Morgunblaðið - 11.06.2000, Qupperneq 10

10 B SUNNUDAGUR 11. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Hvar eru Feneying-
arnir og Tyrkirnir?
EINU sinni var ég að „gæda“ í
safninu í Delfí og var komin að
Ökumanninum frá Delfí, einum
mesta dýrgrip safnsins. Þá var ég
búin að fara í gegnum alla sögu
Delfíborgar og ég hélt væri búin
að gera hópnum mínum ljóst að
við værum að skoða muni frá því
fyrir daga Krists, jafnvel allt frá
forsögulegum tíma. Eg þóttist
hafa útskýrt vel og vandlega að
Ökumaðurinn frá Delfí væri eitt
frægasta listaverk frá klassíska
tímanum í sögu Grikklands, fímmtu
öldinni frægu þegar Grikkir vora há-
menningarþjóð. Og þama stend ég
fyrir framan ökumanninn glæsilega
með sín einbeittu brúnu augu úr japis
sem mæna fram á veginn þegar ein
kona úr hópnum spyr afar sakleysis-
lega: „Er þetta Napóleon?" Mér féll
allur ketill í eld og hugsaði sem svo að
alveg væri þetta dæmigert, enginn að
hlusta á það sem „gædinn“ hefur að
segja. En ég sýndi fullkomna farar-
stjóraþolinmæði og útskýrði bara allt
upp á nýtt. Mér dettur þetta atvik í
hug, vegna þess að nú kemur það fyr-
ir þegar ég er að sýna fólki gömlu
borgina í Hania sem Feneyingar
byggðu upp á árunum 1204-1650 að
ég fæ spumingu eins og; „Hvar em
Feneyingamir?" Einfaldasta svarið
við þeirri spurningu er að þeir séu
heima hjá sér í Feneyjum. Þeir vora
hraktir frá Krít eftir að Tyrkir lögðu
eyjuna undir sig um miðja 17. öld. En
þá kemur bara næsta spuming, hvar
era Tyrkimir ? Jú, þeir fóra líka heim
til sín eftir mikið japl og jaml og fuð-
ur, en ekki fyrr en 1922.
Þegar Krít sameinaðist Grikklandi
1. desember 1913 voru Tyrkir ennþá
stór hluti íbúa eyjunnar. Grikkir gátu
þó aldrei sætt sig við að Tyrkir réðu
enn fomri höfuðborg Býsantíska rík-
isins Konstantínópel, sem þeir í dag-
legu tali kalla „Borgina" og höfðu
þess vegna hug á að ná henni aftur á
sitt vald. I borginni bjuggu Grikkir
alla tíð þrátt íyrir yfírráð Tyrkja og
eins í fleiri þorpum og borgum Tyrk-
lands. Þar höfðu þeir verið búsettir
allt frá dögum Alexanders mikla á 3.
öld f. Kr. í kjölfar sameiningar Grikk-
lands og Krítar, hófust Balkanstríðin
sem vora aðallega átök milli Grikkja
og Tyrkja um endanleg landamæri
ríkjanna og lauk þeim ekki fyrr en
1922 með samningnum í Lausanne
Krítarkort
Á Krít blandast allt
saman í einn himneskan
hrærigraut og svo skín
sólin á þetta allt sem
aldrei fyrr. Hiín
Agnarsdóttir segir þó
aðþað er samt sem áður
munur á Ökumanninum
í Delfí og Napóleon.
milli Venizelos forsætisráðherra
Grikklands og Ataturk yfírhershöfð;
ingja tyrknesku hersveitanna. I
samningnum vardeila þjóðanna m.a.
leyst með því að hafa þjóðarskipti í
löndunum tveim. Grikkir, sem vora
yfir ein og hálf milljón talsins í Tyrkl-
andi á þessum tíma, fluttu í einum
mestu þjóðflutningum aldarinnar yfir
til meginlands Grikklands aðallega til
Aþenu og Þessaloníku í norðri. Tyrk-
ir tóku sig sömuleiðis upp frá bústöð-
um sínum í Grikklandi og fluttu bú-
ferlum til heimalands síns. Talið er að
um 30.000 Tyrkir, sem búsettir vora á
Kn't, hafí flutt heim í þessum þjóða-
skiptum. Þetta er saga sem ekki er
oft rakin, en skýrir m.a. hvers vegna
Aþena, sem var í byrjun aldarinnar
lítið annað en vanþróað smáþorp,
þandist út með ógnarhraða og varð að
einni mestu stórborg Evrópu á
skömmum tíma. Þeir Grikkir sem
settust að í Aþenu byggðu upp heilu
hverftn sem þeir nefndu eftir borgum
sínum og bæjum í Tyrklandi. Sem
dæmi má nefna Nea Smymi eftir
borginni Smymi sem heitir upp á
tyrknesku Izmir. Nea Philadelp-
hia og Ilioupolis era önnur dæmi
um þessi borgarhverfi í Aþenu í
dag.
Þannig að það er ekki margt
um Tyrkjahundinn blessaðan á
götum úti í Grikklandi eða á Krít
á okkar dögum. Hins vegar má
fullyrða að þessi þjóðaskipti hafi
auðgað grískt samfélag á 20. öld-
inni, því stór hluti þeirra Grikkja
sem komu yfir Eyjahafið flutti með
sér aldalangar hefðir bæði í menning-
arlegu tilliti, verslun og viðskiptum.
Þeir komu líka með fjármagn, mennt>
un og matargerðarlist. Einn af þeim
Grikkjum sem fluttu frá Smymu var
faðir skipakóngsins Onassis, en fjöl-
skylda hans samanstóð af ríkum
skipamiðluram.
Jæja, nema hvað tyrkneskra áhrifa
gætir lítt hér um slóðir, það eina sem
minnir á vera Tyrkja er gamlar
moskur og minarettur. Tyrkir
breyttu gjaman feneysku kirkjunum
hér á eyjunni í íslömsk bænahús og
byggðu moskur eins og t.d Jannisari-
moskuna frá 1645 á Feneysku höfn-
inni í Hania, en hún heitir í höfuðið á
lífvarðasveit tyrkneska soldánsins í
Istanbúl. í Galatas, litlu þorpi ofan
við Kalamaki-ströndina þar sem tón-
skáldið Þeodórakis ólst upp, má finna
veitingahúsið Bigazza. Það er eini
tyrkneski veitingastaðurinn á allri
Krít. Maðurinn sem rekur það er
„apo tin poli“ þ.e. er frá borginni,
þeirri einu sönnu. Þar lærði hann búa
til tyrkneskan mat, sem er eiginlega
grískur í aðra röndina, bara búið að
krydda hann aðeins sterkar og með-
höndla hráefnið pínulítið öðravísi,
marinera þunnar nautakjötssneiðar í
oh'u, sítrónulegi og sterkri papriku.
Þar vinnur hún Sofia systir hans
ManoUs sem er einn af bílstjóranum
okkar. Manolis hlær nú bara þegar ég
spyr hann hvort hann borði stundum
tyrkneskt. Honum fínnst þetta allt
hvað öðra líkt, grískt, tyrknest, „ðen
pirasi" sem sagt skiptir ekki máli.
Það er enginn vandi að ruglast á
þessu öllu, sögunni, fólkinu og matn-
um. Hér blandast allt saman í einn
himneskan hrærigi'aut og svo skín
sólin á þetta allt sem aldrei fyiT. En
það er samt sem áður munur á Öku-
manninum í Delfí og Napóleon.

, . p ; ;
«J í c | '-Oro DE íe| [ _ R'.ojmsS
r i | ' CÓWM£:/ V/Jliy 1
h _ vfU
Danir í Bor-
deaux og vín
frá Washington
Vín frá Washington-ríki í Bandaríkjunum, Bor-
deaux og Rioja urðu fyrir valinu hjá Steingrími
Signrgeirssyni að þessu sinni.
MATUR
OG VÍN
Fyrir skömmu fjallaði ég um
nokkur athyghsverð vín frá
Washington-ríki sem fáan-
leg eru á sérpöntunarHst-
anum. Það var þó engan veginn tæm-
andi listi því að þau era orðin ansi
mörg vínin frá þessu athygHsverða
víngerðarsvæði sem prýða sérlistann.
Til að mynda mætti nefna vínin frá
Hedges, sem er með áhugaverðari
framleiðendum norðvesturstrandar
Bandaríkjanna.
Hedges Columbia Valley Fumé
Chardonnay 1998 (1.620 kr.) er eina
hvítvínið sem fyrirtækið framleiðir og
úr nokkuð óvenjulegri blöndu, Char-
donnay (55%) og Sauvignon Blanc
(45%). Sauvignon-þrúgan skýst fram
í fyrstu, perar, kiwi og græn ber, en í
munni verður jafnt eikin sem Char-
donnay-þrúgan ágengari. Þrúgurnar
spila skemmtilega saman, Chardonn-
ay gefur víninu þykkt og fitu en Sauv-
ignon stýrir ferðinni upp á ilm og
bragð.
Hedges Columbia Valley 1998
(1.760 kr.) er hefðbundin Merlot/Ca-
bemet-blanda. Ögn grænt í nefi í
fyrstu en síðan út í lakkrís í bland við
ungan ávöxt. Léttur kryddkeimur er
af vminu, það er milliþungt og áferð
fremur mjúk.
Meiri þungavikt er í Hedges Three
Vineyards 1995, sem unnið er úr
þragum af ekranum Hedges, Klipsun
og Red Mountain. Vínið er þungt og
MITSUBISHI
CRRI5MR
MITSUBISHI
demantar í umferð