Alþýðublaðið - 03.02.1935, Qupperneq 2

SUNNUDAGINN 3. FEBR. 1935.
ALÞÝÐUBLAÖIÐ
Hiélk og ■jölkarmatnr
Eftir Guðrúim Jensdóttur.
I'egar talað er um mjóik í miajt-
angierðinni, >er venjalega átt við
kúamjólk, þótt bæðl geita- og
sauða-injólk sé víða notuð til
matar á sama hátt.
SAMSETNING MJÖLKURINNAR.
Mjólkin >er næringareínab I aT:da,
sem náttúran sjálf hefir framt-
neitt handa ungviði sirm, og í
htenni eru öll þau efni, sem lí|k-
anasbygging þeirra þarfnast fyrstu
mánuðina, sem þau lifa.
En það er óholt að venja ung-
viðið of fijótt af, og við ætlum
aldrei að venja okkur alveg af
mjólkinni, því að reynslan og vís-
indin virðast sanina, áð hún sé
æskulyf og ódáinsveig mannkyins-
ins.
Þegar mjóikin er gne'ind sund-
ur, sannast að' hún iinnihieidur
vatn og eftirfarandi föst efri:
eggjahvítu, fitu, kolvetni (mjólk-
ursykur) og málmsölt (fosfórsýru,
kalk o. fi.). Þiessi efni kölium við
næringanefni.
Auk næringarefnanra inniheld-
ur mjóikin flest fjörefni, sem
þekt eru, þó það fari eftir gæð-
um mjóikurinnar og fóðri mjólk-
urdýranna, hve mikið er af þeim
i mjólkinni.
I mjóJkinini er eggjahvítan., syk-
urinn og málmisöltin uppleyst í
vatninu, en fitan grei id sundur í
örsmáar agnir (fitukúlumar).
Þegar næringarefnin eru uppieyst
og sundurgreind eru þau auðmelt.
Mjólk er auðmelt.
VERÐGILDI.
Réttasta hugmynd um verð
matvæla fáum við með því að at-
huga, hve mikið af föstum nær-
ingarefnum við fáum fyrir þajð
verð, sem við gefum fyrir þau,
en til þiess verður að bera samain
nokkrar tegundir af matvælum.
I 100 grömmum (1 dct.) afkúa-
mjólk er að jafnaði 3Vs gramm
eggjahvíta, 3V2 gramm fita, 5
grömm sykur, 0,8 grömm málmH
sölt og 87,2 grömm vatn, samr
tals 12,8 grömm föst næringar-
efni. Ef við berum þetta saman
við egg, verður útkoman sú, að
það er álíka mikii næring i ei’n-
um peia mjólkur (250 gr.) og í
tveimur vænum eggjum. Mjólk-
urpelinn kbstar 8—10 aura, en 2
egg um 30 aura. 100 grömm af
kjöti kosta 16—17 aura og þar
af eru um 30 grömm föst nær-
ingaitefni, eða álíka og í einuný
pela mjóikur. Verður þá kjöt alt
að beimingi dýrara en mjóJk.
Þá er og á það að líta, að
mjólkin er fjölbreyttari að efna-
samtsetningu, og eir.a matvælið
úr dýrarikinu, sem inrjheldur
kolvetni sv-o nokkru nemi.
NOTIÐ MEIRA AF MJÓLK.
Það verður ekki um of brýnt
fyrir almenningi að nota mikla
mjólk og mjólkurmat.
Ef mjólkin er góð og hralniega
mieð hana farið, á hún vissuiega
skilið nafnið „sólskiuið af iðju
bóndans“.
Það er þrautreynt, að mjólkin
eykuT líkamsþrótt, gefur unga
fólkinu fagran og hraustlegán lit-
arbátt og gerir börnin rjóð á
vanga.
Við eigurn að notfæra okkur
sem bezt þessa beilsulind, en
krafa okkar verður einnig að vena
striangasta hreinlæti frá júgrinu
og fjósinu t:I drykkjarílátsins.
Gott væri að hver einstakling-
ur neytti ekki minna en 1/2 líters
af nýmjólk á dag mieð kvöld-
eða morgun-verði eða millum
máltíða.
En auk þess ættu húsmæður að
nota mikið af mjólk við mat-
rieiðisluna, bæði nýmjólk, undaja-
rennu og súrmjólk. Undaniienna
er ódýr og sjálfsagt að nota hana
meira-en gert er, bæði í brauð,(
grauta og ýmsan mat, sem mjóils
er notuð í. Það ætti að vera hægt(
að fá hana kieypta í mjólkurbú-
um. Þó að fita sé lítii í henni,
eru eggjahvítuefnin og sykurirtn
eftir. Það er ágæt matvælablönd-
un að nota mjólk með kornmat
í brauð og grauta, því hin fjöl-
þættu eggjahvituefni mjóikurinn-
ar bæta og fylla upp hiná ein-
hliða og fáþættu eggjahvíiu
komsins.
SÚRMJÓLK.
Þegar mjólk súrnar, breytist
nokkuð af mjólkursykrinum fyr-
in áhrif mjólkursýriugerjanna í
mjólkursýru. Við þá efnabreyt-
ingu hleypur ostefnið í mjólk-
inni og mjólkin þykknar. Mjclk-
ursýran eyðir gerlunr úr mjólk-
inni og ver hana rotnun, svo að
súrmjólk gietur geymst nokkurn
tíma óskiemd. j I
Súrmjólkin ier talin mjög holJ,
einkum fyrir roskið fólk, þv( að
mjólkursýran er talin eyða kalk-
söltum úr líkamanum. Súrmjólk
er einnig mikið notuð handa
þieim, sem sökum meltingarkvilla
ekki virðast- þola nýmjólk. Hér
á landi er alt of lítið notað af
súrmjólk, en í nágrartnalör.dun-
um er mikið notað af súrmjólk
og súrmjólkurréttum, einkum í
hitum á sumrin.
Við erum svo stolt af skyrinu,
okkar, að við lítum smáum aug-
um á hina léttu súrmjólkurrétti
nágnannaþjóðamnia, en það sr
mikill misskiiningur, að skyriiiu
alveg ólöstuðu.
Það er hægt að fá góða súr-
mjólk mieð því að láta skál með
nýmjólk standa við yl, t. d. hjá
eldavélinmi, dálítinin tíma. Ef hún
er orðin þykk og hlaupin á öðr-
um degi er hún góð, en ef benjni
gengur illa að þykkna eða hlaupa
saman, er ekki nóg í hen|ni af
hreinum mjólkursýrugerlum. Bezt
er að fá hneinræktaða mjólkur-
pýru í fyrstu og haida henni svo
við með því að láta dálítið af
eldri súrmjólk saman við ný-
mjólk.
Hér í bænum fæst góð súr-
mjólk frá mjólkurbúi ölvesinga,
og hjá lyfsölum fást töflur til að
sýra með mjólk, en þær eru nokk-
uð dýrar, því þær eru seldar í
pökkum, sem kosta kr. 1,60—1,20
pk.
MJÖLKURMATUR.
Þegar rnjólk er hituð mikið,
hleypur nokkuð af eggjahvítuefn-
unum saman og legst á botninn í
pottinum. Þá er hætt við að
brenni við sem kallað er. Ef slíkt
ber við, er nauðsynlegt að losa
mjólkina stnax yfir í anrað íiát.
Undannerinu er hættara við að
brenna við en nýmjólk, það er
því gott að láta örlítið smjör-
jstykki í pottinn með ur.danreinn-
un.ni.
1. Við suðu á mjólkurmat er
bezt að nota þykkbotnaða járn-
eða aluminlum-potta.
2. Það á að smyrja pottinn eða
sbola hann úr köldu vatni áður
en mjólkin er Játin i hain:n.
3. Gott er að hita mjólkjna áð-
ur ien hún er iátin í pottitn'n:,
þaninig, að láta fat jeða köitnu
mieð mjólkinni í starda niðri í
sjóðandi v.atni.
Þegar mjóikin er komijn í pott-
inn, á að láta Ixana yfir góðan
hita og hræra í þar tl 1 svður,
4. Ekki ætti að saIta mjólkur-
mat fyr en rétt áður en pottúr-
inn er tekinin af eldioum, þvísölt-
uðium mat er hættara við að
festast við botoinn en ósöltuðum.
(Hærri suðiuhiti.)
5. Ekki er vert að sjóða nxjólk-
urmat mikið eftir að mjólkin er
kiomin saman við.
í næsta sinn verða uppskriftir
að nokkrum mjólkur- og súr-
mjólkur-réttum.
ÞjtiAverjar ððnægilr meö
fundinn f Loadon.
BERLÍN/í gærkveldi. (FB.)
Þýzkir stjórnnxálamisnn teija
það mikium efa bundið, að beppi-
leg úrlausn á endurvígbúnáðar-
kröfum Þjóðverja fáist með sam-
þykt tillagna þeirra, sem talið er
að Bretar og Frakkar ræði nú
um í Londion.
Tielja nxargir þýzkir Þjóðverji-
ar, að með samþykt þeirra væri
gengið á snið við mikilvægustu
kröfur þýzku ríkisstjórnarinr.ar í
þessuni málum. Telja Þjóðverjar
nú ófullnægjandi, frá þeirra sjón-
armið'i, að fieldur verði niður 5.
kafli Versalasamningama, en
hann fjallar unx takmörkun víg-
búnacar. (United Prass.)
Hver á gullið
sem tapaðlst?
LONDON í gærkveldi.
Mikið dc ilumál er nú komiö
upp unx guli það', er fanst í
Oisement í Frakklandi og tap-
ast hafði úr fiugvél á leið frá
Farís til Loindon. Deilan stsndur
unx það, hvort gullið berl að
skoða samkvæmt f.röns:kunx lög-
unx sem v'ogrek, iog er það þá
eign finnandan,s, eða fjársjóð
fundinn i jör.ðu, og ber þá að
skila bonum 11 yíirvaldanna,
g;gn þóknun.
Engin iög eru í Frakklandi, senx
kveða á um þetta, 0g þykir hér
SMAAUGLY3INGAR
ALÞÝÐUBLAÐSINS
Kaffi- og mjölkursalan við
Meyvantsstöðina í Tryggvagötu
selur heitan nnat í smáskömtum
á 25 aura frá kl. 8 f. m. til 11,30
e. m.
Húseignir til sölu, smáar og
stórar, þ. m. mörg nýtízku-stein-
hús og járnvarin timburhús, sum
með nýtízku þægindum. Væntan-
legir kaupendur geri svo vel að
tala við mig sem fyrst. Jón Magn-
ússori, Njalsgötu 13 B. Heima eft-
ir kl. 6 síðdegis. Sími 2252.
Við hreinsum fiður úr sængur-
fötum yðar, frá morgni til kvölds.
Fiðurhreinsun íslands, Aðalstræti
9 B, simi 4520. Sæki og sendi.
^ Það, sem eftir er af bútum,
■ (stumpasirs og léreft) verður selt
næstu daga rneð niðursettu verði
í Bankastræti 7. Leví.
þörf nýrrar löggjafar. Eru ýnxsiri,
æm telja það ósainngjarnt, að
finnanda beri fremur hlutur, sem
týnst befrr úr flugvél, hslduT en
á annan hátt. Jarðeigandinn þar
sem gullið fannst heldur því hins
vegar franx, að verkalnxannsikoni-
an, sem fann gullið, hafi verið
að flækjast þar í beimildarleysi,
og bieri honum því fundarlaun
eða þóknun. (FÚ.)
ifjúkruaarfélagið „LfknM
óskar eftir 5 he 'bergja húsnæði
14. maí n, k. fyrir hjálparstóðvar sínar. Húsnæðið þarf að
vera í eða sem næst miðbænum. Tilboð sendist fyrir 20.
febr. n. k. til formanns Liknar, frú Sigríðar Eiríksdóttur,
Ásvallagötu 79.
,1M nn - ungi maður( fæst enn í cfgreiðsln blaðsins.
CHARLES GARVICE:
Cirkus-stúlkan.
aem þú heldur a,ð þú hafir rxot fyrir, og fiá þér ráðilegginigar í
þeinx lefnum; en forðastu aila óþarla eyðislu.
— Þieir vi'lija auðvitað láta mig kaupa alt úr búðinrxi, sagðp
Díana. — En þú þarft engar áhyggjur að hafa af þvL Ég ex'
eldri en tvævetur.
Diana var oftast vön að blieypa úr hlaðá, en í þatta skifíi'
lét hún klárinn lötra. Húin var hrygg við filhugsunina urn að
þurfa nú að skilja við frænda sinin, sanx hafði reynst hennx eins
og faðir. Hanini sárnaði að þurfa að yfirgefa hiestaina og hundana,
sem voru benjxi svo kærir. Eftir þvi sem lengra laið á ferð hennar
fór hún þó að líta bjartari auguxxi á fraimtíðina.
Þegar hún nálgaðjst Winstatnlay, barst til hennar ómur af
hljóðfærariiætti. Smiástrákur kom hlaupandi á mófi benná, eins
og hann ætti lífið að leysá. Díana kallaði til hains:
— Hvert ætlar þú?
— Á sirkusinn, ungfrú, sagði drangurinn sitakkrjóður og tindr-
andi augum.
Sirkus! Blóðið streymdi fraim. í kinnar Díönu. Hún var orðjn
stokkrjóð eims og dremgurimin. Díana hafði 'einu sinni komið á
sirkus, og það var hienni óglieymanleg stumd. Hvers viegna ekki
að skreppa þamgað? Húm lieit á úrið sitt og saninfærðdst um, ajð
henni væri óhætt að fcoma þamgað smöggvast. Hún snéri bestinum
viö og lét hanm hlaupa yfir limgirðingarnar og akrana.
Diama afréð að koma ©kki inn á sirkussvæðið, em þab var
ekkerit við það að athuga,, að ríiða þangað og hor'fa inn á nvifj-ð;
gegnunx rifu. Hún reið fram hjá sviðkxu og vdttást auðvlelt að
komasi: fram hjá áhorfendununx, siem stóðu alt í kring um
sviðið. Þá kom. íti( hienmar maður og ætlaði að vísa bemni inrx
á sviðið.
— Ég ætla ekkert irnin á sviðið. Má ég ekki borfa á héðan. Ég
ætla auðvitað að greiða aögamgS'eyri, sagði húm og rétti manm^
inum eton shilDng. Maðuri'nn opnaði sviðið og benti hcgni a}3
ríða inn á sviðið.
Hún hallaði sér áfram og naut skemtunarittxniar svo vel, a‘ö
henni var ómögubgt að slita sig frá hemni. Hún var inni þaxj
til sýninguruni var liokið og v,ar hi'miniliíamd'i yíijr öliu, siemx bari
fyrir augun. Nú beyrðii húm rtödd rétt hjá sér. Her.mi var: um
geð að þurfa að hliusta á hana!, ieti gat ekki bomlist hjá þvi*
sákir þiess hve röddim var náiæg.
— Ég get það ekki, sagði hún stymjandi. — Það er þýðimgaxh
laust. Ég get varla stadð í fæturna. Segið þeiin, að mér sé það
ómögulegt.
Díana snéri höfðimiu tiL hliðar og konx auga á hóp af siirkus-
fólki, sem hafði safmast saman um unga, vel vaxma og fallegja
komu.
— Ég get það ekki, Jem, endurtók stúlkan veikt. — Frami,-
kvæmdarstjórimn vierðiur rieiður; það vieit ég; ien mér er það
ómögulegt. Sjáðu til, Jieim. Ég gst iekki haldið í hestimn, lxvað
þá setið hann. Segið þeim. að ég geti efcki komxð fraim á svlfiilð
í kvöld.
i sama biii heyrði Díama að forsitöðumiaðunimn hrópaíði:
. — Næsta atniði á d'agskrámni er, að madd,a,ma Garionma sýnir
lystir sínar á ágætiega tömdumi', tnöliauknulm hesti.
Hrifningin var mikil, !0g hljómsveitin byrjáði að icika.. For‘-
stöðxumaðurinn borfðii framl í imnganginn og sá, að eitilxvað var
í ólagi. Þá komu mokkrir trúðar fram á sviðið og iéku listilrt
sínar, meðan á töfinini stóð.
Hvað' eigum við að gera? sagði Jom. — Ef fóiki'ð veröuir
vomsvikið1 í dag,- þá kenxur enginm maður í kvöld.
í sanxa bili kom bestasvieinm'iinfn að nxeð stóran, brúnan hiasl;.
Hamn ram staðar hjá komunmd, sem þurkaði sér vandræðalega;
um muníninm og horfði vesældarlega í kricg um sig. Stúlkan
borfði á Díönu mieð byðjamdi augnaráði. Gufð má vita, hvennig
Dxönu befir dottið, í hug að lúta niður að stúlkunmi og leggja
hendurnar á axlir henmar.
— Ég skal sitja hestinm fyrir þig.
Meninirnir störðu á hana undrandi, og kona’n hristi höfuðið
aivarliega.
— Þér ungfrú! Nei ungfrú; þér getið það ekki; anmarls vært
ég yður þakklát. Hesturimin karan sitt hlutverk, en þér ge.'ið
ekkí sietið hainn, og svo á þáð ekki við.
Díana þaut af baki „Lævirikjanum" og hljóp að brúna beist-
inum, siem bestasvetoninin hóit ennþá í;.
— Hjálpið mér á bak, sagði hún biðja.ndi.
Maðurinn hlýddi ósjáifrátt, og Díana hljóp í söðulinn og
beindi hiestinum tjl kvenmanina.
-- Sjáið þið til; ég get setið hestina, o.g nxér er ánægja að
gera það fyrir yður. Það tekur engam tíma. Ég sé að þér er/i-fe
of veikar tll þiess að sitja hanm í kvöld.
Áður en k'onan hafði ráðrúm t;i þess að svara, koim maúu.r
hlaupandi frá dýrasýni:ngarsvæEinu.
>--- Madamie, það er beðið eftir yður. Forstöðumaðuiinn úr
æfur. Þér verðlö að koma strpx.
Díana fainaði leitt augnabiik, svo laut húm nnður og gredp
slæðu upp úr vasa sínum, slæðu, clem Dan frtJ:di hafði oít
skipað benini að hafal, en húin hafði aldrei v'iljað iruota. Hún
kallaði til ikvienmanmia í s'natrj og bað þær að binda á sig sIauð'-
un.a í tlkym'di.
Koman batt á hania slæðuina nxeð skjálfandi hendi. Stundu síðari
konx hún inn á dýrasýmingarisviðið.
Fögnuðurin.i var óskaplegur. Dicmu virtist hanm eins og öldu-
gangur við strönd. Blóðið þaut í æðum henmar og alt hrirag-
smérist fyrir auguni henn;ari. Stúlkan sló lriið; ©itt í bes'iinm með
svjpu sinmi.
Em rnieðan þetfa gerðist, vonu, örlögim að vefa hinn eimkennilega
vef sinn, sern við nefmuim berndfng. Ungan og laglegan rmann,
á að gizka tuttugu og fimimi ái)a, bar að inngangimum. Hanm
var ljóshæriðuT og dökkeygðiur. í svipimm vjirtist hamn kæra-
laus fyrir öllu því, siem fyrir augun bar, og saimt konx hann ínn
aö síðustu. Einn af hesta'sve;|nnnunx, sfem geklk fram hjá, nanx
stáðar, þiegar hann konx auga á komumxanminin, því næst gekio
hann að aðgöngumiðasölummi og kallaði
- Þietta er Lisle lávaröiur, sonur jarlsins frá Fayile. Ég siú
Ixann þiegar.ég var í Hampsihire. FayriehölJin er þar skarnt fr*j.
Á meðan hafði LisLe lávanöur gengið til sætfc síne). Hainm halt-
aði sér makindalsga í sætinu og virtist ekki skeyta hið mi'.'txrt a
urn loddaralieiki trúöanna og var í þanin veginm að hugsa um aö
iana út aftur þiegár Díana konx imn á sviðið. Hanm varð mjög
ixndnandi yfir að sjá ymíiisliega stúlku í inæriskornum reiðfötum:
koma imm á umfierðaiSi'rkus. Hanm reis upp ý sæti ;(in:u, en
Díana iék prýðiiega hlutverjk sjúku stúlku:nn:ar. Hestu,r|'.inn lék
Jistir sínar af miestu prýði, og stúikan fyigdiTjí með hverri
hreyfingu hans. Lisle lávarður varð svo hrífinm, að hann stóð
uppp úr sæti simu og gekk fram að sým.ingarsviði;|nu.