Þjóðólfur - 25.04.1850, Blaðsíða 4

124
og rjett, án fess að skeyta nokkuð um hylli eður óvild
þeirra, sem sátu í a*tri sessi, en hann. Aptur hefur
líka brytt á því — og það er einhvern veginn hlæiiegt
___aS þeir mennirnir, sem ekki þurftu að vera neinum
hábir stöbunnar vegna, hafa þó verið ab slá úr og í,
og reyna til að aka seglunum eptir því, sem antli höfð-
ingjanna hefur á þá bitið. J)ab verður þess vegna ráð-
legging vor til yðar, kjósendur góðir! verib varkárir í
vali \ðar, hvort híldur sem uin leikmann, eður em-
bættismann er að gjöra, og leitið helzt þar á, sem þjer
haldið að sje fyrir þreklynd þjóbarást, ásamt staðfastri
ráðvendni og góðri greind; liræðist ekki að kjósa em-
ba*ttismanninn, ef þjer þekkið nokkuð til hans, því vitið,
að sá hltitur er til, sem sjerhver veglyndur og ráb-
vandur mabur inetur meir en nokkra upphefð, eða
nokkurt kall, já meir en alla aðra hamingju í lífinu:
þab er góð samvizka og heiðarlegur orðstýr.
Loksins skiljumst vjer þá vib þetta mál, kjósendur
góðir! og leggjum ríkt á við yður, að hugsa það með
sjálfum yður á marga vegu miklu betur, en vjer höfum
verið færir um að gjöra hjer að framan. Tíminn líður
óðum, og það kemur til yðar kasta, að kjósa þjóðfund-
armennina, ef til vill, fyr en yður varir. Ef þá er að
kjördeginum komið, og þjer enn með öllu óviðbúnir,
og vaðið í villu og svíma um, hvern þjer skulub kjósa,
og hvers vegna þann, en engann annan, þá er yður
hollara að setjast niður á hestasteininn á hlaðinu, eða
grúfa niður í þúfuna í varpanum, og fara hvergi, heldur
en að ganga blindandi að því skylduverki, sem guð
og konungurinn hefur yður á herðar lagt, og sem öll
framför þjóðarinnar geta verið undir komin, ef hún
einungis vill þekkja sinn vitjunartíma.
Vœnti& bata, Islendingar!
Því að nú er sprungið brjóstameinið á þjóðlíkama
vorum. Þjer eruð víst búnir að heyra tíðindi þau, sem
gjörðust 1 latínuskóla vorum 17. dag janúarmánaðar,
°» Set jeg- n0erri> hvað þjer hafið hugsað um þau; en
einmitt þess vegna vil jeg líka segja yður söguna, hvernig
hun gekk til, lxversu hún var álitin, og hvernig í raun
og veru á lienni stendur. Um þessar mundir lá vel
á öllum í bænum, og voru menn að lala um vetrar-
bliðuna og veðurgæðin, og sumir sögðu í gamni, að
þeir hjeldu, að þeir yrðu að fara að óska eptir fjúki,
svo menn liefðu þó eitthvað af vetri að segja. Þetta
varð og að sönnu; og segi jeg yður nú frá atburði
þeim með smáu letri.
*) Óskandi væri at> ritstjóri uLandzlít>indanna” vildi útvcga þessa ratu
naikiS er af sagt.
Svo stdð á, að eitthvert stimabrak hafði verið i skólanum miili meist-
arans og piltanna. Kom það til út af bindindismáiinu, er los var komið
á suma pilta mcð það, að vera I þessu skirlifa fjelagi, og vildu þeir mega
ráða þvi sjállir, hvort þeir væru i því, eður eigi. Skúlamcistaranum þókli
það eigi tilhlýðilegt, að svo ágætt fjelag, sem hann áleit bindindisljelagið
vera, og sem piltar höfðu sjálfír áður stofnað með mikluin ákafa, skyldi
þannig sundrast, og bera vitni um staðfestuieysi skólans I góðu málefni;
auk þess sem hann taldi það hina mcstu nauðsyn, að þann timann, sem
piltar væru I skóla, hjeldi þeir allir bindindi. ðleistarinn fór að vlsu
hægt í málið í fyrstu, en eptir því sem hann mætti mótspyrnu pilta,
brynjaði hann sig út með sinni alitlegu skoðun gcgn hinni kviklátu frelsis-
hreifíngu þeirra; því hann vissi, hvers skólinn þurfti með, og hvað hanu
vildi nú gjöra fyrir hann. Hann þóttist þá vilja eiga rát> á því, ab
geta skipab piltum ab vera f bindindi, og mega setja þeim lög í þessu
efni; en pilfum þókti mannlegu frelsi met> slíku of bot>ib, og gátu þeir
þeim mun heldur faritj því fram , sem skólalögin til tóku ekki neitt um
þetla atriði. Fyrir þvi þá, ab meistarinn hafbi eigi lagabókstafínn vit> at>
slydjast, leitabi hann úrskurbar yfírstjórnarinnar, og hún leit I grannleysi
svo á málib, at> þó ab hin háæruvcrbuga útlenda stjórn helbi ekki neitt til
tekib hjer um, þá mundi samt hin vclæruverbuga innlenda stjórn geta
ábyrgzt þab, ef til kæini, þó ab hún gjörbi þegar bindindi ab lögum skól-
ans, og skipabi piltum ab ganga f þab, ella sæta útrekstri úr skóla og
ölmusumissi. Nú hafbi þá meistarinn fengib þab, sem hann vildi til þess,
ab gela haldib sinu striki á fram vib pilta. Fór hann þá líka upp í
skólann ab morgni hins 17, kallaði pilta saman, og hjelt þar yfir þcim
ræbu, sem köllub er næsta tilcfnið til atburbar þess, sem gjörbist þegar á
eptir, því að svo hefur vcrib um hana dæmt, ab þab hafi verib uóþolandi
skammarræba”1. Nokkub var þab, eptir ræbuna skipabi meistarinn piltum
hverjum 1 sinn bekk til ab lesa; en þar eb komib var fram yfir vanalegan
tíma, og eigi hafði verib hringt til bæna, þá þóttust þeir eigi þurfa ab
hlýba honum, og fuku út. Meistarinn gekk þá heim til sín vib svo búib;
en rjett á cptir komu piltar allir, ab mjög fáum undan skildum, þyrptust
saman fyrir utan hússdyr hans og hrópuðu til himins I einu hljóbi, á lát-*
inu: fjúk fái meistari, Sveinbjörn Egilsson! Hann gekk út í dyrnar,
hneigbi sig fyrir hópnum og þakkabi þeim fyrir. fieir viku þegar I burtu,
og fóru fjúkandi fyrir hússdyr bæarmanna, síbau rauk úr þeim fjúkiJ hjá
fjórum hornum skólahússins, og loksins lauk úr þeim fjúkinu inn I sjálf-
um skolanum.
jjegar fjúkrokum þessum linnti, var eins og bilur ditti af húsi, bær-
armenn stóbu og störbu, og spurbu I hálfum hljóbum: hvab era piltar ab
gjöra ? hvab þýbir þetta? eru þeir ab segja porro ? j>á sögbu þeim þeir,
sem lalinuna kunnu, ab skólapiltar væru ab sveia mcistara sínum, og vildu
ekki hafa hann. Fólkib, sem aldrei hafbi heyrt þá amast vib honum,
varb hissa; sumir komu engri hugsan fyrir sig; sumir urbu reibir og sögbu:
ckki er skömmin smá, nú köstubu piltar af sjer höfbinu! sumir urbu
klökkir og sögbu: nú fóru skólapiltar ab, eins og Gybingar fóru ab vib
meistara sinn; sumir hlóu og sögbu: á svei, þetta eru drengir, sem ckki
láta kúga sig! j>ab má fullyiba, ab tilfínning manna og álit fór fyrir hin-
um fyrstu áhrifum alburbarinj hjcr um bil þannig hvort í sína átlina. Og
nú var farib ab dæma og dæma, hvorjum þetta væri ab kenna, meistar-
anum cba skólapiltuin. En ábur en jeg hreifi vib þessum dómum, ætla jeg
ab láta jijóbólf segja ybur álit sitt i þessu máli, því ab hann þekkir þó
nokkub málavexti og veit margt, scm höfbingjarnir liafast ab.
Þennan dag urðu mikil og þakkarverð tiðindi /
þjóðlífi voru, íslendingar! því að með þessum atburði
sprakk brjóstameinið á þjóðlíkama vorum. Þjer vitið
það, að þó að þjóðlíkami vor yfir böfuð að tala sje á
bvrta hana í blabi sfnu, því ab alla má fy'sa ab heyra þab, sem svo