Tíminn - 15.12.1965, Blaðsíða 8

MEDVIKUDAGUR 15. desember 1965
8___________________________TÍMINN
BLETTUR Á STJÓRNAR-
FARINU - SALA ÞYRILS
samgöngumAlaaá&uníytid' *
MtUitU, 5. Jtíní iy,7.
Keö ekírekotun tll bréfe Skipaútgeröar ríkieinB^
dage. 26. narr, e.l., verðsnðl fyrirhu.gaS vöru- oe okrlfetofu-
húa; fyrir Skipaútgeröina, vlli ráöuneytiö teke þaö fram, ,e8
enae: bott ekki hafi tekiet eft fá tekna upp f járveitingu til
þeBBBrer byggingar i fjírlög fyrir áriö 1947, teiur ráöu-
neytiö teskllegt aÞ náliö veröi tekiö upp oö nýju viö undir-
búning fjárlega fyrir n»ste ár, og felur Sklpaútgeröinni aö
gera tniögur un f JerveJtJneu tH byrJunarframkVMuaa.
Skípaútgeröer rlkÍBlne.
Út af upplýsingum Tímans um
hina hneykslanlegu sölu Þyrils
fyrr á þessu ári, hefur Alþýðu-
blaðið talið sér skylt að reyna að
verja söluna, þar sem hún var
raunverulega framkvæmd á á-
byrgð Emils Jónssonar, fyrrver-
andi sjávarútvegs og siglingamála-
ráðherra, sem fór með máiefni
Skipaútgerðarinnar á þeim tíma
sem salan fór fram.
Nú var umrædd sala fyrst og
fremst gerð í þágu ífaaldsgaeðings,
og sýnir það samábyrgð stjórnar-
flofcbanna, og eitthvað varð að
koma á móti því, að Sjálfstæðis
menn samþyktotu m.a. að láta rík
ið fcaupa hús Guðmundar í. fyrir
algerlega óeðlilega hátt verð.
En út af klóri Alþýðublaðsins
um Þyrilssöluna skal eftirgreint
tekið fram:
1. Ófaaggað er þeirrj staðreynd
að þrátt fyiir margháttuð þjón-
ustuverkefni á undanfömum árum
skilaði tankskipið Þyrill nærri
11 millj. kr. hagnaði inn í bú
Skipaútgerðarinnar til niður-
greiðslu á töpum annarra skipa.
Góðar reksírarhorfur voru fyrir
skipið við venjulega flutninga °S
lagði forstjóri Skpaútg. því á móti
sölu, en benti hins vegar á, að
væri ríkisstjóminni áhugamál að
láta skipið að einhverju leyti halda
áfram síldarflutningum, virtist
eðlilegast að Síldnrveitosmiðjur
ríkisins fengju skipið til umráða,
því að þær myndu væntanlega
nytja skipið á heilbrigðasta hátt
fyrir þjóðarbúið-
2. Skipið var selt fyrir 5 millj.
kr. með aðeins 1 millj. kr. útborg
un ,en afganginn að láni til 7
ára.
3. Skipaútgerðin var búin að
greiða 2.5 millj. kr. fyrir viðgerð
á skipinu á árinu 1964 og mest
rétt fyrir árslokin, en viðgerð
þessa bar að skoða sem megin-
hluta flokkunarviðgerðar fyrir
næstu 4 ár.
4. Með skipinu fylgdi ný rat-
sjá sett í skipið í febr. 1965 og
vélavarahlutir fyrir framtíðina, að
mestu leyti nýkeyptir frá útlönd
um, fyrir samtals um það bil 1
millj. kr.
5. Útborgun við sölu var því
aðeins þriðjungur þess, sem Skipa
útgerðin hafði á hinum síðustu
mánuðum lagt út til framtíðar-
reksturs á skipinu. Fín viðskipti
það!!
6. Ekki hefur Skipaútgerðin
orðið sérstaklega vör við hina
útborguðu 1 millj. kr. af söluverði
Þyrils, og hefðu þó flestir talið
sanngjarat, að upphæðin rynni
beint til útgerðarinnar upp í áður
nefnd margfalt • meiri útgjöld
vegna framtíðar reksturs.
7. Hjálmar Bárðarson. skipa-
skoðunarstjóri, var einn og ódóm
kvaddur fenginn til að láta í ljós
álit um verðmæti skipsins, en mats
gerð hans er að ýmsu leyti óljós
og óákveðin og afsakar á engan
hátt, að Skipaútgerðin .skyldi ekki
fá matsgerðina til umsagnar áður
en sala fór fram. Ekki var heldur
leitað álits útgerðarinnar um sölu
samninginn áður en hann var
undirritaður, en i Ijós kom, að
samningurinn var með sv0 fullu
orðalagi í þágu kaupenda. að bein
línis var undir högg að sækja, að
greiö-i; fengist fyrir olíu að verð
mæti 4E þús. kr. og lausamuni
fyrir tugi þúsunda, sem hvergi á
alþjóðamarkaðj tíðkast að fylgi
skipum án sérstakrar skilgreining
ar og greiðslu.
Dettur nokkrum heilvita mannf
í hug, að nefnd vinnubrögð í sam
bandi við mat og sölu Þyrils hafi
verið viðhöfð af umhyggju fyrir
hagsmunum ríkisins? Nei, hér er
um rakið hneykslismál að ræða,
sem nauðsynlegt er að komi í dags
ljósið.
8. Af skiljanlegum ástæðum
kostaði nokkurt mall að koma of-
angreindu máli í kring, og þar í
var það að láta ísfirðinga undir
liandleiðslu Birgis Finnssonar fá
málamyndaaðild að kaupunum. Þá
var meðbyr tryggður, og nú skyldi
gera nýtt „kúpp” og lán fengið út
á eignina í Þjóðbankanum. En þá
var mat Hjálmars ekki lengur
nógu gott, því að tveir fullgildir
verkfræðingar voru fengnir til að
meta skipið á ný, vafalítið til þess
að geta slegið út á það af spari-
fé almennings meira 'en samsvar
aði því. sem þurfti vegna kaupa
skxpsins, eins og þeim var hátt
að, en allir þekkja, hvemig farið
hefur verið með sparifé almenn-
ings í óðaverðbólgu „viðreisnar-
innar” og þar virðist ekkert lát á.
Af Alþýðublaðinu verður helzt
ráðið, að endurbyggingarmat verk
fræðinganna (25 millj. lcr.) hafi
verið þannig meðhöndlað í bankan
um, að skipig hafi verið talið veð-
•hæft fyrir nærri 11 millj. kr. en
hvað var svo lánað út á það?
9. Út áf síldarflutningunum
sumarið 1964, er upplýst, að Síld-
ar- og fskimjölsverskm. E. Guð-
finnssonar greiddi aðeins 260 þús.
kr. í flutningsgjöld, en ríkið mun
hafa tapað 2.3 millj. kr. miðað við
önnur verkefni. Fyrrverandi sjáv-
arútvegs- og siglingamálaráðherra
hafði gefið Skipaútgerðinni munn
legt fyrirheit um það að hún
skyMi ekki tapa á síldarflutninga
tilraununum, en efndi það fyrir-
heit ekki betur en svo, að útgerð
in mun raunverulega hafa tapað
nærri 1 millj. kr. á þessu atriði-
10. Sami ráðherra hefur á undan
fömum árum borið ábyrgð á því
að samþykkja hafnareglugerðir,
sem leggja óeðlilega há hafna-
gjöld á .strandferðaskip ríkisins
fyrir þjónustuviðkomur án fyrir-
fram tryggðra verkefna eða lág
markstekna; þannig hefur verið á-
ætlað að hafnagjöld nefndra skipa
til ísafjarðarhafnar á þessu ári
samkvæmt reglugerð samþykktri
hinn 29. maí 1964 nemi ca. 210
þús., kr., og geta kunnugir gert
sér hugmynd um, hve miklar tekj
ur muni vera afgangs í sambandi
við þessa höfn til greiðslu annars
reksturskostnaðar hlutaðeigandi
skipa.
Hitt er þó e.t.v. enn lakara fyr
ir rekstur skipanna, að vöruhafna
gjöld samkvæmt hafnareglugerð
um era víða svo handahófskennd
og há. að þau verka sem rýtings
stunga í bak sjóflutninganna
; samkeppni við flutninga á landi
Þannig leggst t. d. 500 kr. hafn
arvörugjald á ísafirði á hvert tonn
af rafmagnsvörum og áhöldum,
vefnaðarvöru og skófatnaði, sem
flutt er með skipum til hafnar
innar og 675 kr. leggjast á snyrti
vörur vín og tóbak, en séu nefnd
ar vörur fluttar frá Rvík verða
vöruhafnagjöldin samtals á báðum
höfnum í fyrrnefnda flokknum
525—540 kr. á tonn, en í síðari
flokknum 825 kr. á tonn, auðvitað
auk upp- og útskípunargjalda, og
má sjá hvaða áhrif þessi gjöld
hafa á samkeppnisaðstöðu strand
ferðaskipanna, þegar flutnings-
gjald með bílum milli Reykjavíkur
og fsafjarðar fyrir allar nefndar
vörur er aðeins 1700 kr. á tonn.
Svo hefir margnefndur ráðherra
talið sér sæma að standa upp á
alþingi og fella megínsök á rekstr
arhalla Skipaútgerðar ríkisins á
forstjóra útgerðarinnar, vegna
þess að hann hafi staðið á móti ein
hverjum ótilgreindum endurbótum
viljaleysi ríkisstjórnarinnar og þó
fyrst og fremst Þess ráðherra,
Emils Jónssonar, sem stofnunin
heyrði undir frá 1959 til hausts
1965 og lagði löngum kalda og
lítt vinsamlega hönd á stofnunina.
Að vísu var flaggað með því á
yfirborðinu af hálfu ríkisstjórnar
innar, að tíl stæði mikil hagræðing
í stofnuninni samkvæmt tillögum
erlendra ráðunauta, en fátt eitt
í þeim tillögum virðist að óbreytt
um skipakosti geta leitt til nokk
urs sparnaðar. Þó voru nokkur
atríði, sem ráðgert var að fram
hann sem ráðherra á árinu 1947
einnig fór með málefni Skipaút
gerðarinnar ritaði hann henni svo
hljóðandi bréf hinn 9 júni 1947
sem Skipaútgerðin hefur góðfús-
lega látið Tímann fá ljósrit af
,,Með skírskotun til bréfs Skipa
útgerðar ríkisins, dags. 26 marz
s. 1. varðandi fyrirhugað ^’öru-
og skrifstofuhús fyrir Skipaútgerð
ina. vill ráðuneytið taka það
fram, að enda Þótt ekki hafi tek
ist að fá tekna upp fjárveitingu
til þessarar byggingar í fjárlög
fyrir árið 1947, telur ráðuneytið
æskilegt að málið verði tekið upp
að nýju við undirbúning fjárlaga
fyrir næsta ár, og felur Skipaút-
gerðinni að gera tillögur um
fjárveitingu til byrjunarfram-
kvæmda.
Emil Jónsson,
Páll PáImason.“
Nú hafði bygging húss fyrir
starfrækslu Skipaútgerðarinnar
dregizt fram á hinn tiltölulega
langa síðari valdaferil Emils Jóns
sonar sem ráðherra nefndrar stofn
unar, og skyldu menn því ,ætla,
að hann, með eindregnar óskir
forstjóra stofnunarinnar að baki
sér, hefði þá hrint framkværr.dum
af stað, en því fór alls fjarri.Einsk
is áhuga varð vart hjá ráðherranum
á þessu sviði. og litlar undirtektir
fengust hjá honum eða ríkisst.iórn
inni við tillögur forstjóra um end
umýjun hinna gömlu skipa.
Skipaútgerðin greíðir nú nærri
1 millj. kr. á ári í húsaleigu, og
fyrir farmsendingar til og frá hin
um dreifðu byggðum hefir útgerð
in ekki annað en sundurslitnar
bárujámsskemmur að mestu leytí
frá stríðstímanum eða eldri, þar
sem vörur liggja tíðum undir
skemmdum af frosti og vatni. En
meðan svona er búið að þjónustu
fyrirtæki almennings í landinu
þjóta verzlunarstórhýsin upp eins
og ber í lyngi allt frá Seltjarnar
nesi að Ellíðaám. Er Þetta sú
forusta, sem Alþýðublaðið vill
hafa fyrir alþýðuna á íslandi?
Lítum svo að lokum að nýju á
eftirgreind atriði:
A. Að tankskipið Þyrill var
sem sagt gefið úr Skipaútgerðinni
á þessu ári, eina skip útgerðarinn
ar, sem að jafnaði hafði skilað
hagnaði og var líklegt til að gera
það einnig á næstunni.
B. Kaldrifjað skeytingaríeysi í
setningu hafnargjalda fyrir strand
ferðaskip og vai-ning fluttan með
þeim.
ir Alþýðublaðið, aðalmálgagn ráð
herrans, étið upp þessa kaldrifj
uðu ásökun.
Nei, sannleikurinn er sá, að
endurbætur á rekstri Skipaútgerð
ar ríkisins á undanfömum árum
hafa algerlega strandað á
stjóra Skipaútgerðarinnar í því
sambandi heldur á hreinu vilja
leysj ríkisstjórnarinnar sjálfrar til
þess að leggja fram nokkra fjár
muni í stofnkostnað.
Er það gott dæmi um heilindi
margnefnds ráðherra, að þegar
C. Áhugaleysi um húsbyggingu
og endurnýjun skipa.
En þegar þessi atriði eru hug
leidd, veldur það furðu, að falutað
eigandi ráðherra og málgagn hans
skulí leyfa sér að ráðast á for-
stjóra Skipaútgerðarinnar á Þann
hátt sem lýst hefir verið.
Hjónin í Litlu Hlíð
Sögusafn heimilanna hefur sent
á bókamarkaðinn nýja skáldsögu
eftir Árna Ólafsson frá Blöndu-
ósi, og nefnist hún Hjónin í
Litlu-Hlíð. Er þetta 6. bók höf
undar. Fyrsta bók hans, Æsku-
minningar smaladrengs, náði það
miklum vinsældum, að hún seld
ist upp í þrem útgálfum. Þá komu
út eftir hann fjórar skáldsögur,
og eru tvær þeirra begar upp-
seldar og ein þeirra hefur komið
út í tveim útgáfum Talar þetta
sínu máli um vinsældii þessa höf-
undar.
Hjónin 1 Litlu-Hlíð er snyrti
lega útgefin bók, 146 blaðsíður
að stærð og fjallar um öldruð
hjón, Grím Jónsson og Höllu Er
hún límasett fyrir þá tíma, sem
við iifum nú. Ber málfæri þeirra
hjóna og annarra sögupersóna
glöggan vott um það, fornlegt
nokkuð 'á stundum. Fyrri hluti
sögunnar er að verulegu leyti upp
rifjanir þeirra hjóna á liðnum at-
burðum, samdrætti þeirra og upp-
hafi búskaparins. Eins og í fyrri
bókum Árna er grunntónn sög
unnar drenglyndi það og^ karl-
mennska, sem sótt er í íslend-
ingasögur. Þá ber það til, að á
vegi Gríms bónda verður stúlka
ein, Lára Pálsdóttir. sem hefur
verið hart leikin aí manni, er
hún hafði talið unna sér. Grím
ur reynist henni drengur, svo sem
hann hefur upplag til, tekur hana
á heimili sitt og greiðir úr öll-
um vandræðum hennar, sem enn
um stund áttu eftir að aukast. Les-
endanna vegna skal þráður sög-
unnar ekki lengra rakinn
Hvað sem öllum straumum og
stefnum í bókmenntum Iíður, hvik
ar Árni Ólafsson ekki frá þeirri
persónugerð, sem hann virðir og
dáir. Hetjan, hinn sterki, dreng
lyndi maður, og konan, trú og
trygg, sem hvergi lætur bugast,
eru hans uppáhaldsfólk. Hann
stefnir að því eins og svo margir
hafa gert fyrr og síðar, að skapa
persónur, sem geti vjerið mönn-
um til fyrirmyndar, geti haft batn
andi áhrif á viðkynnendur sína.
Hvort sú viðleitni höfundanna hef
ur borið þann árangur, sem þeir
helzt vildu, er önnur saga, en
hafi það ekki tekizt, er ekki við
þá að sakast. Þeir hafa gert sitt
bezta.
Þess . er að vænta, að hinir
mörgu vinip Árna Ólafssonar láti
þessa sögu hans ekki fram hjá
sér fara frekar en hinar fyrri.
Verði hennar er mjög í hót stillt,
þótt slíkt sé nýlunda nú á tím-
um. Káputeikningin er smekklega
gerð af Gísla B. Björnssyni, og
er allt útlit bókarinnar þeim til
sóma, sem um þau atriði hafa
fjallað. T.Ó.