Morgunblaðið - 25.03.1995, Blaðsíða 4

B 4 LAUGARDAGUR 25. MARZ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
KOSNINGAR 8. APRÍL
Kratar
ÉG HEF verið að velta fyrir mér
þessu fyrirbrigði í íslenskum stjórn-
málum, krötunum.
Nú fer að sjá fyrir endann á
stjórnarsamstarfí þeirra við Sjálf-
stæðisflokkinn, en þá var sú leið
valin að kaupa kratana til samstarfs
til að unnt væri að mynda ríkisstjórn
og það upp á jöfn skipti þrátt fyrir
lítið fylgi krata, oddaaðstaðan var
fyrir hendi en það verð þarf stundum
að greiða fyrir lýðræðið. Menn hafa
sjálfsagt haft í huga viðreisnar-
stjómina sem sat í þtjú kjörtímabil
og var um margt merkileg. A.m.k.
var stjórnað á þessum árum og mikl-
ar breytingar áttu sér stað í íslensku
þjóðlífí. Ekki virðist
hafa eins vel tekist til
nú og á árunum 1959-
1971. Kratarnir eru í
þeirri mestu lægð fyrr
og síðar, og kalla þeir
þó ekki allt ömmu sína
á þeim vettvangi. Fylgið
hrynur af þeim og
klofningur er orðinn
staðreynd undir forystu
sjálfs varaformanns
flokksins, og slíkur er
æðibunugangurinn hjá
ýmsum forystumönnum
að bæði þingmenn og
ráðherrar hafa sagt af
sér og stokkið af skút-
unni til að koma sér
fyrir á varanlegri stöð-
um, — yfírgefa fleyið líkt og ákveð-
in nagdýr sem fínna á sér hvað í
vændum er.
Eins og karlinn í brúnni myndi
orða það: „Spurt er, hvað veldur?“
Til þess að átta sig á sósíaldemó-
kratíinu þarf maður að leita upp-
runans sem rekja má til Þýskalands
upp úr miðri síðustu öld í kjölfarið
á þeim miklu þjóðfélagsbreytingum
sem þá áttu sér stað fyrir samein-
íslenskir kratar eru
búnir að glata upp-
runanum, segir Olafur
Ragnars, og týna
hugsjóninni.
ingu Þýskalands 1871. Upp úr 1863
voru stofnaðar verkamannahreyf-
ingar í Þýskalandi sem svo endan-
lega sameinuðust 1870 í þýska jafn-
aðarmannaflokkinn, SPD (Sozial-
demokratische Partei Deutschlands),
en hann er enn í dag geysiöflugt afl
í stjórnmálum Þýskalands sem og
jafnaðarmannaflokkar annars stað-
ar hjá vestrænum þjóðum, — nema
á íslandi.
1875 kom fram stefnuskrá sem
kennd er við Gotha sem kveður á
um að öll lögleg ráð skuli nota til
að koma á sósíalisma. Karl Marx
var einn af þessum upprunakrötum,
hann gagnrýndi þessa samþykkt og
fór eigin leiðir sem seinna leiddu til
mesta slyss mannkynssögunnar,
kommúnismans. Sennilega myndi
karlinn snúa sér við í gröfinni ef
hann víssi að fárið væri skrifað á
hans reikning. Bismarck leist ekki á
uppgang kratanna, enda stungu
byltingarkenndar kröfur þeirra mjög
í stúf við hugmyndir Prússanna. Til
marks um það hve þær hljóta að
hafa átt erfitt uppdráttar á þessum
tíma má rifja upp orð Edwins von
Manteuffel (f. 1809) hershöfðingja
og stjómmálamanns. „Eina leiðin til
að halda demókrötum í skefjum er
að síga hernum á þá.“ Bismark
neytti allra bragða til að knésetja
þá, meira að segja setti þingið lög
árið 1878 til höfuðs þeim, en allt
kom fyrir ekki, slíkur var máttur
hinna nýju hugsjóna. Þar kom, að
járnkanslarinn kom sjálfur á al-
mannatryggingum sem við hann eru
kenndar á árunum 1883 til 1889.
Þær hugsjónir sem fæddust með
jafnaðarmönnum í árdaga em löngu
orðnar að vemleika í vestrænum
þjóðfélögum, sem betur fer, og eru
menn einhuga og sammála um þær,
enda ekki eignaðar krötum frekar
en öðrum stjórnmálamönnum í dag.
En hvernig stendur þá á því, að fýlg-
ið hefur hmnið af þeim hér á Is-
landi sem raun ber vitni?
Vegna þess að íslenskir kratar em
nefnilega búnir að glata uppmnanum
og týna hugsjóninni, þeir hugsjóna-
kratar sem hafa haldið uppi merkjum
jafnaðarstefnunnar hér á landi og
röktu sig til upprunans eru óðum að
týna tölunni og hverfa til forfeðr-
anna. Sú kynslóð sem þeir skildu
eftir skortir markmið og hafa breyst
í svokallaða matarkrata og virðist
ekki hafa annað að leiðarljósi en að
skara eld að sinni köku
að því best verður séð.
Þess vegna er ekki
hægt að afhenda næstu
kynslóð arfleifð sem
ekki er fyrir hendi, —
svo einfalt er það.
Þar sem hugsjónin
er horfin er sjálfsvirð-
ingin fyrir bí og því er
brostinn gmndvöllur
fyrir tilvera kratafyrir-
bærisins hér á íslandi,
og er sennilega ástæð-
an fyrir því hve risið er
lágt á selskapnum. Þeg-
ar svona er komið fyrir
hugsjón fer hvorki mik-
ið fyrir sjálfsvirðing-
unni né siðferðinu, ein-
mitt þeim þáttum sem þeir byggðust
á í upphafí. Kommamir sem nú em
munaðarlausir síðan óskapnaðurinn
í austri geispaði golunni renna nú
hýru auga til kratanafnbótarinnar og
hnita hringi yfír hálftómu kratafley-
inu líkt og ákveðin fuglategund í
S-Ameríku gerir. Þó má segja um
kommagreyin, að þeir höfðu hugsjón;
hún virkaði bara ekki þar sem hún
gekk á skjön við eðli og hugsanagang
mannsins.
Nú þegar þessar línur em skrif-
aðar er enn eitt klúðrið að líta dags-
ins ljós í kratakoti. Hátt settur mað-
ur í þjónustu hins opinbera varð upp-
vís að því að hafa stolið undan skatti
ótöldum milljónum. Eftir mikið japl
og jamm og fuður var honum vikið
úr starfi, reyndar leystur út með
nokkmm milljónum. Ráðherra sem
fór með viðkomandi málaflokk fauk
svo skömmu síðar með brækumar á
hælunum, náði þó að skipa eftirmann
skattsvikarans, ungan mann, sem
reyndar er nátengdur forvera sínum.
Sá fékk starfann á frekar vafasömum
forsendum því fleiri sóttu um, en
skítt með það. Nú er að koma í ljós
að sá hafði stolið nær tveim milljón-
um undan skatti á sama hátt og var
það ljóst þegar við ráðningu hans.
Manni flýgur í hug hvort hann hefði
lært til starfans við kné lærimeist-
arans, þess sem hratt þessum farsa
úr vör í upphafí. Sá ráðherra sem
nú fer með málefni umræddrar stofn-
unar og er sárasaklaus af þessu.
hann tók jú bara við af brottreknum
flokksbróður sínum og datt ekkert
annað í hug en að segja að hann
myndi bera þetta undir ríkislögmann
sem væntanlega upplýsir ráðherra
um að allir séu jafnir gagnvart lands-
lögum, þótt kratar séu jú að öllu
öðru jöfnu jafnari en aðrir menn sam-
kvæmt eigin kokkabókum.
Þetta er sýnishorn af íslenskum
krötum við störf og stjómun í ís-
lensku þjóðfélagi.
Eftir stendur að kratana er að
daga uppi eins og steintröll hér norð-
ur á hjara veraldar, meðan þeir
blómstra í nágrannalöndunum. Hnef-
inn og rósin, merki krafts og fegurð-
ar, er að breytast í einskonar róðu-
kross yfir bautasteini þessarar ann-
ars merkilegu stefnu. Astæðan er,
það best ég fæ séð, glataður uppmni
ásamt vangetu ráðamanna flokksins,
vanmati á kjósendum og uppumu
siðferðisþreki.
Kannske hafa kratar aðra skýr-
ingu?
Höfundur er dcildíirstjóri hjá
Flugmálastjórn, Keflavíkur-
flugvelli.
Ólafur Ragnars
Raunhækkun lægstu
launa er mest
ÞVÍ hefur verið
haldið fram af nokkr-
um aðilum að undan-
förnu, sumum auð-
sjáanlega af pólitísk-
um ástæðum, að ný-
gerðir kjarasamning-
ar væru ekki kjara-
jöfnunarsamningar,
þeir fengju mest sem
hæstu launin hafa.
Þetta á ekki við þar
sem samið var um
krónutöluhækkun
launa, eins og megin-
þorri launþegasam-
takanna gerði. Þeir
sem hafa haldið
þessu fram, hafa
sagt að þeir sem hærri launin hafa,
hagnist meira en hinir lægra laun-
uðu á fyrirheitum ríkisstjórnarinn-
ar um heimild til að draga 4% fram-
lag launþega í lífeyrissjóð frá tekj-
um við álagningu skatta. Með þessu
er ekki nema hálf sagan sögð. Inn
í dæmið verður einnig að taka áhrif
skattgreiðslna af launum og áhrif
verðbólgunnar. Það sem skiptir
máli fyrir launþegann,
er það sem hann heldur
eftir til eigin ráðstöfun-
ar þegar upp er staðið.
Þegar þetta er skoðað
í samhengi, kemur í ljós
að samkvæmt samning-
unum verður raunhækk-
un lægstu launa mest
og fer minnkandi eftir
því sem launin eru
hærri. Þetta kemur
glöggt fram á meðfylgj-
andi töflu þar sem tekið
er mið af samningum
þar sem samið var um
krónutöluhækkun:
Þessi tafla er miðuð
við að 4% framlag laun-
þega í lífeyrissjóð dragist frá álagn-
ingu skatta, þó að sú aðgerð komi
ekki að fullu til framkvæmda fyrr
en 1. júlí 1997. Einnig er reiknað
með 2,5% verðbólgu á ári eða 5%
á samningstímanum. Tveir öftustu
dálkarnir sýna raunhækkun launa
þegar samningarnir hafa komið til
framkvæmda. Eins og sjá má
hækka 45.000 kr. launin að raun-
gildi um 3.952 krónur á mánuði
eða 8,78% en 150.000 kr. launin
hækka að raungildi um 157 krónu
á mánuði eða 0,14%. Af þessu má
glöggt sjá að raunhækkunin verður
mun meiri hjá þeim sem lægstu
launin hafa en þeim sem em á
hærri launum. Það er því rangt,
sem haldið hefur verið fram af
nokkrum aðilum, sumum auðsjáan-
lega af pólitískum ástæðum, að
Samningamir eru því
skref, þó lítið sé, til
kjarajöfnunar, segir
Magnús L. Sveinsson,
eins og stefnt var að
við gerð þeirra.
þeir sem hæstu launin hafa fái
mest út úr nýgerðum kjarasamn-
ingunum. Samningarnir em því
skref, þó lítið sé, til kjarajöfnunar
eins og stefnt var að við gerð
þeirra. Þeir sem halda öðru fram,
hafa annaðhvort ekki kynnt sér
efni samrvinganna, eða fara vísvit-
andi rangt með. Hvort tveggja er
vont, vilji menn að mark sé tekið
á orðum þeirra.
Höfundur er formaður
Verzlunarmannafélags
Reykjavikur og skipar 10. sæti á
Jista Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík við komandi
Alþingiskosningar.
Fyrir hækkun í lok samningstíma Raunhækkun
Heildar laun eftir Heildar hækk laun eftir layn e. sk. í krónum í prósentu
laun skatta laun i% skatta að frádr. eftir skatta eftir skatta
5% verðbólgu
45.000 , 45.000 51.400 14,22% 51.400 48.952 3.952 8,78%
50.000 50.000 56.300 12,60% 56.300 53.619 3.619 7,24%
60.000 59.286 66.000 10,00% 63.877 60.835 1.549 2,61%
70.000 65.093 75.800 8,29% 69.732 66.412 1.319 2,03%
80.000 70.900 85.500 6,88% 75.528 71.931 1.031 1,45%
90.000 76.707 95.400 6,00% 81.443 77.565 858 1,12%
100.000 82.514 105.400 5,40% 87.418 83.255 741 . 0,90%
125.000 97.032 130.400 4,32% 102.354 97.480 449 0,46%
150.000 111.549 155.400 3,60% 117.291 111.706 157 0,14%
Magnús L.
Sveinsson
Sjálfstæðisflokkurínn haldi
forystu í skólamálum
Á UNDANFÖRNUM árum hefur
umræðan um skólamál aukist vera-
lega. Skólamálin varða allar fjöl-
skyldur í landinu meira eða minna.
Foreldrar taka flestir hlutverk sitt
alvarlega því þeir skynja að enginn
skóli kemur í stað þess uppeldis sem
börnin búa við heima.. Foreldrastarf
hefur vaxið innan skólans og eflir
það skólastarfið.
Við sveitarstjórnarkosningar á
sl. ári settu stjórnmálaflokkar
skólamálin í öndvegi og væntanlega
verður svo einnig í komandi alþing-
iskosningum. Það er skoðun mín
og reynsla að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi á síðustu ámm haft forystu í
skólamálum þótt svo að aðrir stjórn-
málaflokkar hafi frekar viljað eigna
sér hana.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur kom-
ið fram með fjölmargar nýjar tillög-
ur að bættu skólastarfí, útfært þær
og framkvæmt þar sem flokkurinn
hefur haldið um stjómvölinn. Vil
ég nefna hér á eftir nokkrar þeirra.
Sem kunnugt er var nýtt grunn-
skólafmmvarp samþykkt á nýaf-
stöðnu alþingi. Frumvarpið sjálft
fékk mikla umræðu og má segja
að litlar athugasemdir hafí komið
fram hjá umsagnaraðilum við þau
efnisatriði þess sem vörðuðu skóla-
starfið og markmið þess.
Þær tillögur sem Sjálfstæðis-
menn hafa á síðustu árum lagt fram
hafa stefnt að því að auka og lengja
þjónustu skólanna, nýta betur
skólaárið og koma þannig meira til
móts við þarfir foreldra sem í aukn-
um mæli vinna báðir utan heimilis.
Það ber að auka valddreifinguna
í skólakerfinu. Auka vald fólksins
með því að flytja skólann yfír til
sveitarfélaganna þar sem ætla má
að staðið verði af meiri
metnaði að skólastarf-
inu.
Áhrif foreldra og
þátttaka þeirra í skóla-
starfínu verður meiri
samkvæmt grunn-
skólalögunum nýju.
Foreldraráð verða
starfandi í hveijum
skóla. Sjálfstæðis-
flokkurinn vill auka
sjálfstæði skóla bæði
varðandi ijárhag og
stjórnun, þannig að
skólarnir fái meira ráð-
ið um námsframboð og
áherslur sínar.
Efla þarf tengsl atvinnulífsins við
skólana. Slíkum samskiptum var
komið á við veitustofnanir Reykja-
víkur í tíð fyrri meirihluta.
Bein tengsl eru á
milli hagsældar þjóð-
arinnar, segir Helgi
*
Arnason, og gæða
menntakerfisins.
Skólinn þarf að bjóða upp á meiri
og víðtækari þjónustu en lögin segja
til um. Með einsetningu þar sem
öll börn sækja skólann á sama tíma
má með góðu skipulagi skólans,
íþróttafélaga, tónlistarskóla og
æskulýðsfélaga nýta skólamann-
virki mun betur í þágu barnanna
og veita þar góða þjónustu innan
hverfisins og gera dagskrá bam-
anna heillegri. Ferðum að og frá
skóla fækkar og einnig akstri
þreyttra foreldra á milli bæjar-
hverfa. Fjölmörg börn
em án umsjár fullorð-
inna stóran hluta úr
degi hveijum. Oft ráfa
þau með jafnöldrum
sínum í stefnuleysi og
þegar að unglingsáram
kemur hafa þau hlotið
skaða á sálinni og það
kostar þjóðfélagið
mikla fjármuni og erf-
iði.
Skólinn ber hér
vissulega sína ábyrgð
og þar má ekki skorta
aga og aðhald við nem-
endur. Með því móti
má leitast við að efla
siðferðis- og ábyrgðarkennd þeirra
sem oft virðist af skornum skammti.
Með samþykkt nýrra gmnnskóla-
laga á nýliðnu alþingi er stigið mik-
ilsvert framfarspor í öllu skólastarfí
þar sem skýr markmið skólastarfs-
ins era lögð til grundvallar. Áhersla
er lögð á grundvallargreinar skól-
ans; íslensku, stærðfræði og erlend
tungumál.
Stöðugleika í efnahagsmálum og
batnandi þjóðarhag verður að nýta
til að taka raunhæfar ákvarðanir
um allar þær margþættu úrbætur
á skólastarfi sem kalla á kostnaðar-
auka.
Sýnt hefur verið fram á að bein
tengsl em á milli hagsældar þjóðar-
innar og gæða menntakerfisins.
í samræmi við ný grunnskólalög
þarf Sjálfstæðisflokkurinn að halda
forystu sinni í menntamálum og
fylgja eftir hugmyndum sínum þjóð-
félaginu til farsældar.
Höfundur skipar 15. sæti á
framboðslista Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík.
Helgi Árnason