Morgunblaðið - 17.06.1999, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
VIÐSKIPTI
FIMMTUDAGUR 17. JIJNÍ 1999 B 7
----------------------------^
Ragnar Árnason, prófessor I náttúruauðlindahagfræði
Kvótakerfið er ekki
valdur byggðarasks
RAGNAR ÁRNASON, prófessor í
náttúruauðlindahagfræði við Há-
skóla íslands, telur hæpið að
kenna kvóta-
kerfinu um
byggðaröskun.
Þar séu ugg-
laust margir
þættir að verki
og torséð að
kvótakerfið
breyti þar
miklu, nema
e.t.v. í þá átt að
styrkja byggðirnar.
„Við hljótum í fyrsta Iagi að
spyrja hvort byggðarask hafi auk-
ist með kvótakerfinu. Þær athug-
anir sem hafa verið gerðar á því
benda ekki til þess nema síður sé.
Líklegt er að byggðir hafi risið og
hnigið a.m.k. jafnhratt, ef ekki
hraðar, áður en kerfið var tekið
upp,“ segir Ragnar.
Ragnar segir augljósasta dæm-
ið um þetta vera það sem gerðist
eftír að sfldin hrundi, eftír sfldar-
árin. „Þá var ekkert kvótakerfi
og sfldin hrundi, að hluta til
vegna ofveiði. Heilu landshlutarn-
ir lágu eftír í sárum,“ segir hann.
„Við getum Iíka litið lengra aftur,
til nýsköpunaráranna, á að giska
1946-1952. Þá fóru togarar á nán-
ast hvern íjörð, en hurfu allir,
meira að segja nokkuð hratt, og
söfnuðust á þéttbýlisstaðina með
tilheyrandi afleiðingum fyrir hin
yfirgefnu sveitarfélög. Þá var
ekki heldur neitt kvótakerfi," seg-
ir hann.
Annað kerfi hefði
ekki raskað minna
í öðru lagi, segir Ragnar, er
spurningin hvort eitthvert annað
kerfi hefði, á þessu tímabili síðan
kvótakerfinu var komið á, haft
önnur áhrif á byggðamynstur.
„Nú tala menn um það að utanað-
komandi fyrirtæki kaupi skip og
kvóta hér og þar um landið og
flylji frá viðkomandi stað. Vænt-
anlega þá vegna þess að þessi fyr-
irtæki hagnast meira annars stað-
ar á útgerð,“ segir hann.
„Hvað hefði gerst ef kvótakerf-
ið hefði ekki verið til staðar? Fyr-
irtækin hefðu auðvitað gert ná-
kvæmlega það sama, keypt skipin
og flutt burt. Þau hefðu hins veg-
ar ekki þurft að kaupa kvóta af
heimamönnum. I þessu liggur
verulegur munur byggðum í
kvótakerfi til hagsbóta. Þær eru
nú betur varðar en áður, vegna
þess að samkvæmt núverandi
kvótalögum hafa þær forkaups-
rétt að skipum. Þar að auki hafa
sveitarfélögin umsagnarrétt um
tilfærslu kvóta. Ef byggðir og
þeir sem þar búa vilja raunveru-
lega halda uppi útgerð og at-
vinnu, þurfa þeir aðeins að kaupa
kvóta,“ segir Ragnar.
„Áður var það þannig að sá
sterkasti Iifði af. Það var ekki til
fiskur fyrir alla, stofnarnir
minnkuðu, afli hvarf af mörgum
miðum og einungis sterkustu fyr-
irtæki lifðu af. Við þessar aðstæð-
ur var öryggi byggðanna lítið sem
ekkert eins og dæmin sanna.
Núna geta heimamenn tryggt
áframhaldandi eða aukna útgerð í
sínum byggðum. Þeir þurfa ein-
ungis að borga aðgöngumiðann,
þ.e. kvótaverðið.
Margar byggðir
hafa styrkst
Með kvótaverðinu eru í raun
vegnir saman byggðahagsmunir
heimamanna og hagsmunir
þeirra sem annars hefðu keypt
aflaheimildirnar. Ekki má gleyma
því að í hvert skipti sem kvótí fer
milli svæða eru tvö svæði inni í
myndinni. Kvótinn fer frá einu
svæði til annars en ekki í ginn-
ungagap og hverfur," segir
Ragnar. „Eg held því að annað
kerfi hefði ekki valdið minna
raski,“ bætir hann við.
í þriðja lagi segir Ragnar að
margar sjávarútvegsbyggðir hafi
styrkst stórlega á túnum kvóta-
kerfisins. „Þar má nefna Eyjaíjarð-
arsvæðið og SkagaQörðinn. Þar
eru menn sem kunna að reka fyrir-
tæki og ná þannig forskoti á aðra.
Það er alls ekki um að ræða hrun
yfir h'nuna. Meira að segja hefur
kvótinn heldur leitað frá höfuð-
borgarsvæðinu og er það væntan-
lega í samræmi við hefðbundin
byggðasjónarmið,“ segir hann.
Sölumiðstöðin lokar
starfstöð á Akureyri
í LOK MAÍ skýrðu stjómendur
Sölumiðstöðvar hraðftystihúsanna
frá breytingum á rekstri fyrirtækis-
ins. Liður í endurskipulagningunni
var að loka starfstöð SH á Akureyri.
Átta manns var sagt upp á Akureyri
og 11 í Reykjavík.
Árið 1995 átti Sölumiðstöðin í
„stríði“ við íslenskar sjávarafurðir
um það hvort_ fyrirtækið fengi að
selja afurðir Utgerðarfélags Akur-
eyringa. Fyrirtækið hafði betur, eftir
að hafa lofað að flytja hluta aðalskrif-
stofu sinnar norður, auk ýmiss konar
stuðnings við fyrirtæki og
stofnanir á Akureyri.
I bréfi til bæjarstjómar
Akureyrar, dagsettu 23.
janúar 1995, bauðst SH til
að tryggja samtals 80 störf
í bænum, gegn þvi að halda
viðskiptum með sjávaraf-
urðir ÚA, Það var gert með
flutningi ýmissa fyrirtælga
til Akureyrar, auk skrif-
stofunnar og aðstoðar við
ijölgun starfsfólks í starf-
andi fyrirtækjum í bænum.
Meðal annars kom SH inn í
rekstur Akóplasts í sam-
vinnu við Plastprent hf.,
Ópal var flutt til Akureyrar
og SH varð hluthafi í nýrri kexverk-
smiðju nyrðra. Einnig hefur SH
kostað prófessorsstöðu við Háskól-
ann á Akureyri.
„Ekki verði tjaldað
til einnar nætur“
Alls nam kostnaður við „allan
pakkann“ nálægt 130-150 miíljónum
króna, en í bréfi SH til bæjarstjómar
sagði: „SH telur, að sú lausn, sem
felst í framangreindum tillögum sé
mjög raunhæf og einnig til þess fallin
að byggja upp varanlegan atvinnu-
rekstur í iðnaði, flutningum, útflutn-
ingsverslun og ýmissi tengdri þjón-
ustu auk þess að stutt yrði við starf-
semi Háskólans á Akureyri. SH hef-
ur lagt allt kapp á, að þær tillögur
sem fram era hér settar, byggi á
traustum granni og að ekki verði
tjaldað til einnar nætur, enda má af
þeim sjá, að SH gerir ráð fyrir því, að
taka virkan þátt í atvinnustarfsemi
Akureyrar á mörgum sviðum."
Engin tímamörk
Gunnar Svavarsson, forstjóri
Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna,
segir að SH hafi skapað þau störf
sem lofað hafi verið í viljayfirlýsing-
unni á sínum tíma. „Þessi fjárfesting
var gerð. Á hinn bóginn voru engin
tímamörk tiltekin, enda er viðskipta-
heimurinn þannig að erfitt er að
gera áætlanir langt fram í tímann,"
segir Gunnar.
„Þessar forsendur hafa breyst og
ef til vili vora menn of bjartsýnir. Sú
lausn að hafa fyrirtækið að einum
þriðja á einum stað og tveimur þriðju
á öðram gekk bara ekki upp og var of
dýr,“ segir hann.
Gunnar segir að viljayfirlýsingar
sem þessi verði varla gerðar í fram-
tíðinni. „Kringumstæður vora mjög
sérstakar á þessum tíma og verið var
að bítast um Útgerðarfélag Akureyr-
inga á ^öðram en viðskiptalegum
grunni. Eg sé ekki að svona samning-
ar endurtaki sig og að minnsta kosti
verðum við ekki þátttakendur í
slíku,“ segir hann.
Gunnar heldur ekki að þetta mál
hafi áhrif á trúverðugleika Sölumið-
stöðvarinnar. ,Áð minnsta kosti ekki
hjá þeim sem gera kröfu um arðsemi
hennar. Þeir menn hafa áttað sig á
þvi að þetta hefði aldrei gengið
svona áfram og að þetta samkomu-
lag var barn síns tíma, miðað við
horfnar forsendur,“ segir hann.
Að sögn Gunnars var yfirlýsingin
leifar tvískiptingar atvinnulífsins,
þegar barátta stóð milli
SÍS og einkaaðila. „Nú era
ákvarðanir teknar á við-
skiptalegum granni og
menn standa og falla með
þeim,“ segir Gunnar.
Yfirlýsingin var for-
senda ákvörðunar
Sigurður J. Sigurðsson,
forseti bæjarstjórnar á
Akureyri, segist aðspurður
ekki vita hvort hægt væri
að höfða mál á hendur
Sölumiðstöðinni, fyrir van-
efndir á yfirlýsingunni.
„Þetta vai- náttúrlega ekki
tvíhliða samningur, en
hann var vissulega notaður sem for-
senda við ákvörðunartöku bæjarráðs
á sínum tíma,“ segir hann.
Sigurður segir bæjarstjórn vera
að bíða svars frá forsvarsmönnum
SH við bréfi sem sent var í kjölfar
samþykktar bæjarráðs um daginn.
„Við sjáum hvaða svar berst og þá
verður framhaldið skoðað," segir
hann.
Að sögn Sigurðar er engin launung
á því að bæjaryfirvöld era vonsvikin
yfir þessari þróun mála. „Við sjáum
ekki að reikningslegar forsendur séu
á nokkurn hátt breyttar frá því þessi
yfirlýsing var gefin. Menn hefðu
væntanlega alveg getað séð þróunina
fyiTr,“ segir hann.
Morgunblaöiö/Golli
SH hefur dregið verulega úr umsvifum á Akureyri.
Pétur Sigurðsson, formaður
Alþýðusambands Vestfjarða
Framsal á ekki
að vera óheft
PÉTUR Sigurðsson, formaður AI-
þýðusambands Vestfjarða, segir
það bábilju að aðeins sé hægt að
treysta einka-
aðilum fyrir at-
vinnulífinu.
Um ástandið í
Bolungarvík
segir hann:
„Þama er um
það að ræða að
veiðiheimildir
era með lögum
ákvarðaðar
sem eign útgerðarmanna. Þessar
veiðiheimildir hafa verið notaðar
hér fyrir vestan og era tilkomnar
vegna vinnu fólks í landi og á sjó. I
þessu tilfelli er sökin, ef hægt er
að tala um sök, hjá löggjafanum,“
segir hann.
Pétur segir það svo annað mál,
að heimamenn hafi ekki lagt sig
nóg fram um að ná tangarhaldi á
aflaheimildunum. „Við getum
sjálfum okkur um kennt. Þetta
viðhorf hefur ráðið hér eins og svo
víða, að öðrum en einkaaðilum sé
ekki treystandi íyrir atvinnulífinu.
Ég hef verið að fullyrða annað i
gegnum tíðina. Ég hef sagt að ör-
yggi sé ekki nægt ef fólkið í
byggðarlaginu, stjóm byggðar-
lagsins, verkalýðsfélög, lífeyris-
sjóðir og fleiri, blandi sér ekki í
þessi mál. Sérstaklega eftir að fyr-
ir lá að framsal á kvóta var í raun
óheft. Nú sitjum við uppi með
þetta.“
Er þetta hagræðingin?
Hefur framsalið ekki í för með
sér hagræðingu?
„Nei, það hefur hvergi sýnt sig.
Framsalið hefur fyrst og fremst í
fór með sér gróðamöguleika fyrir
þann sem ræður yfir aflaheimild-
unum. Var það í þágu lands og
þjóðar, til dæmis á Siglufirði, þeg-
ar fyrirtækið þar sendi öll sín skip
á fjarlæg mið og leigði svo ís-
lenska flotanum veiðiheimildim-
ar? Ef þetta er hagræðingin sem
menn vilja með kvótakerfinu,
hljóta þeir að vera rangeygðir,"
segir hann.
Pétur segir að sjávarútvegurinn
byggist á því að hægt sé að ná í
hráefni og vinna það í landi. Þar
með skapi þeir vinnu við að gera
afurðina sem verðmætasta í út-
flutningi. „Ég hefði haldið að
menn hefðu átt að hafa það ofar í
huga. Hvað fær þjóðin út úr
hverju kílói af þorski?"
Ert þú fylgjandi byggðakvóta?
„Ég kann nú ekki að útfæra
það. Hitt er annað mál að það
hefðu átt að vera meiri hömlur á
því að flytja lífsbjörgina frá sjáv-
arplássunum, sem era eins og
nafnið gefur til kynna byggð upp
eingöngu í kringum sjávarútveg.
Það var ekki framkvæmt,“ segir
Pétur.
Pétur segir að málið með Þor-
bjöm og Bakka í Bolungarvík sé
eitt dæmi um galla kvótakerfisins.
,Auðvitað gátu allir séð að Grind-
víkingar ætluðu ekki að efla út-
gerð í Bolungarvík. Af hverju
ættu þeir að vera að því? Þegar þá
vantaði kvóta til að nýta sínar
fiskvinnslustöðvar. Þetta er hag-
ræðingin sem menn eru alltaf að
tala um, en um leið er verið að
kippa lífsgrandvellinum undan
bæjai-félögunum. Fólkið er t.a.m.
búið að byggja húsnæði og allt í
einu, vegna þess að kvótinn er
seldur í burtu, er það orðið verð-
laust,“ segir hann.
Aðspurður viðurkennir Pétur að
atvinnuleysi sé nú varla til staðar
á Vestfjörðum og jafnvel sé erfitt
að fá menn í vinnu. „En þá verð-
um við að huga að því að hér hefur
fækkað fólki. Færri hendur vinna,
gjaldendur til sveitarfélaganna
era færri og færri kaupa þjónustu.
Þess vegna er lítið að marka
þetta,“ segir hann. „Erum við ekki
að safna upp í skuldabagga?“ spyr
Pétur.
ÍSLENSKI HLUTABRÉFASJÓÐURINN
Aðalfimdiir
Fimmtudaginn 1. júlí 1999 kl.15:30, Hótel Sögu
Dagskrá:
1. Skýrsla stjórnar.
2. Staðfesting ársreiknings.
3. Ákvörðun um þóknun til stjórnarmanna.
4. Tillaga um breytingar á 7. grein
samþykkta félagsins.
5. Ákvöröun um hvemig fara skuli með
afkomu félagsins á liðnu reikningsári.
6. Tillaga um heimild til stjórnar um kaup á
eigin bréfiun félagsins.
7. Kosning stjórnar félagsins skv. 19. grein
samþykkta.
8. Kosning endurskoðenda félagsins skv. 26.
grein samþykkta.
9. Önnur mál.
LANDSBRÉF HF.
www.Iandsbref.is
Sími 535 2000