Morgunblaðið - 14.11.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
BÆKUR
ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓVEMBER 1995 B 3
mér fyrir úðanum þótt þess þurfi
ekki. Mamma stendur yfir mér
með hönd á mjöðm, í köflóttu ull-
arbuxunum, ferðbúin með gamla
bakpokann.
Mamma af hveiju hjálparðu mér
ekki frekar en að vera á hælunum
á mér? Ég get þetta ekki. Mig
langar ekki að vera til svona lítil
og ljót, ég kann ekki að lifa, ég
vildi að ég hefði ekki fæðst, og
svo lætur þú mig ekki í friði.
Hvernig ferðu að því að vera svona
vond?
Tala þú varlega Harpa litla.
Sjálf ertu vond. Þú sýnir mér enga
samúð og greyið ég sem dó fyrir
aldur fram.
Það eru tiu ár síðan, mamma,
heill áratugur. Auðvitað var þetta
áfall fyrir þig, ég viðurkenni það,
en er ekki mál til komið að þú
takir þig saman í andlitinu og
reynir að komast yfir það.
Áfall fyrir mig að deyja, þú ert
fyndin væna.
Tímamót ó kei.
Þú ættir að taka að þér að skrifa
minningargreinar fyrir fólk.
Mamma hlær þurrlega og fær
hóstakast.
Gleymdirðu rettunum? Því pú-
arðu ekki framan í mig eins og
þú ert vön á þessu flandri þínu
um ísland? Þetta er örugglega
ólöglegt. Ertu með passa?
Mamma horfir á mig hissa og
hættir í miðjum hósta.
Veistu það mamma, að eftir
Steinunn segir að bókin fjalli
ekki beinlínis um unglinga-
vandamálið. „Ég er hins vegar
mjög hissa á því að það skuli
ekki hafa verið fjallað meira um
afdrif unglinga í hinum svoköll-
uðu siðuðu þjóðfélögum í sam-
tímaskáldskap okkar, það geta
verið stærstu harmleikir okkar
tíma. Áður en ég byrjaði að
skrifa bókina fyrir fimm árum
vissi ég að sjálfsmorð ungra
manna hér á landi væru mjög
algeng og jafnvel algengari en
annarsstaðar en þá var ofbeldið
sem viðgengst í samfélagi ungl-
inganna ekki orðið jafnmikið og
nú, eða ekki jafnsýnilegt. Og ég
vil bara benda á að það er ein-
hver ástæða fyrir þessu, svona
hlutir gerast ekki af sjálfum
sér.“
Allar aðalpersónur bókarinn-
örfáa klukkutíma kemst allt upp.
Ég er á leiðinni að spyija Dýrfinnu
undan hveijum ég er. Og þá kemst
upp um þig og þitt lauslæti.
Þér ferst. Þú ert nú þegar búin
að sofa hjá fleiri mönnum en ég
mun nokkurn tímann komast yfir
að gera. Hvað varstu til dæmis
að gera í nótt?
Eg er frí og fijáls. Ég þarf ekki
að standa neinum reikningsskil
minna gerða.
Að heyra í henni.
Við skulum sættast mamma þó
það sé of seint. Ég held að við
hefðum orðið vinkonur á endanum
ef tíminn hefði leyft. Það væri
kannski orðið sæmilegt á milli
okkar ef þú hefðir ekki dáið svona
eins og asni. En þú sérð hvernig
þetta er, þú flækist fyrir mér og
við erum enn að rífast.
Mamma fiskar snjáða grænköfl-
ótta brúsann úr bakpokanum og
hellir kaffi í plastmál. Ég fæ mér
slurk og þetta er sama vonda
Bragakaffið, en ég vil ekki móðga
hana með því að setja út á það,
og nota plastmálið til þess að hlýja
mér á höndum.
Lubbi er allt í einu kominn upp
að síðunni á mér og geltir lágt.
Er þetta ekki hann Lubbi, segir
mamma.
Fjúff, segir hann.
Ein í ömmulundi með aflóga
hundi og aldauðri móður. Er hægt
að vera meiri einstæðingur en það?
ar eru konur en Steinunn segist
ekki vilja flokka hana sem
kvennabók. „Ég vil auðvitað
ekki íþyngja bókinni með neinni
greiningu og þá allra síst með
einliverju sem gæti flokkast
undir sjúkdómsgreiningu. Það
varð bara ekki umflúið að hafa
aðalpersónur bókarinnar kven-
kyns því þetta er saga um móð-
ur og dóttur. Og ég get heldur
ekki útskýrt það hvers vegna
mæðgurnar ferðast með vin-
konu sinni austur en ekki ein-
hverjum kalli. Það hefði verið
hugsanlegt en það varð ekki
þannig. Ég vil þó ekki meina að
þetta sé alveg karlmannslaus
bók. Og ég má líka til með að
nefna að þeir karlar sem hafa
lesið bókina yfir hafa ekki síður
haft gaman af henni en konurn-
ar sem það hafa gert.“
Valdimar Jóhannsson Gylfi Gröndal
Bókaútgefandi og
stjórnmálamaður
ÉG skrifaði mig í tugthúsið, endur-
minningar Valdimars Jóhannssonar
bókaútgefanda eftir Gylfa Gröndal
eru komnar út.
Valdimar Jóhannsson hefur lifað
viðburðaríka ævi. Á hemámsárunum
lenti hann ungur ritstjóri eigin blaðs
í ónáð hjá Bretum vegna skrifa sinna,
var dæmdur fyrir landráð og sat í
hegningarhúsinu við Skólavörðustíg.
I kýnningu segir: „Valdimar ólst
upp við fátækt og einangrun íslenska
bændasamfélagsins. Þrátt fyrir
berklaveiki tókst honum að bijótast
til mennta, hann var kennari og
blaðamaður um skeið, en haslaði sér
síðan völl sem bókaútgefandi. Andúð
hans á her og vopnuðu valdi endur-
speglast í stofnun og störfum Þjóð-
varnarflokks íslands, en hann var
fyrsti formaður hans.“
Höfundur bókarinnar, Gylfi
Gröndal, er reyndur ævisagnaritari.
Hann hefur m.a. ritað ævisögur allra
fyrrverandi forseta íslands og síðasta
viðtalsbók hans um Eirík skipherra
hlaut mikið lof gagnrýnenda og varð
metsölubók.
Útgefandi er Forlagið. Ég skrifaði
mig í tugthúsið er 270 bls. Bók-
arkápu hannaði Grafít hf. Bókin er
prentuð í Prentsmiðjunni Odda hf.
og kostar 3.880 kr.
Sögur af
undarlegu fólki
ÚT ERU komnir Hól-
manespistlar eftir Stef-
án Sigurkarlsson. Þorp-
ið Hólmanes, skraut-
legt og dularfullt
mannlífið þar, er við-
fangsefni bókarinnar.
Brugðið er upp mynd-
um úr hundrað og
fimmtíu ára sögu þorps
sem gæti verið hvaða
íslenskt þorp sem er.
„Faktorshúsið, þar
sem heldra fólkið býr
eða hittist, er mið-
punktur þorpsins og
íbúum þess ótæmandi
efni hvers kyns heila-
brota. í því glæsta húsi
er nefnilega allt fínt og
Stefán
Sigurkarlsson
fágað að sjá en það
geymir h'ka sögur sem
margar hveijar þola illa
dagsbirtu", segir í
fréttatilkynningu.
í þessari fyrstu
sagnabók sinni segir
höfundurinn sögur af
undarlegu fólki og at-
burðum en um leið er
hann að rekja mannlífs-,
menningar- og bygging-
arsögu þorps.
Útgefandi er Mál og
menning. Bókin Hólma-
nespistlar er 138 bls.,
unnin í G. Ben. - Edda
prentstofa hf. Kápuna
gerði Sigurborg Stefáns-
dóttir. Verð 2.980 kr.
Vertu þú sjálfur
BOKMENNTIR
Skáldsaga
K/K KEFLAVÍKURDAG-
AR/KEFLAVÍKURNÆTUR
eftir Lárus Má Björnsson.
Mál og menning, 1995 - 223 bls.
UNGLINGSÁRIN eru ár vænt-
inga og drauma en einnig ár óvissu
og öryggisleysis. Um slíkt efni fjallar
nýútkomin unglingasaga, K/K
Keflavíkurdagar/Keflavíkurnætur
eftir Lárus Má Björnsson. Höfund-
urinn er áður kunnur fyrir ljóð sín
og ljóðaþýðingar og þessi nýja skáld-
saga er myndarleg fjöður í hatt hans.
Það hefur verið talin nokkuð væn-
leg formúla í ritun unglingabóka að
spinna spennandi söguþráð í kring-
um afbrot, ást og kynlíf, hin helgu
vé unglingsáranna, og vissulega eru
þessi umfjöllunarefni fyrir hendi í
sögu Lárusar. En hvorki þau né
söguþráðurinn eru efst í huga höf-
undarins. Raunar væri með nokkrum
rökum unnt að gagnrýna það hversu
litla rækt hann leggur við söguflétt-
una og spennu í frásögninni þar sem
hér er um unglingasögu að ræða.
Þess ber þó að gæta að það sem á
skortir spennu og hraða í frásögn
bætir höfundur upp með góðri lýs-
ingu á Ólafi Bjarka,
aðalpersónunni, og
innra lífi hans en K/K
er fyrst og fremst
þroskasaga þessa pilts.
Hann er jafnframt
sögumaður sögunnar en
það val á sjónarhorni
gerir höfundi kleift að
veita okkur innsýn í
huga hans með sjálfs-
skoðun og innra eintali.
Ólafur Bjarki er
fimmtán ára piltur í
Keflavík og í tíunda
bekk grunnskólans.
Hann býr hjá föður sín-
um og stjúpmóður og
er sambandið við þau
en einkum þó stjúpmóðurina nokkuð
stirt. Hann hefur átt við einelti og
námsvanda að stríða og er í sérdeild.
Sjálfsmynd hans er í molum. í sér-
deildinni kynnist hann Ara Frey, sér-
kennara, sem er jafnframt listamað-
ur og skapandi i hugsun. Þeir verða
vinir og kynnin við Ara víkka út sjón-
deildarhring Ólafs og hjálpa honum
til að komast til nokkurs þroska.
Verulegur hluti bókarinnar snýst um
samskipti þeirra vinanna en jafn-
framt er dregin upp skýr mynd af
félögum Ólafs í sérdeildinni, fjöl-
skyldu hans og kunningjum.
Lárusi Má tekst býsna vel að
tengja ýmis umræðu-
efni við þroskaferil Ói-
afs án þess þó að préd-
ika eða velta sér upp
úr þeim: Leitin að sjálf-
símynd og fyrirmynd-
um, áfengis- og vímu-
efnaneysla, sundruð
íjölskyldumynd, einelti,
ofbeldi, sifjaspell en
einnig fyrsta kynlífs-
reynslan,. ástin og vin-
áttan. Állt eru þetta
efni sem Lárus Már
fjallar um opnum huga
og þótt hann kryfji
málefnin ekki beinlínis
til mergjar leitast hann
við að varpa ljósi á
ranghugmyndir og fordóma sem
tengjast þeim. Hann hefur bersýni-
lega reynslu af starfi með unglingum
og talar þeirra mál. Boðskapur hans
er einfaldur og uppbyggilegur í þá
veru að menn eigi að treysta sjálfum
sér, þekkja sjálfa sig og vera þeir
sjálfir. Þvi sýnist mér að bókin sé
kjörið tilefni til umhugsunar og um-
ræðu um þessi mál, jafnt á heimilum
sem í skólum, enda er sagan auðlæsi-
leg og skemmtileg.
Stíll bókarinnar er lipur og vel við
hæfi. Lárus notar víða málfar ungl-
inga með slangurorðum þeirra og
orðaleppum ýmiss konar. Þar að
Lárus Már
Björnsson
auki dregur hann inn í bókina hug-
tök og viðfangsefni æskulýðsmenn-
ingarinnar, kvikmyndir, körfubolta,
rokk, rapp og hardcore svo að eitt-
hvað sé nefnt. Eigi að síður er mál-
notkun hans nákvæm og yfirveguð.
Honum tekst að setja gildi æskulýðs-
menningarinnar í víðara samhengi
menningararfsins og heimsmenning-
arinnar og komast þannig hjá allri
lágkúru. Stundum verður textinn
Ijóðrænn og glæsilegur: „Nú er sum-
arið að koma. Og ég finn furðu
áþreifanlega að allt er undir mér
sjálfum komið; framhaldið, þetta óra-
langa líf sem er ennþá bara grunur
um líf...
Ég veit að enginn annar stígur í
fætur mína þegar ég geng.
Enginn annar myndar orð mín
þegar ég tala.
Enginn annar stýrir penna minum
þegar ég skrifa.
Og þegar mig dreymir eru það
mínir draumar ... einskis annars ...
Nema ég sé sjálfur þessi annar
sem fylgir mér hvert fótmál." (s.
222).
K/K er vönduð unglingasaga þar
sem tekið er á ýmsum málefnum
ungs fólks. Hún er skrifuð af þekk-
ingu á lífí unglinga sem eiga á ein-
hvern hátt í erfiðleikum í lífinu. Hún
hefur töluvert uppeldisgildi og þó að
höfundur leggi ekki aðaláherslu á
spennandi söguþráð er sagan
skemmtileg aflestrar auk þess sem
hún er vel skrifuð.
Skafti Þ: Halldórsson
Nýjar bækur
• FLEIRIgamlar vísur handa
nýjum börnum er komin út. Guð-
rún Hahnesdóttir bókasafnsfræð-
ingur hefur valið í bókina gamlar
vísur, þulur og kviðlinga sem hún
hefur fundið í ýmsum prentuðum
og óprentuðum-heimildum og fórum
fólks sem geymdi efnið í minni sér.
Guðrún hefur einnig myndskreytt
vísurnar og er hver vísa felld inn í
litprentaða teikningu.
Fleiri gamlar vísur handa nýjum
börnum er sjálfstætt framhald af
bókinni Gamlar vísur handa nýjum
börnum, sem kom út í fyrra. Bók-
inni voru veitt verðlaun fyrir útlit
og hönnun, bæði af Barnabókaráð-
inu og af Samtökum iðnaðarins.
Útgefandi erForlagið. Fleiri
gamlar vísurhanda nýjum börnum
er36 bls., prentuð íPrentsmiðjunni
Odda hf. ogkostar 1.390 kr.
• ÚT ER komin bókin Ferð til
fortíðar eftir Ólaf Ásgeir Stein-
þórsson sem búsettur er í Borgar-
nesi en ólst upp í Bjameyjum og
Flatey um miðja öldina.
Ferð til fort-
íðar er persónu-
leg frásögn
Flateyings á
miðjum aldri,
uppriijun og
sögubrot mest-
an part frá
fimmta áratug
þessarar aldar.
Þótt Flatey sé
aðalsögusviðið
koma aðrar eyj-
ar á Breiðafirði einnig rikulega við
sögu. Og það er líka sagt frá fólki
úr sveitunum við Breiðafjörð;
Barðaströnd og Reykhólasveit.
í kynningu segir: „Við Breiða-
fjörð hefur löngum verið lifað
merkilegu mannlífi. Þar voru
skrítnir karlar og kerlingar sögu-
efni í lifenda lífi, þar urðu krakkarn-
ir kynngimagnaðir af eggjaáti og
náttúrudýrkun. Þar skartar landið
sínu fegursta og um aldir hefur
mannlíf þrifist á sjávarfangi og út-
sjónarsemi eyjafólks. Og Breiðfirð-
ingar hafa löngum reynt að rækta
blómlegt menningarlíf. í fjörunni
gjálfrar sagan með öldum við
stein.“
Útgefandi er Þjóðsaga. MikiII
fjöldi mynda prýðir bókina sem er
208 bls., prentuð íOdda.
• ÚT er komin bókin Dómarí
Vátryggingamálum 1920-1994
eftir Arnljót Björnsson hæstarétt-
ardómara. Bókin er þriðja útgáfa
höfundar af dómaskrám á þessu
sviðien önnur útgáfa kom út árið
1983. í þessari
útgáfu hefur
nýjum dómum
verið bætt við
en dómum sem
ekki hafa lengur
raunhæft gildi
vegna réttarþró-
unar sleppt.
Bókin skijptist
í tvo þætti. I
fyrri þættinum
eru reifaðir
dómar þar sem reynt hefur á
ákvæði laganna. I síðari þætti bók-
arinnar eru dómarnir síðan flokkað-
ir eftir einstökum greinum vátrygg-
inga.
I bókarlok eru ítarlegar skrár
yfir lög, dóma og atriðisorð.
Útgefandi er Bókaútgáfa Orat-
ors. Bókin er 180 bls. Verð bókar-
innar ér 3.300 krónur.
• OBLADÍ Oblada heitir saga fyrir
börn sem nýlega kom út. Þar segir
frá Önnu Lenu sem er ellefu ára,
systkinum hennar og fjölskyldu.
Oft er fjör í litla húsinu þeirra og
systkinin æfa handbolta og fótbolta
af kappi. Anna Lena er líka áhuga-
söm um lærdóminn og vinkonur á
þessum aldri sjá alltaf spaugilegar
hliðar á tilverunni.
Höfundurinn er Bergljót
Hreinsdóttir, ung fóstra, og er
þetta fyrsta bók hennar.
Útgefandi erMál og menning.
Anna Valsdóttir myndskreytti bók-
ina sem erl60 bls. ogkostar 1.490
kr.
Arnyótur
Björnsson
Ólafur Ásgeir
Steinþórsson