Morgunblaðið - 25.08.1996, Blaðsíða 2

2 C SUNNUDAGUR 25. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 25. ÁGÚST 1996 C 3
FERÐALÖG
FERÐALÖG
Morgunblaðið/Anna G. Ólafsdóttir
SÆKIST sóldýrkendur eftir friðsæld, fegurð og tærum sjó eru
strendur Króatíu rétti staðurinn.
ÚR FJARLÆGÐ er ekki annað að sjá en Hótel Punkta sé óskemmt.
ÞEGAR lestin hökti með vina-
legu ískri inn á landamæra-
stöðina milli Slóveníu og
Króatíu opnaði ég augun og reis
upp úr mjóu rúminu í svefnvagnin-
um. Ekki var um að villast að við
höfðum farið á milli landa um nótt-
ina. í stað skítugu og litlausu lestar-
stöðvanna í Þýskalandi biasti við
snyrtileg gul lestarstöð með rauðri
blómaskreytingu.
Eftir að hafa dreypt á sterku
króatísku kaffinu í lestinni var okk-
ur heldur ekki til setunnar boðið því
von var á sjálfum landamæraverðin-
um í heimsókn. Reyndar fór ekki
hjá því að örlítill titringur gerði
vart við sig því daginn áður höfðum
við komist að því að íslendingar
þyrftu vegabréfsáritun inn í Króat-
íu. Tími hafði ekki gefist til að fá
vegabréfsáritunina og því máttum
við alveg eins búast við þvi að vera
hent út úr lestinni og sagt að hypja
okkur heim.
Áhyggjur okkar reyndust hins
vegar ástæðulausar. Lestarvörður-
inn hafði greinilega ekki áttað sig
á því að krafist væri vegabréfsárit-
unar af iandanum enda sjálfsagt
sjaldséðir sumarleyfisgestir í Króat-
íu.
íslendingar eru ekki einir um að
hafa fækkað ferðum sínum til Kró-
atíu því vegna stríðsátaka í lýðveld-
inu og öðrum lýðveldum Júgóslavíu
sem var hrundi ferðamannaþjónusta
nær algjörlega í nokkur ár. Nú er
ferðamannaþjónusta í Króatíu hins
vegar að rétta úr kútnum og full
ástæða til að benda sóldýrkendum
á að eyða næsta sumarleyfi Króatíu-
megin Adríahafsins.
Þýsk mörk duga vel
Eins og fyrir önnur ferðalög er
að ýmsu að hyggja áður en lagt er
af stað í frí til Króatíu. Fyrir utan
sjálfsagða hluti eins og góða sólar-
vörn og því um líkt er vert að taka
fram að gjaldeyri skyldi ferðamaður
taka í þýskum mörkum enda þekkja
heimamenn þann gjaldmiðil og auð-
velt er að gera góð skipti á honum
og króatískri kúnu heimamanna
(kúna er um 13 ísl. kr.). Eftir stríðs-
átökin í landinu taka fæstar verslan-
ir og bankar við VISA greiðslukort-
um og því er mælt með því að allur
gjaldeyrir sé tekinn í seðlum. Hið
rétta um vegabréfsáritunina er að
vissulega þurfa íslendingar vega-
bréfsáritun til Króatíu. Hana má
hins vegar fá gegn 600 ísl. kr.
greiðslu (greitt í þýskum mörkum)
á landamærastöðvum og flugvöll-
um.
Þegar á ströndina kemur er eins
víst að moskítóflugur hrjái hina
nýkomnu fyrstu dagana en auðveld
leið til að losna við þessa óboðnu
gesti er að festa kaup á einfaldri
moskítófælu. Fælunni er stungið í
innstungu í svefnherberginu og
skipt um fyllingu á hveiju kvöldi.
Þegar moskítóflugumar hafa verið
afgreiddar hefst hið áhyggjulausa
frí fjölskyldunnar á ströndinni.
Þjóðleglr réttlr eru góðir
Mesta áherslan verður sennilega
til að byija með lögð á að hvíla
þreytta limi og njóta sólarinnar.
Ekki líður hins vegar á löngu þar
til hungrið sverfur að og ef íjölskyld-
an er ekki í föstu fæði á hótelinum
í KLAUSTRINU Visovac í miðri ánni Krka taka munkarnir á móti ferðamönnum.
Feróamannaland
í sárum
Króatía var vinsæll ferðamannastQður óður en átökin í lýðveldum fyrrverandi
Júgóslavíu blossuðu upp fyrir um fimm árum. Þrótt fyrir að land og þjóð séu
enn í sárum komst Anna G. Ólafsdóttir að því að ferðamannaþjónustan
er smám saman að rétta úr kútnum.
ANNAÐ kemur í ljós þegar nær er komið. Á fyrstu
hæðinni er gjörsamlega allt í rúst.
fremur ódýrar en varað er við eftirlík-
ingum enda er ekki óalgengt að
óprúttnir sölumenn kaupi sviknar
merkjavörur á Ítalíu og selji á mörkuð-
urn í Króatíu. Sérstaklega er varhuga-
vert að kaupa gull.
Ummerki stríðs ekki
áberandi við ströndina
Króatía er eftirsóknarverður sum-
arleyfisstaður. Andrúmsloftið er af-
slappað í litlu fiskimanna- og ferða-
mannabæjunum við ströndina. Sjórinn
er tær og volgur og iofthitinn fer sjald-
an niður fyrir 30 gráður yfir hásumar-
ið. Þéttur tijágróður prýðir landið og
hvarvetna vaxa ávaxtatré. Reyndar
segja heimamenn að nóg sé að kasta
reku af skít á landið til að fá upp
ávexti og verður sú fullyrðing ekki
dregin í efa hér.

KRKA-þjóðgarðurinn er þekktur fyrir fossamyndunina í samnefndri á.
er ágætt að hafa nokkur minnisatriði
í huga.
Hið mikilvægasta er að verða ekki
svo aðframkominn af hungri og
þorsta að neyðast til að eiga við-
skipti við sölumenn á ströndinni enda
er álagningin yfirleitt óhóflega há.
Prýðilegt er að kaupa ferskt brauð
og álegg í kjörbúðum og ávexti á
markaðinum ef ekki á að leggja mik-
ið í matinn.
Hins vegar er mælt með því að
ferðalangar setjist niður og fái sér
fulla máltíð á veitingastöðum á kvöld-
in. Oskráð regla er að verð sé lægra
í hliðargötum og fjarri miðbæjum
ferðamannabæjanna og má auðveld-
lega fá góða máltíð fyrir um 1.000
kr með léttvíni.
Ohikað er hægt að mæla með þjóð-
legum réttum fyrir alla aldurshópa
enda er hóflega farið með öll krydd
í Króatíu. Ljúffengir réttir eru
chevapi-grillréttur úr lambakjöti, bu-
rek úr vatnsdeigi með kjöt-, osta- eða
eplafyllingu og ýmiss konar réttir úr
papriku. Grillaður fiskur með fersku
meðlæti er sérréttur Króata við Adría-
hafið. Ef allt um þrýtur og vandætnir
fjölskyldumeðlimir eru með í ferðinni
er alltaf hægt að treysta á góðar steik-
ur og algenga skyndirétti á borð við
hamborgara og pylsur í fríinu.
Fjölskrúðugur þjóðgarður
Þegar maginn er mettur má gera
sér ýmislegt til dægrastyttingar á
ströndinni, þ. á m. reyna fyrir sér í
veiði, boccia og minigolfí eða bregða
sér á diskótek. Eftir stríðið hefur leiga
á bílaleigubílum hækkað og því er
fremur mælt með skipulögðum ferð-
um um nágrennið.
í nágrenni Sibenik eru fallegar
strendur og þaðan er t.a.m. boðið upp
á ferðir i Krka-þjóðgarðinn gegn vægu
verði. Krka-þjóðgarðurinn nær yfir
14.222 hektara svæði upp með ánni
Krka og er sérkennileg fossamyndun
í ánni helsta einkenni hans. Yfir 860
tegundir af gróðri og 220 tegundir
af dýrum gera Krka að einum fjöl-
skrúðugasta þjóðgarði í Evrópu. Ýms-
ar minjar um búsetu eru í þjóðgarðin-
um og Fransiskusklaustrið Visovac
frá 16. öld á eyju úti í miðri ánni
þekktast.
Auðvelt er að gleyma sér heilan dag
í þjóðgarðinum og fátt er yndislegra
en að baða sig í ylvolgri ánni á sól-
skinsdegi. Önnur vinsæl skoðunarferð
er um Kornati-eyjaklasann við strend-
ur Króatíu. Yfirleitt er farið út á
nokkrar eyjar og tekur skoðunarferðin
heilan dag. Frá ferðamannabæjum á
borð við Vodice má fara með ferju til
Sibenik (13 km), Zadar (65 km) og
Split (90 km).
Ekki kaupa gull
Áður en skilið er við dægrastyttingu
hvers konar er rétt að minnast á versl-
un. Króatarnir kvarta sjálfir yfir því
að verðlag á veitingahúsum sé fremur
hátt og veitingamenn kenna því um
að stjórnin í Zagreb leggi of mikið á
erfíðan reksturinn eftir stríðið. Fyrir
íslendinga er verðið hins vegar fremur
lágt eða svipað og t.a.m. í Portúgal.
Fatnaður og vörur ýmiss konar eru
Ummerki stríðsátaka eru ekki áber-
andi við strendur Króatiu. Þó þarf
ekki að líta langt til að koma auga á
þau. Tíu hæða lúxushótelið Punkta í
miðjum ferðamannabænum Vodice er
t.a.m. svo sundurskotið og sprengt
að ekki þykir lengur hægt að treysta
því að burðarveggirnir þjóni tilgangi
sínum. Hótelið verður því að rífa og
byggja upp aftur og er talið að tap
hlutafélags um rekstur hótelsins nemi
um 900 milljónum. Áhrif stríðsins á
íbúana í landinu eru meiri. Atvinnu-
leysi er víðtækt og dæmi um að fólk
í vinnu beri aðeins lífeyrissjóðsgreiðsl-
ur úr býtum. Laun eru ótrúlega lág
og duga varla til að framfleyta fjöl-
skyldu. Þetta á ekki síst við um fjölda
flóttamanna frá öðrum lýðveldum
fyrrverandi Júgóslavíu, t.a.m. stóran
hóp flóttamanna frá höfuðborg Bos-
níu, Sarajevo. En flóttamennirnir vita
sem er að ástandið er jafnvel enn
verra í stórborginni og eru því tregir
til að snúa heim enda eins víst að
ekki sé að neinu að hverfa lengur.
Gestrisni í fögru landi
íbúarnir láta ekki áhyggjur sínar
bitna á ferðamönnum enda vita þeir
að ferðaþjónusta er grundvöllur at-
vinnulífsins. Miklu máli skipti að fá
ferðamenn til að koma aftur til Króa-
tíu en þess má geta að talað var um
að 2.000 í stað að jafnaði um 25.000
ferðamanna væru á strandlengjunni
við Sibenik í sumar. Ferðamenn þurfa
því ekki að hafa áhyggjur af að þeim
mæti annað en gestrisni og hlýja í
Króatíu næsta sumar. ■
LEVANTE ströndin á Benidorm.
Gréta Marín og Erlingur um Spánarferðir íslendinga fyrr og nú
Grannar um stund
með fararstjóra til
halds og trausts
FRÁ vori fram á haust flykkjast
íslendingar hundruðum saman
í sólina á Spáni. Þar taka jafn-
an vasklegir fararstjórar á móti hóp-
um, sem oft eru afar ólíkir innbyrð-
is. Fólk af öllum stærðum og gerð-
um, úr öllum stéttum, með mismun-
andi skoðanir, vonir og væntingar á
allt í einu samleið í tvær til þtjár
vikur. Síðan heldur hver til síns
heima og ef til vill liggja leiðir þessa
fólks aldrei saman aftur. íslendingar
á Spáni eru þverskurður þjóðfélags-
ins - þeir eru grannar um stund og
hlutverk fararstjóranna er að liðsinna
þeim eins og kostur er.
Blaðamaður náði tali af hjónunum
og fararstjórunum Grétu Marín
Pálmadóttur og Erlingi Má Karlssyni
á Benidorm um páskana, en þá
voru þar nokkur hundruð Is-
lendingar á vegum Samvinnu-
ferða/Landsýnar. Ekki gekk
þrautalaust að finna hentugan
tíma fyrir spjallið um starf far-
arstjórans því ýmislegt óvænt
kom upp á, þar á meðal skyndi-
leg veikindi eins farþegans.
Þegar Ioks var hægt að setjast
niður í ró og spekt segja þau
að fararstjórar verði að vera við
öllu búnir á öllum tímum sólar-
hrings og bregðast skjótt við
ófyrirséðum atvikum.
íslendingar ferðavanlr
Þau hjónin eiga að baki ára-
lynga reynslu sem fararstjórar.
Á árunum 1978-1987 varGréta
Marín fararstjóri Útsýnar á
Costa del Sol, en réðst síðan
til Samvinnuferða/Landsýnar og
hefur síðan verið íslendingum á
Benidorm til halds og trausts, með
hléum þó, því undanfarin tvö ár
hefur hún starfað á skrifstofu S/L.
Hún segist af og til hlaupa í skarð-
ið og taka að sér fararstjórn á Beni-
dorm. Sama máli gegnir um Erling
Má, sem er íþróttakennari á veturna.
Hann byijaði um líkt leyti og Gréta
Marín sem fararstjóri á Benidorm
hjá Samvinnuferðum/Landsýn, en
var áður fararstjóri Útsýnar á Costa
del Sol.
Þau segja margt hafa breyst á liðn-
um árum. og flest til hins betra.
Ferðaskrifstofurnar hafí i æ ríkari
mæli lagað sig að þörfum farþeg-
anna, sem sé ekki eins þröngur stakk-
ur skorinn því núna geti þeir valið
um að dvelja í eina til sex vikur á
vegum ferðaskrifstofanna í stað
tveggja til þriggja áður. Auk þess
standi þeim ýmiss konar þjónusta til
boða og fái ferðimar á mun hagstæð-
ara verði en tíðkaðist fyrir nokkrum
árum. „_Mest áberandi breytingin er
þó hve Islendingar eru orðnir ferða-
vanir og stilla drykkju sinni í hóf.
Þeir eru óhræddir að bragða á fram-
andi réttum innfæddra og æ sjaldgæf-
ara er að þeir hafi íslenskan mat eins
og hangikjöt og harðfisk í farteskinu.
Grísaveislur hafa að mestu lagst
af á undanförnum árum, enda stóðu
þær ekki lengur undir nafni, því eng-
inn var grísinn. Veislurnar voru
haldnar í hálfgerðum fjárhúsum upp
í sveit um hálftíma akstur frá strand-
bæjunum. Stundum fór ýmislegt úr
böndum, menn gátu borðað og
drukkið að vild, oft voru ekki borin
fram bestu vínin og því urðu margir
dmkknari en þeir ætluðu sér. Við
höfum ekki orðið vör við að nokkur
sakni þessara veislna."
Gréta Marín og Erlingur Már rifja
Morgunblaðið/vþj
GRÉTA Marín og Erlingur Már á Spáni.
upp fyrstu árin sín sem fararstjórar.
Þótt þá hafi dagar Francos verið
taldir segja þau að lögreglan hafi
verið allhörð í horn að taka og þau
hafí einstaka sinnum lent í mesta
basli með að bjarga fólki, sem í öl-
æði hafði gert einhvern óskunda, úr
fangelsi. „Samningaviðræður voru
langar og strangar, en íslenski
konsúllinn í Malaga reyndist okkur
ætíð haukur í horni.“
99% farþeganna
yndlslegt fólk
Tungumálið stóð þeim hjónum
ekki fyrir þrifum i samskiptum sínum
við lögregluna eða aðra Spánveija,
enda höfðu bæði lært smávegis í
spænsku hér heima og þjálfast vel í
starfinu. Aðspurð hvaða önnur
vandamál hefðu á árunum áður eink-
um verið uppi á teningnum segja þau
að yfirleitt hefðu þau verið smávægi-
leg og ekki ólík þeim sem nú tíðkast.
„99% farþeganna eru yndislegt
fólk, en margir eru mjög kröfuharðir
og vilja hafa allt eins og heima.
Sumir eru undrandi á að ekki sé
skipt á rúmunum einu sinni á dag
og bera fyrir sig að slíkt tíðkist á
tilteknum hótelum í London eða ann-
ars staðar. Aðrir eru óánægðir með
að fá ekki íbúð á sömu hæð og vina-
fjölskyldan sem kom með í ferðina.
Einstaka farþegar hafa allt á hornum
sér við fararstjórana ef þeir týna
greiðslukortunum sínum einhvers
staðar úti í bæ og svo mætti lengi
telja. Annars fínnst okkur sífellt
færast í aukana að íslendingar láti
ánægju sína í ljós fremur en hafa
ekki orð á neinu.“
Gréta Marín og Erlingur Már segja
að flest vandamálin séu yfirstíganleg
og mörg auðleysanleg, best sé að
sýna þolinmæði enda slíkur eiginleiki
aðalkostur góðra fararstjóra. Dauðs-
föll, veikindi og slys segja þau
vera erfiðustu málin sem upp
koma. „Fararstjórar eru alltaf
að læra og í starfinu kynnast
þeir öllum hliðum mannlegs
eðlis. Við segjum stundum að
við gegnum allt í senn hlutverki
prests, lögfræðings, læknis og
sálusorgara."
Hvað er títt að heiman?
Algengustu spurningar
ferðamanna á sólarströnd snú-
ast, að sögn Grétu Marínar og
Erlings Más, um veðrið heima.
„Hvað er títt að heiman," spyija
farþegar líka unnvörpum eftir
tveggja daga ijjarveru. íslend-
ingar vilja meðal annars fara
til Spánar til að skemmta sér
með öðrum Islendingum.
Þau hjónin segja Spánveija
hrifna af íslenskum ferðamönnum
vegna þess hversu vel þeir gangi um
og séu kurteisir og þægilegir í um-
gengni. Ekki segja þau heldur spilla (
fyrir að landinn er ónískur á fé og
mikið gefinn fyrir innkaup af öllu
tagi. „Okkur finnst þó stundum að
landar okkar mættu að ósekju gefa
menningu og sögu Spánar meiri
gaum. Spánn hefur upp á svo ótal
margt annað að bjóða en strendur
og skemmtistaði."
Gréta Marín og Erlingur Már segja
að fararstjórum gefist lítill tími til
að sóla sig og safna brúnku. „Marg-
ir halda að þetta sé óskaplega mikið
lúxuslíf, en sannleikurinn er sá að
við eigum sjaldnast lausa stund. Við
erum með viðtalstíma, förum með
farþega í skipulagðar hópferðir, und-
irbúum komu og brottför, sjáum um
bókhald og allt sem lýtur að sam-
skiptum við hótelin auk þess sem við
þurfum að leysa ólíkustu mál, sem
ómögulegt er að sjá fyrir. Við segjum
stundum í gríni að bestu meðmælin
séu þegar fólk hefur orð á hversu
voðalega hvít við séum.“ ■