Tíminn - 12.12.1965, Qupperneq 5

SUNNUDAGUR 12. desember 1965
TÍMINN
5
Útgefandl: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Framikvæmdastiórl: Krlstján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Ang-
lýsingastj.: Steingrlmur Gíslason. Ritstj .skritstof ur j Eddu-
húsinu, simar 18300—18305 Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusimi 12323 Auglýsingasími 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Ásíkriftargjald kr. 95.00 á mán. innanlands — í
lausasölu fcr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA b.f.
Stjórnin getur ekki
kennt öðrum um
ÞaS er orðinn háttur stjómarblaðanna að reyna að
kenna öllum öðrum en ríkisstjóminni um það öngþveiti,
sem nú ríkir í efnahagsmálum landsins. Engin ríkisstjórn
hefur þó haft meiri afskipti af þessum málum né tekið
sér meiri völd. Þetta er greinilega rakið í nefndaráhti
fulltrúa Framsófcnarmanna í fjárveitinganefnd um
fjárlagaframvarpið, en þar segir svo:
„Ríkisstjómin tók 1 sínar hendur, með breytingu á
lögum um Seðlabanka íslands, stjórn á peningamálum og
bankamálum þjóðarinnar, og með þeim ráðstöfunum,
«em hún hefur látið stjóm Seðlabankans gera með spari
fjárbindingunni, vaxtahækfcuninni og styttingu á láns-
tíma fjárfestingalána, hefur hún sýnt stefnu sína í fram
kvæmd.
Ríkisstjómin hefur tvö síðustu árin þ. e. árin 1964—
1965, svo að segja staðið sjálf í beinum samningum við
verkalýðsfélögin um kaup og kjör félagsmanna þeúra.
Hún áfcvað síldarverðið á s. 1. sumri og stóð að samning
um við útgerðarmenn um fiskverðið. Og nú sl. haust var
landbúnaðarverðið einnig ákveðið af stjórnskipaðri
Rftdsstjómin hefur því haft í sínum höndum þau
atriES, er efnahagsmál þjóðarinnar hvíla á, þ. e.: fjármál
ríMssjóðs, stjóm banfea og peningamála, kaupgjald og
v>raÆ3a@smál-
ARt stjómartímabil núverandi valdhafa hefur árferði
verið með eindæmum gott, aflabrögð og framleiðsla meiri
en nafckru sinni fyrr. Ríkisstekjur hafa verið í samræmi
við þetta góða árferði og farið langt fram úr áætlun, og
það svo, að samanlagt hafa ríkistekjur farið 1021 millj.
kr. fram úr áætlun fjárlaga síðustu fimm árin.
Það er ljóst af því, sem hér hefur verið fram tefcið, að
stefna ríkisstjórnarinnar í efnahagsmálum hefur getað
notið sín. Ríkisstjórnin hefur því ekki við neinn að sak-
ast nema sjálfa sig um, hvernig farið hefur um stjórn
hennar í fjármálum ríkisins og efnahagsmálum þjóðar-
innar.“
Þessum staðreyndum verður vissulega ekki hrandið.
Stjórnin hefur haft öll skilyrði til að framkvæma stefnu
sína og tekið sér öll völd, seip til þess hefur þurft. Hún
getur því ekki skellt skuldinni á aðra. Hún getur ekki
við neinn sakast nema sjálfa sig.
Bækurnar og jólin
Fátt er eins samtengt í ársins hring sem bækur og jól
hér á landi og raunar víða í löndum, og þótt ýmsir tali
um það með réttu, að betra væri, að bókaútgáfan dreifð
ist meira um árhringinn, munu flestir viðurkenna, að
bækur og jól eigi góða samleið.
Fyrir þessi jól kemur út mi’kill fjöldi ágætra bóka,
fallegra og vandaðra, þótt ef til vill séu lélegu bækurnar
fleiri en þær góðu. Sá mikli siður að gefa vinum sínum
bækur í jólagjöf er í senn fagur og þroskavænlegur, og
líklega á hann meiri þátt í því en flest annað, hve heim
ilisbókasöfn eru yfirleitt stór hér á landi. En eigi að síður
er það mikið vandaverk að velja öðrum bók, og í það
eiga menn að leggja alúð og umhyggju.
Menn tala um, að bækur séu mjög dýrar hér á landi.
Það er vafalaust rétt. Það hlýtur að koma miög til álita
að fella söluskatt niður af bókum, eins og norska stjórn
in nýja hefur t. d. ákveðið að gera.
„Það er undarlegt að reyna“
Kvæði Jónasar Hallgríms-
sonar í eiginihandarriti.
Jónas Hallgrímsson
Þegar fslendingar taila um
handrit, eiga þeir við merkilega,
forna dýrgripi, skinnbækur, og
Handritastofnun er aðeins tengd
þeirn og engu öðru. Eru þá til
önnur handrit? spyr maður
sjálfan sig undrandi, ekiki sízt,
þegar upp í hendur berst stór
og þykk bók í Ijósbrúnu skinni,
og á kili hennar stendur: Kvæði
Jónasar Hallgrímssonar. Maðor
opnar þessa bók, flettir nokkr-
um þykkum og þungum blððum
og sér, að útgefandinn er Hand-
ritastofnun fslands og bókar-
feður Einar Ól. Sveinsson pró-
fessor og Ólafur Halldórsson
cand. mag. Maður flettir og
flettir og þá blasa við augum og
óma við eyru uppsprettulindir
fegurstu Ijóða, sem íslendingur
hefur ort. Orðið „handrit“ hef-
ur fengið nýja merkingu, og
Handritastofnnnin fært út riki
sitt um ný Iðnd og álfur. Maður
undrast þá hugmyndakreppu
sjálfs sín að hafa ekki látið sér
detta það í hug, hver lrfsnauð-
syn og fagnaðarauki það væri að
leiða augum, blað fyrir blað,
Ijóðahandrit Jónasar Hallgríms-
sonar. Þessi nýja snerting við
listaskáldið nálgast það mest að
heyra það flytja ljóð sín, og
segir jafnvel stundum meiri
sögu og veitir dýpri skilning á
sköpun listaverks.
_ Við lesum inngangsorð Einars
Ói. Sveinssonar, sem leiðir okk
ur í grun um það, hvaða heim
nákvæm skoðun þessara þrjú
hundruð myndablaða muni sýna
okkur:
„Stundum, einkum á síðari
árum, eru til bæði fyrsta upp-
kast kvæðis og hreinskrift, og
við ber það, að til séu millilið-
ir. Af öllu þessu hefur uppkast
oftast styrkust, stundum sárust
áhrif á lesanda. Það er undar-
legt að reyna. Það er sem skáld
ið sé við hlið hans, lesandinn
skynjar, hvernig innblásturinn
grípur skáldið, stundum í einu
vetfangi, stundum sprettur
kvæði úr langviðri hugans.
Nokkrum sinnum hripar skáld-
ið vísu eða kvæði á blað með
blýanti, án efa er hann þá stund
um úti í náttúrunni. Stundum
má sjá velkt blöð, þau hafa
verið lengi í vasa, en á sínum
tíma sækir hálforta kvæðið á
hann, og hann tekur til við það
að nýju. Eða Jónas er niður-
sokkinn í náttúruskoðun, eða
hann situr yfir minnisblöðum
sínum eða bókum, og hann íhug-
ar og skráir hvað í er jörðu
eða á heima á Fróni, en áður
en varir fer penninn að rita
annarlegt mál, orðin falla i
stuðla skorður, og skáldið hefur
vonum bráðar smíðað dýrgrip.
Hugur hans hefur að sinni hlot-
ið hvíld, og náttúrufræðingur-
inn tekur aftur til við iðju sína
og skrifar áfram. Þannig kemur
fyrir aftur og aftur, að kvæði
hans eru innan um náttúrufræði
legar minnisgreinir, og hefur
hér á eftir í ljósmyndunum ver-
ið kostað kapps um að gefa les-
endum bókarinnar dæmi þess“.
Síðan rekur Einar nokkur
dæmi úr sköpunarsögu, sem
handritin segja um stun kvæði
Jónasar. Hann lýsir því, hvem-
ig orðið „söngvari" í kvæðinu
„Ég bið að heilsa", hefur loks
breytzt í „vorboði“, hvernig „og
flykkjast út að fögru landi ísa“,
varð „flykkjast Jieim“, eða „leið-
ið þið bárar“, varð „kyssið þið
bárur“.
Svo fer lesandinn að skoða
handritin og uppgötva sjálfur.
Hann sér margar breytingar,
skynjar hvernig hinn næmi mál-
hagi leitar að betri orðum, fegri
málblæ og blæbrigðum, og það
getur gripið hann klökkvi af
feginleik yfir því, að Jónas
skyldi hafa fundið hið rétta orð
í stað þess, sem strikað er yfir.
Maður finnur, hve Einar Ól.
Sveinsson hittir vel í mark, er
hann segir: „Það er undarlegt
að reyna“.
Ég er ekki í nokkrum vafa um
að það verður unnendum ljóða
Jónasar Ijúf nautn og mikil
reynsla að sitja með prentuð
kvæði Jónasar og bera þau sam-
an við ýmsar frumgerðir þeirra
í handritum hans. Þess vegna á
þessi fyrsta handritabók, sem
íslendingar gefa út á vegum
Handritastofnunar sinnar erindi
til þjóðarinnar allrar sem tíma-
bært og lifandi ritverk. Vilji
lesandinn fá gleggri vitneskju
um eitthvert handritsblað en
mynd þess ein veitir, er hægt
um vik að líta í leiðbeiningar
Ólafs Halldórssonar aftast í bók-
inni. Við lestur þeirra steílst, aiS
hér liggur mikið og vandashmt
fræðistarf að baki við athugun
handritanna og tímaröðun.
Ég mun á engan hátt reyna
að meta vísindagildi þessarar út-
gáfu. Það munu aðrir gera. En
þótt það sé vafalaust mikið, tel
ég víst, að annað gildi hennar
sé meira. Þar flytur Jónas þjóð
sinni ljóðin á nýjan leik með
miklu nánari og persónulegri
hætti en áður. Við eigum hvorki
ljósmynd af honum né rödd
hans á segulbandi, eins og
margra síðari skálda. í stað
þess koma Ijóðahandrit hans í
þessari vönduðu útgáfú. Þessi
bók verður hverjum Ijóðavini
vildargjöf, og hún á brýnt er-
indi í skóla landsins.
Þess þarf varla að geta, að
öll gerð bókarinnar er ákaflega
vönduð. Hörður Ágústsson hef-
ur gert útlitsteikningar og Litho-
prent ljósprentað. Auðvitað er
það mikill galli á gjöf Njarðar,
að handrit að ýmsum ástsælustu
kvæðum Jónasar er ekki að
finna þarna. Handrit að þeim
hafa farið í prentsmiðju, er þau
voru birt í Skírni eða Fjölni,
týnzt þar og tröllum gefizt. Um
þann skaða er ekki þá að saka,
sem nú færa okkur það, sem til
er, og þakklát má þjóðin vera
Konráði og Brynjólfi fyrir það
að hafa hönd á handritum Jón-
asar að honum látnum.
Eitt er það, sem óg felli mig
ekki alls kostar við í þessari út-
gáfu. Það er nafn bókarinnar.
Á kili hennar stendur: Kvæði
Jónasar HaÚgrímssonar. Það er
örlítið villandi. Á titilblaði
stendur: Kvæði Jónasar Hall-
grímssonar í eiginhandarriti".
Það er nær réttu. En hvers
vegna var bókin ekki kölluð:
Kvæðahandrit Jónasar Hall-
grimssonar? AK.