningarverðlaun
fínnska ríkisins í
fyrra. Hann segir
þá viðurkenningu
hafa leitt af sér sér-
kennilega reynslu.
„Það er svo skrýtið,
eftir að hafa ekki
hugsað um annað
en að búa til leik-
sýningar og koma
þeim til bama í tíu
ár að standa allt í
einu frammi fyrir
því að vera eitthvert
númer hjá fullorðnu
fólki. Það rigndi yfír
mig óskum um að
vera gestur hjá ót-
eljandi félagasam-
tökum og þvaðra og
blaðra um mikilvægi þess að börn
kynnist leikhúsinu, jafnvel hjá sam-
tökum eldri borgara. En ég nenni
ekki að tala um það. Mér finnst
alger tímasóun að halda ræður um
svo sjálfsagðan hlut. Það var mjög
gott að fá þessi verðlaun, vegna
þess að það gerði mér fjárhagslega
kleift að gera meira fyrir bömin —
og í það vil ég eyða tíma mínum.
Leikhús er sérlega heppilegt form
til að fræða og í mínu starfí hugsa
ég mikið um að koma fræðslu til
barna áður en foreldrar og önnur
yfírvöld geta fyllt þau af fordóm-
um.“
Hvað áttu við?
„Jú, sjáðu til. Við hér á Norður-
löndum höfum það ágætt. Við lifum
ekki í fullkomnum heimi en ef við
bemm okkur saman við fyrram
Júgóslavíu, við mörg Afríkuríki,
arabalönd og fleira mætti telja, þá
höfum við ekki yfír miklu að kvarta.
Norðurlandabúar tala niðrandi um
innflytjendur frá þessum svæðum,
draga þá í dilka og skapa fordóma
gagnvart þeim. Við spyijum: „Hvers
vegna eigum við að taka þetta fólk
að okkur. Hvers vegna á það að fá
vinnu hjá okkur og njóta góðs af
velferðarkerfi okkar?“
Ég hef komið til margra Afríku-
ríkja og á stríðshrjáð svæði og ég
vil vera á undan foreldrum, kennur-
um og pólitíkusum að segja bömun-
um frá því sem ég hef séð — biðja
þau að velta þvi fyrir sér hvort það
sé réttlátt að böm annars staðar
þurfi að þola ofbeldi og styijaldir.
Mín afstaða er sú að böm alls stað-
ar eigi rétt á umhyggju, ástúð,
fræðslu. Þau hafa ekkert af sér
gert og ég veit ekkert andstyggi-
legra en fordóma. Börn búa þá ekki
til. Þeir koma frá fullorðnum. Ég
bið bömin að hugsa um það að
skólasystkini þeirra sem hafa flúið
frá öðmm löndum þurfí að sæta
einelti, jafnvel ofbeldi, í nýju landi,
eftir allt sem þau hafa mátt þola í
heimalandi sínu. Þess vegna segi
ég finnskum börnum, í verkum mín-
um, frá bömum sem ég hef séð í
Afríku. Ég hef séð böm svelta, ég
hef séð heimilislaus börn, ég hef séð
ákaflega veik börn. Um þau tala
ég við fínnsk böm og spyr hvort
þeim finnist þetta réttlátt.
Þeim finnst það aldrei.“
Súsanna Svavarsdóttir