Morgunblaðið - 23.08.1998, Page 12

.V 12 B SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MANNLÍFSSTRAUMAR
MATARLIST/ Eru E íöllu?
Matur er mannsins megin
PAÐ ER oft sagt að maður sé það sem maður borðar, eða að matur sé
mannsins megin. Hér á landi virðast margir tileinka sér annað fornkveðið,
eða það að fötin skapi manninn og mataræðið sé látið í léttara rúmi liggja.
Það er t.d. ótrúlegt hvað unglingar virðast almennt eyða í fót. Það er núm-
er eitt, tvö og þrjú hjá þeim mörgum að vera í þessu eða hinu merkinu
(þetta á reyndar við um marga fullorðna einnig). Hafragrauturinn, lýsið og
grófmetið virðist því miður hins vegar ekki vera eins mikið „í tísku“.
Talað hefur verið um „kókópöff-
kynslóðina“ í þessu sambandi.
Ég heyrði það orð íyrst notað af
handboltaþjálfara einum í viðtali
fyrir allnokkru. Hann minntist þar
á að það eins og
vantaði sama
kraftinn oft í ungu
strákana og var í
gömlu jöxlunum,
þótt þeir væru oft
á tíðum aíbragðs
leikmenn engu að
síður. Þetta er
náttúrlega ekki
grey strákunum að kenna, eða
kókópöffkynslóðinni. Hvað er eigin-
lega í gangi og hvað erum við að
borða öðruvísi en tíðkaðist í „gamla
daga“? Hluta skýringarinnar er
held ég að fínna í auknu magni alls
kyns aukaefna í fæðunni. Það sama
y á einnig við, tel ég, sem hluti skýr-
ingar á öllum þeim „menningar-
sjúkdómum" sem hrjá Vesturlanda-
þjóðir í auknum mæli, s.s. krabba-
mein.
Ég á í fórum mínum lista með
fræðilegum útlistunum á hinum
frægu og oft umdeildu E-um sem
allt úir og grúir af í fæðu okkar.
Hann er að finna í frönsku bókinni
„Des poubelles dans nos assiettes",
sem gæti útlagst „Ruslaföturnar á
diskunum okkar“. Undirtitill bókar-
v innar er „Lærið að borða vel (eða
rétt) til að halda góðri heilsu". Bók-
in er eftir Fabien Perucca og Gér-
ard Pouradier. Ég mæli með henni
fyrir þá sem vilja spá virkilega af al-
vöru í mataræði sitt, auk þess sem
hún er bráðskemmtilega skrifuð. E-
listinn atarna er svona smálisti til
leiðbeiningar í völundarhúsi E-
anna, þannig að maður geti betur
komist undan þeim, að minnsta
kosti að þau margfaldist ekki, því
E-in eru 1 svo ótalmörgu, fleiru en
við gerum okkur grein fyrir. Ég
greip af handahófí nokkrar algeng-
ar fæðutegundir og í þeim öllum
voru þó nokkur E. Það sem ég valdi
var íspakki, en í honum fann ég 8 E,
salatsósa, í henni voru 7 E, ham-
borgarasósa sem innihélt 6 E og að
lokum hreinn rjómaostur sem meira
að segja innihélt 3 E. E-in eru jafn-
misjöfn og þau eru mörg, en fólk
veit oft ekkert hvað þau þýða né
hvað mikið er af þeim í matnum.
Mér fyndist að manneldisráð ætti
að gefa út svona lista til leiðbeining-
ar fólki. Sá listi sem ég á spannar
hvorki meira né minna en 156 mis-
munandi E. Ég þýddi að gamni þau
E sem ég fann á íspakkanum (sum
orðin voru reyndar svo fræðileg að
þau voru óþýðanleg). Bindiefnin
voru E 422: Glýseról. Mjög algengt
í sápum, leysiefnum, rakaefnum,
frostlegi og líkjörum, það er líka
eitt af grunnefnunum í nítróglýser-
íni og skapar „stöðugleika" víns. E
471: Ein- og tvíglýseríð-fitusýra. E
466: Carboxyméthylcellulósi. E 412:
Duft eða gúmmí úr „guar“, sem not-
að er til að þykkja t.d. kastaníu-
hnetumauk. E 407: Carraghénanes.
Þörungaessens sem er leyfður án
sérstakra skilyrða, svo framarlega
sem ekki er farið yfír ráðlagðan
dagskammt. Notað t.d. í sumar teg-
undir skinku, sósur, rjómaís o.fl. E
401: Kolvetnissambönd sódíums,
pótassíums, ammoníaks, kalsíums
og própýlen-glýserols. E 410: Mjöl
úr jóhannesarbrauðsaldini (karob).
Mikið notað sem hleypir og bindi-
efni. Leyfílegt hámarksmagn er 5 g
pr/kíló (það hefur nýlega verið
minnkað). Litarefnið í ísnum er hins
vegar hið „gamalkunna" haha eða
þannig E 160b: Karótín eða bixín
(oft notað sem litarefni í alls kyns
deig, mauk, hlaup o.s.frv.).
Hér með lýkur þessari leiðinda-
upptalningu. Og þetta var bara einn
íspakki. Mig langaði bara að vekja
athygli á þessum furðufískum í fæð-
unni og vekja ykkur ögn til um-
hugsunar um þá. Ég held að það
hljóti að vera best fyrir líkama og
sál að fá fæðuna sem ómengaðasta.
Verum dugleg að borða lífrænt
ræktaðan mat og verum iðin við að
skoða innihaldslýsingar á öllu því
sem við látum ofan í okkur og börn-
in okkar. Sykurinn er náttúrlega
líka mikil orkusuga og hann leynist
víða, t.d. er gríðarlegt magn af hon-
um í flestum gosdrykkjum, sætara
morgunkorni og einnig í tómatsósu,
en þetta þrennt er afar vinsælt oft
hjá börnum og unglingum.
Maður verður nú samt að leyfa
sér að syndga endrum og sinnum og
fá sér eitthvað sætt og gott, en það
þarf samt ekki að vera allt „löðr-
andi“ í sykri. Hér er uppskrift að
dísætri og gómsætri súkkulaðiköku
sem inniheldur mjög lítinn sykur og
náttúrlega engin E.
eftii Álfheiði Hönnu
Ftiðriksdóttur
Súkkulaðikaka
______1 bolli hrein jógúrt_
3 bollar lífrænt ræktað hveiti
1/2-1 bolli náttúrulegur óunninn
_______brúnn sykur_________
___________1599____________
_______1 bolli ólífuolía__
125 g suðusúkkulaði
________2 msk. kakó________
1 tsk, salt
Glassúr
100 g suðusúkkulaði
10 cl sýrður rjómi
1. Bræðið súkkulaðið í vatnsbaði
ásamt 2 msk. af vatni.
2. Blandið saman jógúrt, sykri,
eggjum, hveiti, salti og kakói.
3. Setjið að síðustu súkkulaði og
olíu saman við. Hellið deiginu í
velsmurt mót og bakið við 175°C í
35 til 40 mín.
4. Skerið kökuna þversum og
þekið annan botninn með
aprikósumauki (sykurlausu).
5. Setjið botnana saman á ný og
smyrjið glassúmum jafnt yfir
(súkkulaðið er brætt yfir vatnsbaði
og sýrða rjómanum bætt út í).
*
GÁSKI
sjúkrapjAlfun
Harpo Helgadóttir,
sjúkraþjálfari
byrjar 2. september.
I bakleikfiminni er ráðist að rótum vandans og
unnið kerfisbundið að uppbyggingu líkamans í heild.
Undir léttri samba- og salsatónlist aukum við
úthald, styrk og liðleika og bætum líkamsstöðu og
líkamsbeitingu með nýstárlegum aðferðum.
3'/2 mánaða námskeið í lokuðum hópum
með hámarki 1 8 manns í hverjum hóp.
Fullkominn tækjasalur og góð aðstaða.
Hóparnir verða eftirfarandi:
Byrjendur 1 món. og mið 16.15 til 17.30
Byrjendur 2 mán. og mið. 17.30 til 18.45
Framhald 1 þri. og fim. 16.15 til 17.30
Framhald 2 (ori. og fim. 17.30 til 18.45
Skráning frá 24. til 31. ágúst
í Gáska, Bolholti 6, eða í síma 568 9009.
Bakleikfimin
Tækni / Getapeir sagt til um númerið á bílnumþínum ?
Njósnagervihnettir
Á ÞESSARI mynd af sovéskri skipasmíðastöð frá árinu 1984 má
greina bifreiðir og allt að því fólk ef myndin prentast vel.
FYRSTU njósnagervihnettir eru
vitaskuld nokkurn veginn jafn-
gamlir gervihnöttunum sjálfum,
eða frá því um eða rétt fyrir árið
1960. Samt var það hin gamla
njósnaflugvél Bandaríkjamanna,
U2, sem myndaði sovéskar eld-
flaugar á hafnarbakka á Kúbu árið
1962, og varð þar með til þess að
koma af stað alvarlegustu ógnun
mannkynssögunnar um kjarnorku-
stríð. Að sjálfsögðu er leynd yfir
gerð og fjölda njósnagervihnatt-
anna sem bæði Sovétríkin og síðar
Rússland og einnig Bandaríkin
hafa sent á loft, en alkunnugt er að
verulegur hluti geimferðakapp-
hlaups stórveldanna hefur ætíð
verið hernaðarlegs eðlis. Ekki þarf
þó nema góðan útbúnað áhuga-
manns um geimgláp til að sjá
njósnagervitunglin, og með tækjum
stjörnuathugunarstöðva má vel sjá
ytri gerð þeirra.
Sú tækni sem er notuð við gervi-
hnattanjósnir hefur margar
hliðar. Það er spurning hvers konar
braut eigi að velja gervitunglinu
um jörðu, hvaða
myndtækni eigi að
nota og einnig
hvaða tækni nota
eigi til að ná
myndum til jarðar.
Algengt er að nota
aflangar brautir
sem liggja yfir
bæði skaut jarðar
með jarðnánd yfir norðurhveli, því
að þar er flest af því sem skoða
þarf. Mikil hæð yfír suðurhluta
brautarinnar dregur úr loftnúningi
tunglsins og lengir endingartíma
þess.
Gæði myndarinnar ef vanaleg
ljósmyndatækni er notuð ákvarðast
af þrennu: stærð opsins á ljós-
myndavélinni, kornastærð filmunn-
ar og hæð hnattarins yfir jörðu.
Hæðinni eru takmörk sett af loft-
hjúpi jarðar. Lítil hæð gefur skýi-a
mynd, en hemlun lofthjúpsins stytt-
ir endingu tunglsins. Stórt ljósop
(eða stórir speglar, séu þeir notað-
ir) gefur skýra mynd, og myndin
verður þeim mun skýrari sem öldu-
styttra ljós er notað. I upphafi var
lengi notuð venjuleg ljósmynda-
tækni og áteknum fílmum „hent“ til
jarðar. Þetta var seinleg aðferð og
ekki nógu virk í þeim kringum-
stæðum er á reyndi, í stríði eða
deilum sem nálgast að vera stríð.
Bandaríkjaher lítur á þess háttar
sem tilraunauppsetningu til að
prófa þá tækni er sífellt er í þróun.
I Flóabardaga reyndust tunglin
ekki betur en svo að gamalreyndur
generáll sagði fýlulega: „Þeim er
bara stjórnað af Guði og Kepler.“
Við Kepler eru kennd lögmálin sem
stjóma brautarhreyfingu fylgi-
hnatta um móðurhnött. En smám
saman hefur tækninni fleygt fram,
ekki þarf nú að safna saman filmu-
baukum úr flugvél, heldur varð víd-
eótæknin til að safna mátti upplýs-
ingunum sem fólust í myndinni á
form rafmerkja sem senda mátti til
jarðar.
Þótt fyrirbrigðið sé ekki alls
kostar hugnanlegt friðarsinnum
hafa hnettirnir gert stórveldunum
kleift að fylgjast með framkvæmd
afvopnunarsáttmála hvort hjá öðru.
Eitt ákvæði slíks samkomulags
fólst í að ekki mætti breyta lengd
ákveðinnar eldflaugar nema sem
næmi 15 cm. Þetta er sú lengdar-
breyting sem má nema í njósna-
hnöttum. Samkvæmt þessu eru
njósnahnettirnir að nálgast það
mark að lesa bflnúmerið þitt.