Morgunblaðið - 10.01.1997, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 10. JANÚAR 1997 B 3
DAGLEGT LÍF
LAND allsnægta en mennirnir ekki nógu vitrir til að höndla gleðina, eftir Pieter Bruegel.
að viðburðir lífsins eru geymdir í
minninu á því formi sem það var.
Eins vekur döpur minning aðra
dapra af dvala. En tilbreytingalaus
tilveran á milli gleymist.
Allt er aumasti hégómi undir
sólinni og eftirsókn eftir vindi -
nema gleðin. Svo mælti Predikar-
inn: „Fyrir þvi lofaði ég gleðina,
því ekkert betra er til fyrir manninn
undir sólinni en að eta, drekka og
vera glaður." Hann þekkti þjáning-
una og mennina og þetta var niður-
staða hans um lífíð í skuggadölum
dauðans.
Gleðin er vængir vonarinnar.
Vonglaður maður getur borið sigur-
orð af erfiðleikunum sem steðja að.
Þannig er það alitaf gleðin sem
bindur endahnútinn á vel heppnuð
verk.
Sókn manna í gleði er svo sterk
að stundum er litið hýru auga til
tvísýnna gleðigjafa í vökva-, jurta-,
eða pilluformi og gleðin fram-
kvæmd í taugakerfinu. Spytja má:
Skiptir máli hvort gleðin streymir
eftir vel unnið verk eða gleypta
pillu? Munurinn er að hið fyrra
skapar góða minningu sem lifir
áfram með manninum. Hin gufar
upp eða breytist í andstæðu sína.
Sælastur er ef til vill sá sem
nýtur fagnaðar af striti sínu. Sá
starfar af gleði, bæði vegna innri
áhuga og vegna nauðsynjar verk-
efnisins.
Guð elskar glaðan gjafara
Gleðin virðist nátengd góð-
mennsku. „Guð elskar glaðan gjaf-
ara,“ skrifaði Páll postuli. Gjöf gef-
in með ólund er lítils virði. Eins er
góðvild án gleði óhugsandi, gleðin
í hjartanu er nauðsynlegt skilyrði.
„Ég boða yður mikinn fögnuð, sem
veitast mun öllum lýðnum," sagði
engillinn við hirðana í haganum. í
enskumælandi löndum er fagnaðar-
erindið kallað „The good news,“ eða
góðu fréttirnar.
Líkaminn þarfnast líka gleði,
gleði áreynslunnar og íþrótta, mat-
ar og drykkjar, hvíldar og starfs.
Hugargleði ætti að felast í afrek-
um skynseminnar eða góðrar rækt-
unar vitsmuna. Hjartagleði er með-
al annars gott form tilfinninga.
Gleðin leynist í mörgu, kúnstin er
bara að upplifa hana, og ef til vill
vegur eigið viðhorf til sjálfs sín,
annarra og hlutanna þyngst.
Hamingjan er ekki heiglum hent.
Fáir geta verið vissir um hana, en
gleðin er léttari á fæti, hún er frísk
sem fiskur og kát sem kið, hún
segir: Njótið og lærið að njóta.
Það er léttara að upplifa hana
en hamingjuna, en á hinn bóginn
ætti hún að vera í félagi við hana.
Líf án gleði er líf svefngengla
vanans, því gleðin gefur lífinu lit.
Og hlátur, hvemig hljómar gleði-
laus hlátur? Hann er holur eins og
hlátur dauðans. ■
EYSTEINN Björnsson.
f ara að fiflast til að hressa sig
og aðra við. Segja einhverja vit-
leysu og kanna viðbrögðin, losa
um fjötra og hrista af sér drunga
skynsemishyggjunnar. „Gleðinni
langar manni svo að deila með
öðrum,“ segir hann. „hún er þess
eðlis, sorginni á hinn bóginn ekki
endilega."
JTvar fínnum við svo gleðina?
„Mér finnst afskaplega þýð-
ingarmikið að beina sjáifum sér
inn á jákvæðar brautir, og ég
byrja á því verkefni með nokkr-
um orðum á morgnana," segir
hann, en finnst það eins og að
taka eitur að sökkva sér niður í
neikvæðar hugsanir.
Gleðin tengist að hans mati
þakklætinu, eða að telja upp allt
hið góða sem við höfum í tilver-
unni, finna til gleði og þakka það.
„Dýpsta gleði allrar gleði, sem
ég er alltaf að leita að, er gleði
barnsins sem vaknar að morgni
dags að springa af lífsgleði," seg-
ir Eysteinn og að lokum, að hana
finni hann helst á fjöllum. „Þá
kemur hún stundum eins og fal-
legt fiðrildi.“ ■
Jónas Sigurðsson
Allt myndi
hætta ef
gleðin hyrfi
GLEÐIN kemur frá hjartanu,
hún er tilfinning og þarf ekki
að tengjast því sem á að vera
gleðilegt,“ segir Jónas Sigurðs-
son tónlistarmaður, 22 ára. „Lífs-
fyllingin er fólgin í gleði.“
Gleði í huga Jónasar er að
skemmta sér með vinum sinum
og gleðjast um leið yfir að eiga
samskipti við þá sem manni þyk-
ir vænst um. „Gleðin er i aðal-
hlutverki í lífinu, að lifa er að
gleðjast, en án hennar er lífið
vonlaust."
„Gleðin er ekki hlátrasköll eða
tilbúin skemmtun. Það dugar
ekki að fara bara á skemmtistað
ef manni leiðist. Innri líðan, fólk-
ið í kring og aðstæður vekja gleð-
ina og lífsfyllingu, en ekki stað-
irnir,“ segir hann.
Jónas varpar fram erfiðu
dæmi um gleði: ímyndum okkur
annars vegar gleði í pilluformi
eins og í vímuefnum og geðlyfj-
um og hins vegar gleði vegna
afreka eða vináttu. Hver er mun-
urinn? Er gleði eitthvað meira
en efnaskipti eða hormón?
Hvernig er hægt að mæla sanna
gleði“ spyr hann og vonar að
ekta gleði sé meira en boðefna-
flæði.
„Það er ekki til nein gleðiupp-
skrift og hver og einn verður að
uppgötva hvað veitir honum
mesta gleði," segir Jónas og
mælir ekki með stanzlausu
nautnalífi fremur en Epikúros
forðum, heldur með félagslegri
Jónas Sigurðsson
gleði. „Það veitir líka ómælda
gleði og lífsfyllingu að eignast
barn.“
Telur þú að þín kynslóð sé
glöð?
„Ég held að manneskjan sé
alltaf söm við sig og að ungt fólk
í dag sé jafnglatt og ungt fólk
fyrri kynslóða, þótt aðrir hlutir
auki þeim gleði."
Gleðin er óháð stað og stund
og enginn munur milli kynslóða
eða eftir búsetu eða milli frum-
byggja í Afríku og geimfara hjá
NASA. Þörfin til að gleðjast er
alltaf sú sama.“
Jónas veltir fyrir sér þætti
gleðinnar í sköpun og telur hana
drifkraft hennar og orðið sköp-
unargleði ekki tilviljun. „Saga
mannsins er knúin áfram af hvöt-
inni til að skapa og miðla og
umbunin er gleðin yfir sköpunar-
verkunum. „ Allt myndi hætta ef
gleðin hyrfi."
Jónas segist að lokum meta
hina barnslegu gleði mest og
minnir á að hægt sé að ferðast
heiminn á enda en finna svo gleð-
ina bara heima hjá sér. ■
Grænmetisætum
fjölgar og grænn kostur
nýtur vaxandi vinsælda á veitingastöðum
q* KÖNNUN á síðasta ári
^ leiddi í ljós að ein grænmeti-
|bi sæta eða fleiri voru á 25%
^ heimila í Bretlandi. Svipað
Svirðist upp á teningnum í
öðrum Evrópulöndum ef
marka má umfjöllun í The
European Magazine nýverið, en
þar segir jafnframt að grænmeti-
sætum fjölgi jafnt og þétt.
Hans van Boven, forstjóri
samtaka grænmetisæta Niður-
landa, segir að í hvert sinn sem
hræðsla grípi um sig vegna ein-
hverrar fæðutegundar vaxi sam-
tökunum fískur um hrygg og
menn séu til jafns grænmetisæt-
ur af siðferðisástæðum, dýra-
verndunar- eða umhverfisvernd-
arsjónarmiðum. „Um 5% mann-
kyns eru grænmetisætur og jafn-
mörg prósent að hluta. Græn-
metisréttir á veitingahúsum eru
víða allt að 20% framreiddra
rétta,“ segir van Boven.
Gósenland
Sviss er sagt gósenland fyrir
grænmetisætur. Þekktur matar-
skríbent í Elsass í Frakklandi
mælir sérstaklega með Vegi,
nýlegum veitingastað í Basel, en
þar segir hann alltaf vera sneisa-
fullt enda sé maturinn einstak-
lega ljúffengur.
Matvælaframleiðendur og
kaupmenn hafa tekið við sér og
sjá fram á að hagnast af grænum
kosti í nánustu framtíð. Sviss-
neska stórmarkaðskeðjan Migros.
býður úrval slíkra rétta og hol-
lenskar verslanir hampa tilbún-
um réttum Lindu McCartneys,
sem seljast í stórum stíl í Bret-
landi. Þjóðveijar eru heldur eng-
ir eftirbátar því samkvæmt ný-
legri rannsókn hafa 15% þjóðar-
innar hætt að borða nautakjöt.
Þar á bæ mæta flestir veitinga-
staðir þörfum grænmetisæta
með því að bjóða einn eða fleiri
grænmetisrétti.
„Sórvltrlngar"
Þótt talið sé að grænmetisæt-
ur séu hátt á þriðju milljón í
Frakklandi þykja Frakkar lítt
skilningsríkir á fyrirbærið og
annars staðar en í París eiga
slíkir „sérvitringar" á brattan að
sækja. Að vera grænmetisæta,
þ.e. að forðast neyslu dýrakjöts,
er ekki alltaf dans á rósum. Fé-
lagsmenn í þrýstihópnum Aequ-
alis segjast þó merkja ákveðnar
viðhorfsbreytingar. „Málstaður-
inn þótti algjört tabú þar til fyr-
ir skemmstu að hætt var að líta
á grænmetisætur sem kynlega
kvisti og óheilbrigða í þokkabót,"
segja þeir, en viðurkenna að ekki
sé í tísku hjá grænmetisætum
að bera velferð dýranna fyrir
brjósti. „Grænmetisætum fjölgar
einfaldlega vegna þess að fólk
er orðið meðvitaðra en áður um
mikilvægi heilsunnar."
Fyrir grænmetisætur og þá
sem vilja gæða sér á grænmetis-
rétti að lokinni mestu kjöthátíð
ársins fylgir hér uppskrift af
böku sem sögð er hið mesta lost-
æti enda ættuð frá breska Cor-
don Vert-atreiðsluskólanum.
Kastoníuhnetubaka
fyrir 2-3
100 g þurrkaóor kastaníuhnetur
2 lárviðarlauf og grein af ferslcu
rósmarín
210 ml rauðvín
300 ml grænmetissoð eða vatn
25 g smjör eða soja smjörlíki
8 litlir laukar eða skalotlaukar
110 g kastaniusveppir*
50 g smjörsveppir
10 ml dijon sinnep
30-40 ml tamarí eða sojasósa
225 g hveitideig
ferskur svartur pipar og smátt
skorin steinselja
* Samkvæmt upplýsingum Daglegs lífs
fást kastaniusveppir ekki hérlendis, en
trúlega má notast við þessa venjulegu.
Látið þurrkuðu kastaníuhnet-
urnar liggja í bleyti í 6-8 klukku-
stundir og haldið vökvanum til
haga þar til síðar.
Hitið ofninn í 200 gráður.
Látið kastaníuhnetumar, lár-
viðarlaufin, rósmarín, sveppina
og 150 ml af rauðvíninu á pönnu.
Hellið grænmetissoðinu (eða
vatninu) yfír og látið malla í
50-60 mínútur eða þartil allt
er orðið meirt. Látið vökvann
sem eftir er renna af og geymið.
Skerið niður laukana og brún-
ið lítillega í smjöri á pönnu.
Bætið laukunum út í blönduna
ásamt víninu sem eftir er (60
ml) og vökvanum af kastaníu-
hnetunum. Eftir að suðan kemur
upp á blandan að krauma í 20-30
mínútur.
Hellið sinnepi, tamari, pipar
og steinselju út og látið malla í
5 mínútur í viðbót. Þá er fylling-
in, sem nú er tilbúin, látin á ofn-
fastan disk.
Fletjið út hveitideigið og látið
ofan á fyllinguna. Bakið í 20
mínútur þar til bakan er orðin
gullinbrún. ■
Girnilegur kostur fyrir grænmetisætur: Kastaníuhnetubaka.
Notast má við venjulega sveppi.
I