Morgunblaðið - 01.08.1997, Blaðsíða 4

4 B FÖSTUDAGUR1. ÁGÚST1997
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
Klæðskerar
í nútíð og fortíð
FÖTIN skapa manninn, segir einhvers staðar og víst er
að fatnaður skiptir okkur íslendinga miklu máli, jafnvel
meira en margir vilja viðurkenna. Sú var tíðin að klæð-
skerar voru þeir sem einna mestu réðu um fataval ís-
lenskra karlmanna - nú eru það kaupmenn.
Hér á landi var farið að Úæðskerasauma föt um síð-
ustu aldamót. Fyrst um sinn voru klæðskerarnir flestir
danskir. Þeir voru reyndar fáir enda voru það framan af
eingöngu heldri menn sem létu sauma á sig því klæð-
skerasaumuð föt voru dýr og ekki á færi almennings að
klæðast þeim. Á þessu varð breyting. eftir lok seinni
heimsstyrjaldar. Góðæri ríkti á íslandi, viðskiptavinum
klæðskera fjölgaði og í kjölfarið fóru íslenskir karlmenn
að læra iðnina. Klæðskeraverkstæði opnuðu víða og
urðu eðlilegur þáttur í lífi karlmanna, á svipaðan hátt og
herrafatabúðir í dag.
Klæðskeraiðnin er kennd innan Fataiðnaðardeildar í
Iðnskólanum í Reykjavík. Undanfarið hafa árlega út-
skrifast frá skólanum tveir_ til átta nemar samkvæmt
upplýsingum frá Hagstofu íslands. Indriði Guðmunds-
son kennari við Fataiðnaðardeild Iðnskólans segir
deildina hafa starfað samkvæmt núverandi kerfí í tæpa
tvo áratugi og er Indriði annar tveggja karlmanna sem
hafa útskrifast þaðan á þessum tíma.
Klæðskeranám Iðnskólans tekur sjö annir en áður en
nemi byrjar á sjöundu og síðustu önnunni þarf hann að
ljúka fjögurra mánaða starfssamningi. Indriði hefur eft-
ir nemendum sem hafa farið í framhaldsnám erlendis að
þeir standi þar mjög vel að vígi miðað við nemendur frá
öðrum löndum. Hann segir starfsmöguleika klæðskera
ekki mikla, en þeir séu hins vegar vel í stakk búnir til að
hefja einhverskonar rekstur sjálfir.
Helga Björg Bai-ðadóttir
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
HELGA Rún er að leggja lokahönd á smókingjakka. Ennþá er tækifæri til að breyta ýmsu
svo sem að þrengja jakkann, víkka og síkka.
HELGA RUN PALSDOTTIR, KLÆÐSKERI
Fjöldaframleiddar
flíkur leiðigjarnar
VIÐ klæðskerar þjónum allt öðrum
viðskiptahóp heldur en verslanirnar.
Viðskiptavinir okkar eru fólk með
sérþarfir og þeir sem þurfa klæðnað
fyrir sérstök tilefni," sagði Helga
Rún Pálsdóttir, klæðskeri og for-
maður Félags meistara og sveina í
fataiðn. Hún er lærður klæðskera-
meistari, lærði fatahönnun og hatta-
gerð í Kaupmannahöfn og leik-
mynda- og búningahönnun í
London. Helga rekur fyrirtældð
Prem og tekur að sér ýmis verkefni í
saumaskap og hönnun.
Hún segir að á árum áður hafi
klæðskerastarfið verið hefðbundið
karlastarf, en í dag eru næstum ein-
göngu konur í stéttinni bæði hér
heima og erlendis, þó heyri Bretland
til undantekningar, en þar er mjög
stíf hefð fyrir því að klæðskerar séu
karlmenn. „Þegar ég var í Bretlandi
gapti fólk af undrun þegar það
heyrði að ég væri lærður klæð-
skeri.“
Sauma eftir máli
Klæðskerar hafa réttindi til að
sauma eftir máli, en þær fataverk-
smiðjur sem ekki hafa klæðskera-
meistara í vinnu mecra ekki sauma á
fólk eftir máli, heldur eingöngu eftir
númerum, að sögn Helgu.
Hún segir klæðskera eiga í vök að
verjast fyrir fjöldaframleiðslunni, en
telur samt samkeppni af hinu góða.
Eins telur hún líkur á því að klæð-
skerar fái meira að gera í framtíð-
inni. „Verslanir sem selja ódýrar
innfluttar flíkur eru mjög vinsælar
en það getur komið að því að karl-
mönnum fari að leiðast þessi fjölda-
framleiðsla og fari að huga að klæð-
skerasaumuðum fötum.“
Meðvitaðir um tísku
Helga Rún segir það aðallega
karlmenn komna yfir fimmtugt sem
láti sauma á sig og í yngri hópnum
séu það menn sem eru meðvitaðir
um tísku. „Þeir sem komnir eru yfir
fimmtugt þekkja til klæðskeranna
frá fyrri tíð, vegna þess að þá var
vinna klæðskerans sjálfsagðari en
nú. Svo eru það ungu mennirnir sem
fylgjast mikið með tískunni sem
koma og láta sauma á sig föt. Þeir
koma þá gjarnan með sérstök efni
sem eru frábrugðin þeim sem fötin í
búðunum eru úr. Þessir ungu menn
kæra sig ekki um að falla inn í fjöld-
ann.“ Helea Rún fær viðskintavini
sem þurfa atvinnu sinnar vegna að
láta sauma á sig fót, tónlistarmenn.
„Þá nota ég efni sem eru í tísku en
hef útlitið á flíkinni öðruvísi.
Helga segir kostnaðinn við klæð-
skerasaumuð föt á bilinu 30-50 þús-
und, og fari hann algjörlega eftir
vinnunni á fötunum, eins og hvort
hnappagötin séu gerð í höndunum
eða í vél.
Aukavídd f saumförum
Hún gerir töluvert að því að
sauma bæði smóking og kjólfót. Ef
ungur maður ætlar að láta sauma á
sig smóking og er ekki búinn að taka
út fullan vöxt, þá gerir hún ráð fyrir
því með því að hafa aukavídd í
saumforunum til þess að geta víkkað
flíkina síðar. „Þegar pabbi minn út-
skrifaðist sem stúdent fékk hann
klæðskerasaumaðan smóking til að
vera í, og tuttugu árum síðar og
nokkrum kílóum þyngri gat hann
enn notað gamla smókinginn,“ sagði
Helga, og segir þetta vera einn af
kostunum við að láta klæðskera-
sauma á sig föt. Eins sé hægt að
ráða svo miklu um efnisvalið, fötin
smellpassi kaupandanum og þau
pnHist, nftast hptnr
HANN man tímana tvenna. Hreiðar Jónsson klæðskeri.
HREIÐAR JÓNSSON, KLÆÐSKERI
Saumað eins og
klæðskerínn vildi
„ÉG ÆTLAÐI mér að fara til sjós eins og faðir minn og bræður en það
var ekkert pláss að fá, þannig að hlutirnir atvikuðust á þá leið að ég komst
í læri hjá Jóhannesi Amgrímssyni klæðskera,“ sagði Hreiðar Jónsson
klæðskeri. Hann útskrifaðist árið 1937 eftir fjögurra ára nám frá
Iðnskólanum í Hafnarfirði. Tuttugu og þriggja ára opnaði Hreiðar
eigið klæðskeraverkstæði í Garðastræti 2 í Reykjavík og hafði
yfirleitt 6-7 manns í vinnu hjá sér. „Fötin voru eingöngu saumuð
úr hágæða efnum frá Bretlandi. Fyrst var mikið notað ullarefni
sem kallaðist „sevjod", það var dökkblátt á litinn og þótti
ákaflega hentugt í spariföt en var líka notað í -
lögreglubúninga. '4
Er efnið kúpon-efni?
Til að byrja með var engin ákveðin tíska í gangi, eins
tíðkast í dag, heldur voru fötin saumuð eins
klæðskerarnir vildu hafa þau. En
eftir því sem tíminn leið fór tískan
að segja til sín og varð ég þá að
verða mér úti um annarskonar
efni. Þá gekk ekki að panta efni í
stórum ströngum, því við-
skiptayinirnir völdu ekki efni af
þeim. Ég þurfti að eiga kúpon-efni,
en kúpon er orð sem notað var um
ákveðna stærð af efninu, sem
dugði í ein föt. Viðskiptavinurinn
spurði hvort efnið væri kúpon-efni
og ef svo var þýddi það að ekki var
mikið til af því og því var ekki
hætta á að margir ættu föt úr því.“
Hreiðar segist alltaf hafa haft
góða viðskiptavini á árum áður og
yfirleitt voru það fastir kúnnar.
Eitt sinn kom til hans ungur maður
og hafði af því töluverðar áhyggjur
hverju hann ætti að klæðast þegar
hann sótti um virðulegt embætti.
Hreiðar kveðst hafa lofað því að
maðurinn fengi stöðuna svo
framarlega sem hann kæmi til hans
með fallegt efni í föt, og það gekk
eftir.
Að sögn Hreiðars voru það
eingöngu vel stæðir menn sem
keyptu klæðskerasaumuð föt í
kringum kreppuna 1930, þó
breyttist það eftir stríð, þegar fólk
hafði meira á milli handanna. Um
það leyti sem ég var að læra
kostuðu klæðskerasaumuð föt 200
kr. sem var sama upphæð og
óbreyttur búðarmaður hafði í
mánaðarlaun."
og
og
Spari-
klæðnað-
Hreiðar ■
saumaði.
Fjöldaframleiðslan
Flugmannabú
ningur eftir
Hreiðar sem
var til sýnis í
Málaraglugga
Hreiðar saumaði einnig einkenn-
isbúninga í 25 ár fyrir Flugfélag
Islands eða þar til það sameinaðist
Loftleiðum og Flugleiðir urðu til, þá
missti hann þann saumaskap í hend-
urnar á saumastofu Gefjunnar.
Að sögn Hreiðars var fyrsti vísir-
inn að fjöldaframleiddum fatnaði á
íslandi á sjötta áratugnum „Það var
fyrirtæki sem hét Hf. Föt, sem síðan
keypti nafnið af Andersen og Laut
og notaði það fyrir búðir sínar og
fatnaðinn. Upp úr þessu bættust fleiri \
verslanir við en þá fór að þrengjast í búi \
hjá klæðskerunum. Vinnubrögð klæðsker-
anna þoldu ekki tímans tönn, því það voru
vélarnar sem tóku við klæðskerasauminum,"
segir Hreiðar; sem nú hefur eins og hann sjálfur
segir „eins konar afdrep úti á nesi“ og fæst klæðsker-
inn aðallega við að lagfæra föt og mest fyrir trygga við-
skintavini.