Morgunblaðið - 11.05.1995, Qupperneq 12

12 D FIMMTUDAGUR 11. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
SJÓNVARPSÞÆTTIR
koma og fara og með
þeim sjónvarpsleikararn-
ir. Þeir eru aldrei jafn
hátt skrifaðir og kvikmyndastjörn-
urnar, sem heimspressan eltir á
röndum, en í ófáum tilfellum eru
þeir mun merkilegri og betri leikar-
ar og þættimir þeirra skemmtilegri
en nokkrar bíómyndir. Þannig þætt-
ir em sakamálasögumar um Tagg-
art lögreglufulltrúa og þannig leik-
ari var Mark McManus, sem lék
Taggart fram í andlátið. Fáir glæpa-
þættir hafa skemmt íslendingum
betur hin seinustu ár og jafnvel al-
veg frá því Dýrlingurinn var og
hét. Rétt eins og nafn Roger Moore
mun að eilífu tengt Simon Templar
em Taggart og McManus eitt og hið
sama.
Taggart hverfur af sviðinu
Ríkissjónvarpið hefur haft sýn-
ingarréttinn á Taggart og nú eru
eftir ein sjónvarpsmynd um lög-
reglumanninn úrilla frá Glasgow,
Vítiseldur eða „Hellfire" sem verður
á dagskrá nk. laugardagskvöld, og
ein þáttaröð, „Prayer for the Dead“,
sem sýnd verður í júní nk. Það eru
síðustu þættimir með McManus í
hlutverki Taggarts.
Fljótlega þar á eftir verður sjón-
varpsmyndin Svarta orkídean eða
„The Black Orchid“, sýnd undir
Taggart-heitinu en í þeim þáttum
lætur Taggart lífið og útför hans
fer fram. McManus kemur ekki fram
í henni.
Vinsældir Taggarts eru slíkar,
ekki aðeins í Skotlandi heldur víða
um heim, að ákveðið hefur verið að
halda áfram með Taggart án
McManus og er Svarta orkídean
fyrsta myndin í flokki mynda og
þáttaraða sem framleiddar hafa ver-
ið og halda að líkindum áfram að
vera gerðar undir heitinu Taggart,
þar sem nánustu samstarfsmenn
glæparannsóknarmannsins skap-
stirða, Jardin lögreglufulltrúi, yfir-
maður hans, McVitie, ásamt lög-
reglukonunni Reid, era í aðalhlut-
verkum. Þeir þættir munu einnig
verða sýndir hér 4 landi og hefur
hin annálaða skapvonska og kald-
hæðni Taggarts færst yfir á sam-
starfsfólkið. Auk áðurnefndrar
myndar hafa tvær raðir verið fram-
leiddar nú þegar án McManus;
„Legends" og „Devil’s Advocate".
Víst mun þó að Taggartþættir
án Taggarts verða varla annað en
svipur hjá sjón þótt reynt verði að
halda sömu gæðum í handritsgerð
og framleiðslu. McManus er svo
samgróinn þáttunum, krumpað and-
lit hans, eitrað skeytin sem hann
sendir starfsfólki sínu og skapillsk-
an sem allir í kringum hann fá að
kynnast óspart og er ekki síst það
sem skemmtir sjónvarpsáhorfend-
um. Laugardaginn 13. maí kl. 23.40
sýnir ríkissjónvarpið síðustu sjón-
varpsmyndina með McManus í hlut-
verki Taggarts. Hún heitir Vítiseld-
ur eins og áður sagði og í henni
granar lögreglan sterklega að ungur
maður hafí myrt föður sinn.
Einstakir þættir
Nefna má margar ástæður fyrir
velgengni og vinsældum þáttanna.
Þeir skera sig að ýmsu leyti úr öðr-
um breskum sakamálamyndaflokk-
um. Frásagnarstíllinn er t.d. mjög
svo frábragðinn hinu akademíska
andrúmslofti sem einkennir þættina
um menningarvitann Morse í Ox-
ford. Hann er laus við sveitabraginn
í þáttunum um Wexford í Kings-
markham, sem byggja á spennandi
sögum Ruth Rendells og rekja
skyldleika til Agöthu gömlu
Christie. Og stíllinn er ekki eins
fágaður og í þáttunum um ljóðskáld-
ið og ljóðaunnandann Adam Dalgli-
esh. Heimaslóðir Taggarts er sú
Glasgow sem túristar í innkaupa-
ferðum fá sjaldnast að líta en þætt-
irnir einkennast af hráslagalegu
stórborgarraunsæi og svörtum húm-
or, sem á einkar vel við persónurnar
og umhverfið. Ofbeldið er miskunn-
arlaust án þess að vera misnotað
og uppbygging spennunnar er oft
ekkert síðri en í vandaðri spennu-
tryllum kvikmyndahúsanna enda
tekst höfundum þáttanna einatt að
koma á óvart með frumlegum hand-
ritum.
Skoskan sem töluð er í þáttunum
Taggart
hinn urilli
Ein sjónvarpsmynd og ein þáttaröð er ósýnd
um skoska lögreglufulltrúann Taggart með
Mark heitnum McManus í aðalhlutverki og
er ljóst að margir munu sakna hans af skján-
um. Sjónvarpsmyndin, Vítiseldur, verður
sýnd í ríkissjónvarpinu á laugardagskvöldið.
Arnaldur Indriða-
son fjallar.um Tagg-
art en til stendur að
halda framleiðslu
þáttanna áfram með
aðstoðarmenn hans í
aðalhlutverki.
er hreinasta eymakonfekt og aldrei
skemmtilegri en þegar Taggart læt-
ur í sér heyra um hvaðeina sem
honum þykir verðugt að hafa að
háði og spotti og það er fátt sem
hann hefur ekki áhuga á í þeim
efnum. Fáir njóta sín betur en Tagg-
art í hlutverki andhetjunnar, hins
miðaldra Skröggs sem virðist að
eilífu úrillur og kallar hvergi á sam-
úð hvorki starfsfélaga né áhorfenda
en nýtur kannski takmarkalausrar
virðingar fyrir bragðið. Hann van-
rækir eiginkonu sína, sem bundin
er í hjólastól, hreytir slíkum ónotum
í undirmenn sína að það hálfa væri
nóg, gantast með morðmálin - jafn-
vel fórnarlömb - þegar færi gefst
og hefur ekki mikið álit á samborg-
uram sínum yfir höfuð. Hann er
sumsé mannlegur, raunveralegur,
einhver sem við tökum trúanlegan
nú þegar innantómar glansmyndim-
ar vaða uppi sem aldrei fyrr í banda-
rískum sakamálaþáttum og sjón-
varpsþáttum almennt.
Byrjaði að leika í Ástralíu
Og það er erfitt að ímynda sér
einhvern annan en McManus í hlut-
verki Taggarts, sem á einum áratug
hefur náð að skapa einhverja eftir-
minnilegustu og skemmtilegustu
sjónvarpspersónu síðari tíma. Hann
lést fyrir skemmstu rúmlega sextug-
ur að aldri, var fæddur í Hamilton
nálægt Glasgow. Faðir hans var
námumaður. Mark flutti snemma á
þrítugsaldrinum til Ástralíu þar sem
hann bjó um langan tíma. Hann
vann fyrir sér sem hafnarverkamað-
ur og hnefaleikari áður en hann tók
að leika hjá litlu leikfélagi og ákvað
að leggja leiklistina fyrir sig. Hann
ferðaðist um Ástralíu, lék með Mick
Jagger í mynd sem hét „Ned Kelly“
og kom fram í bamaþáttunum
„Skippy", sem fjallaði um athafna-
sama kengúra eins og þeir sem eru
að nálgast fertugsaldurinn muna
glöggt eftir úr íslenska sjónvarpinu.
Þegar McManus snéri aftur til
Bretlands vann hann meðal annars
við Þjóðleikhúsið þar sem hann lék
á móti stórleikurum eins og Sir John
Gielgud og Sir Ralph Richardson.
Fljótlega fór hann að leika í breskum
sjónvarpsþáttum lítt kunnum hér á
landi og árið 1983 tók hann að sér
hlutverk lögregluforingjans Jim
Taggarts í þriggja þátta sakamála-
mynd eftir Clenn Chandler sem hét
„Killer." Skoska sjónvarpið fram-
leiddi þættina og þeim var ekki ætl-
að að verða fleiri en aðalpersónan
reyndist svo vinsæl á meðal áhorf-
enda í Bretlandi að Skotar ákváðu
að framleiða sjónvarpsþætti um
hana. Þannig varð Taggart til og
fyrsta þáttaröðin, „Dead Ringer." var
frumsýnd hjá ITV sjónvarpsstöðinni
árið 1985. Vinsældirnar létu ekki á
sér standa og hefur fátt efni Skoska
sjónvarpsins átt viðlíka velgengni
að fagna. McManus lék í 30 myndum
og þáttum um Taggart. Hann missti
konuna sína í lok árs 1993 og það
leið ekki langur tími þar til hann
var allur.
Eftirsjá
Það verður mikil eftirsjá að Tagg-
art/McManus. Sjónvarpsleikarar og
þættir eiga það sífellt yfir höfði sér
að fólk fær leið á þeim heima í stofu
ef þeir verða of langlífir og ganga
árum saman. Þeir eiga ákveðin tíma-
bil þar til áhugi áhorfenda tekur að
dala. Um þetta eru til mýmörg dæmi
því sjónvarp endurnýjar sig í sífellu.
Það sem var ómissandi í dag er orð-
ið óþolandi á morgun. Eða nennir
einhver að horfa á „Derrick" lengur.
Þetta upplifði McManus aldrei á
þeim tíu árum sem hann lék Tagg-
art, að hluta til af því við fengum
aldrei nóg af honum; Taggart var
ekki vikuleg þáttaröð heldur koni á
skjáinn annað veifið og útvatnaðist
aldrei í fjöldaframleiðslu. Þættirnir
héldu alltaf sömu gæðum, fóru batn-
andi ef eitthvað var eftir því sem á
leið og voru bornir uppi af góðum
sögumönnum.
Vinsældirnar voru þó mest vegna
þess að McManus var Taggart og
leyfði sér að vera leiðindapúki, nei-
kvæður og viðskotaillur skaphundur,
þegar samskonar persónur lögreglu-
þáttanna kepptust við að sýna hvergi
neina bresti. McManus þorði að gera
sér mat úr Taggart hinum úrilla.
Þess vegna verður þeirra félaga sárt
saknað.