Morgunblaðið - 16.09.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 16. SEPTEMBER 1995 C 3
Leikur að
líkamshlutum
HÚN ER afskaplega venju-
leg kona. Klæðnaðurinn
hefðbundinn og andlits-
fallið á engan hátt
óvenjulegt án þess þó að vera karakt-
erlaust. En hversdagsleikinn er lík-
lega einn helsti efniviður bandarísku
listakonunnar Cindy Sherman. Hún
vinnur með ljósmyndir, síðustu tutt-
ugu árin aðallega með ljósmyndir af
sjálfri sér. Andlit hennar endurspegl-
ar viðkvæmni og þreytu, fegurð og
reiði, gleði og kímni.
Sherman er bæði leikari og leik-
stjóri. Hún hefur jafnan unnið ein,
lengst af á vinnustofu sinni í New
York. í svart/hvítu myndröðinni
„Untitled Film Stills" (Kvikmynda-
kyrrmyndir án titils) sem hún gerði
á árunum 1977-1980 og vöktu fyrst
verulega athygli á henni, eru margar
myndanna teknar utanhúss, en
megnið af myndum hennar eru þó
teknar í stúdíóinu, þar sem gervibirt-
an ræður ríkjum. í nýrri verkum
hennar hefur hún færst nær fyrir-
myndinni og í „Disaster/Fairy Tale“
(Hörmungar/Ævintýri) (1985-1986)
og „Sex Pictures" (Kynlífsmynd-
ir)(1992) hafa brúður og aðrir leik-
munir leyst'hana af hólmi.
Sjálfsmyndir
Hæfileiki Shermans til að bregða
sér í allra kvikinda líki vekur óöryggi
en jafnframt-forvitni um hana sjálfa.
„Ég er sjálf hluti af myndum mín-
um,“ segir hún. „Þess vegna verður
fólk forvitið um mig. Listamenn sem
halda persónu sinni fyrir utan verkin
vekja ekki þennan áhuga. Þetta hef-
ur ekkert með listaverkin sjálf að
gera. Það liggur ekki djúp merking
að baki því að ég vinn með sjálfa
mig, heldur gengur vinnan best
þannig. Það getur verið skemmtilegt
að lesa hvað aðrir hafa um „sjálfið"
að segja en það er þó ekki ástæða
þess hvernig ég hef kosið að vinna
verk mín.“
Sherman segist hlédræg. Hún
forðist þéttsetna veitingastaði, tali
ekki mikið í síma o.s.frv. „Það liggur
í eðli rnínu," segir hún aðspurð um
hvort myndir hennar endursp'egli
ekki einmanaleikann. „Ef til vill er
það einmanaleg vinnuaðferð mín sem
þrengir sér inn í verkin.“
Sherman fellur lítt þegar misvitrir
sérfræðingar reyna að ráða í verk
hennar og skilgreina þau en flestar
stórstjömur póst-módernismans hafa
reynt við það. „Ég les fæst af því
sem skrifað er um verkin mín,“ seg-
ir hún.
„Það getur verið innihald þeirra
sé alvarlegra en áður, svo sem í
„Untitled Film Stills". Mörgum finnst
án efa að sú myndröð sé þunglyndis-
leg. Þó eru margar myndirnar
skemmtilegar, þær hafa afþreying-'
Ljosmynd/^ontus Kyander
og niðurstaðan var reglulega áhuga-
verð. Á meðan ég var að þessu var
ég alls ekki að hugsa um hvaða boð-
skapur gæti falist í því að sýna þær
á þennan hátt. Þetta var bara leikur
að líkamshlutum."
Myndir Shermans minna um
margt á ljósmyndir Hans Bellmers
af sundurlimuðum brúðum. í mynd-
um Bellmers býr þó hvöt gluggagæg-
isins, sem ekki er að sjá í verkum
Sherman. „Aðferð Bellmers felst í
því að þú horfir á dúkkumar með
hans augum. Vonandi á það ekki við
um mínar myndir."
Cindy Sherman vill ekki láta kalla
sig femínista. Orðið er ofnotað og
hefur of margar neikvæðar vísanir,
segir hún. „Konur þurfa ekki að kalla
sig kvenréttindakonur, það er miklu
fremur ástæða til að gefa þeim konum
nafn sem eru andvígar femínisma.
Þá er rétt að taka fram að ég hef
ekki ákveðnar pólitískar skoðanir.
Ég á ekki gott með að rökræða. Ég
viðurkenni að það gætir ákveðins
femínisma í verkum mínu og hug-
myndafræði mín er á margan hátt
feminísk - en það á við um allar
konur.“
Kyrralíf
Cindy Sherman lærði málun og
ekki þarf lengi að leita í verkum
hennar til að sjá áhrif málaralistar-
innar í byggingu myndarinnar.
Margar myndanna í „Disaster"-
myndröðinni eru nokkurs konar til-
brigði við kyrralífsmyndir barrok-
tímans. En í stað ofhlaðinna matar-
mynda sýna myndir Sherman matar-
leifar, brotið leirtau og rotnun. Allt
er forgengilegt.
„Það er rétt. Ég vann hins vegar
ekki. út frá gömlum málverkum,
nema í „History Portraits“,“ segir
Sherman. Aðrir miðlar hafa áhrif á
mig. Ég vil ekki gera listaverk sem
fá fólk til að finnast það þurfa að
hafa að baki próf úr listaskóla til að
skilja þau. En ég vil heldur ekki að
menn séu alveg vissir um hvað ég
eigi við. Verkin eru margræð, hver
ög einn verður að fá svigrúm til að
túlka þau.“
Bandaríska listakonan Cindy Sherman leitar
ekki langt yfír skammt að fyrirmyndum
verka sinna, því hún er sjálf fyrirsætan á
þeim flestum. Sænski blaðamaðurinn
Pontus Kyander hitti listakonuna að máli
í Malmö í Svíþjóð en þar heldur hún
nú stóra yfírlitssýningu.
argildi á sama hátt og margar hryll-
ingsmyndir. Maður fínnur til öryggis
af því að maður veit að hryllingurinn
er ekki til í raunveruleikanum."
Heilluð af hryllingnum
Sherman hefur mikið dálæti á
hryllingsmyndum. Hún hyggst nú
leggja ljósmyndunina til hliðar og
gera eigin kvikmynd. Hún á að fjalla
um illa gefna skrifstofustúlku sem
drepur vinnufélaga sinn af misgán-
ingi. Hún finnur til vellíðunar og
valds síns og drepur æ fleiri menn
sem hún geymir í kjallaranum heima
hjá sér. Sagan er einföld og áherslan
á hið sjónræna.
„Ég veit ekki hvort þetta skelfír
fólk eða verður bara furðulegt,“ seg-
ir Sherman og skellihlær. „Ég er
bara búin að semja drög að handriti
og ég hef ekki enn ákveðið hversu
nákvæmlega ég ætla að sýna innyfli
og blóð... Ég er hrifin af reglulega
skelfilegum, blóðugum og viðbjóðs-
legum kvikmyndum en einnig þeim
þar sem ekkert ofbeldi er og maður
verður sjálfur að túlka það.“
Ekki á móti klámi
Mörg verka Shermans fjalla um
kynlíf og ofbeldi og í myndröðinni
„Sex Pictures" getur að líta sundur-
skrúfaðar brúður og aðra líkams-
hluta úr gerviefnum í grófum og
óþægilegum stellingum. Sjálf segir
Sherman að verk hennar séu ekki
gagnrýni á klám - stór hluti þess
sem hún myndar eru ekki „hjálpar-
tæki_ kynlífsins" heldur kennsluefni.
„Ég er ekki á móti klámi," segir
listakonan. „Ég vil koma af stað
umræðu. Myndirnar eru miklu frem-
ur afleiðing þess að alast upp í bældu
umhverfí - ekki síst minni eigin fjöl-
skyldu. Ég vil grafa undan því með
myndunum. Hið martraðarkennda í
myndunum er dæmi um hvernig svo
bælt samfélag lítur á kynlífið: Eins
og skelfilegt skrímsli sem maður vill
ekki vekja til lífsins.
Raunar réði þörfm til að bijóta
niður, ómeðvitað. Ég ætlaði mér ekki
að rífa brúðumar í sundur, ég byrj-
aði á því að stilla þeim heilum upp.
En til að koma þeim í ákveðnar stell-
ingar varð ég að taka þær í sundur
CINDY Sherman: Nafnlaus (1989)
CINDY Sherman: Nafnlaus (1994)
Skúlptúrsýning Ingu Ragnarsdóttur í Gerðubergi
Hlutir í óvæntu samhengi
INGA Ragnarsdóttir opnar sýningu á
skúlptúrum í Menningarmiðstöðinni
Gerðubergi i dag laugardag, sem ber
yfírskriftina „Hörgur". Að þessu sinni
hefur verkunum verið komið fyrir í anddyri
hússins í stað gangsins á jarðhæðinni eins
og áður hefur tíðkast.
Inga fæddist í Reykjavík árið 1955 og nam
við Myndlista- og handíðaskóla íslands
1973-1977. Að því loknu stundaði hún nám
í keramikdeildinni vkl Akademie der Bildende
Kiinste í Múnchen á árunum 1979-1981.
Eftir tveggja ára dvöl á íslandi sneri hún
aftur til borgarinnar þar sem hún lagði stund
á skúlptúr við sama skóla undir leiðsögn hins
góðkunna listamanns Eduardos Paolozzis og
lauk þaðan prófi 1987. Síðan þá hefur hún
mestmegnis starfað í Þýskalandi, en hún
dvelur alltaf dtjúgan hluta ársins hér heima
og hefur oft tekið að sér kennslu við Mynd-
lista- og handíðaskólann jafnframt því að
sinna ýmsum verkefnum.
Inga vinnur í anda hinnar klássísku skúlpt-
úrhefðar þar sem efniskennd og skýr mynd-
bygging er í fyrirrúmi, eins og Hannes Sig-
urðsson listfræðingur bendir á í sýningar-
skrá: „Handverkið skiptir hana einnig máli,
en í skúlptúrum sínum notast hún við hin
margvíslegustu efni, svo sem gifs og hraun
og allskonar tegundir málma sem hún mót-
ar, steypir, límir, þrykkir, skeytir, klippir,
logsýður, valsar, slípar, sandblæs og spraut-
ar. Állt eftir því sem við á hveiju sinni. Efni-
viðurinn og sú aðferð sem hún beitir flokk-
ast undir svokallað „assemblage", sem er
þrívítt afkvæmi samklippunnar, og á ættir
að rekja til Kurts Schwitters og formbylting-
ar kúbistanna snemma á þessari öld. Síðan
þá hafa jafn ólíkir listamenn og Edward Kien-
holz, Louise Nevelson, John Chamberlain,
Lee Bontecau, Arman, César og Eduardo
Paolozzi, fyrrum kennari Ingu, fengist við
að sjóða saman skúlptúra úr brotajárni og
öðru öskuhaugafóðri og þannig veitt því á
ný inn í vitunarlífið. „Assemblage" er þess
vegna tækni fremur en stíll, tækni sem býð-
ur upp á mikla fjölbreytni og persónulegan
tjáningarmáta. Líkt og forverar hennar notar
Inga gjarnan algenga hluti sem hún tínir úr
umhverfi sinu og setur í óvænt samhengi,
eins og til að mynda bárujárn, bílaparta,
geymalok og fleira í svipuðum dúr. í höndum
hennar öðlast efniviðurinn sjálfstætt form
er hefur að geyma óljósa minningu um upp-
haflegt hlutverk.“
Sýning Ingu í Gerðubergi er sjötta einka-
sýning hennar, en hún hefur auk þess tekið
VERK eftir Ingu Ragnarsdóttur.
þátt í fjölda samsýninga bæði hér heima og
erlendis og hlotið margvíslegar viðurkenning-
ar. Verk eftir hana má m.a. finna í Lista-
safni íslands, Ríkislistasafninu í Bayern,
Múnchen og Skelleftá í Svíþjóð. Þá má geta
þess að bráðlega verður settur upp útiskúlpt-
úr eftir hana í Dússeldorf.