Þjóðólfur - 01.07.1850, Page 6

149
bæfii á mönnum fieim, sem sögurnar væru um,
og ýmsuin viðburftum liöinna tíma. Mjer
finnst saga jiessi og allvel samin; en þó
verð jeg að taka höfundunum vara fyrir, að
gjöra nokkurn útúrdúr í söguleg^m ritgjörð-
um, eins og þeir bafa t. a. m. gjört á 171.
bls.; því að þótt sá útúrdúr, sem þar er, sje
lítill, er þó stórlýti að honum, og þess konar
útúrdúrar koma sjer einkar illa í söguni, bvers
kyns sem Jiær eru.
Umburðarbrjef biskupsins til prófastanna
á Islandi er rjetttækt í þetta rit, og væri vel,
að umburðarbrjef, livort heldur þau eru frá
biskupnum eða stiptamtmanniriuin, eða frá
þeim báðum, yrðu sem ílest almenningi kunn-
ug, og það svo fljótt sem auðið er, eptir að
þau eru rituð; og því fremur 'en áður gætu
menn vonast þessa nú, þar eð stiptsyfirvöldin
bafa sjálf hlutazt til, að blað kæmi út, og
kostað er af prentsmiðjunni; og þau ættu því
að láta sig mikils varða , að aðgjörðir þeirra
i almennum málefnum yrðu almenningi kunn-
ar, og satt að segja, þá liefur að minnsta
kosti sumt hvað það, sem prentað hefur ver-
ið í nLanztíðindunum“, eigi verið almenningi
þarfara eða fróðlegra. Efnið í umburðarbrjefi
þessu er, að segja próföstunum frá bænar-
skrá, er stiptsyfirvöldin sömdu og sendu
stjórninni í fyrra suinar, um endurbót á BSy-
nodus“, og segir biskup frá þeim 7 atriðum,
sem tekin hafi verið fram í bænarskráuni.
Um atriðin 1—5 og 7 ætla jeg í þetta skipti
ekkertaðtala, en um 6. atriðið verð jeg að fara
fáeinum orðum; því að það þykir mjer einna
merkilegast. Greinin hljóðar svona: vAð
Synodvs rnœtti öðlast það vald, að ekkert
kyrkjulegt málefni yrði útkljáð á alþinyi,
fyrr en það áður hefði verið borið undir
Synodus, oy ef áyreiningur yrði milli at-
þingis og Synodi, þá skœri konúngur úr,
eptir tillögum kyrkjustjárnarráðsins.“ Grein
þessi lýsir því berlega, að þeir, sem fundið
hafa þessa stjórnaraðferð upphaflega, og eins
þeir, sem fallizt hafa á hana siðan, hafa ekki
getað látið sjer skiljast, að einveldi konungs-
ins væri á enda; og greinin ber naumastvott
uin mjög djúpsæa þekkingu á landstjórn.
Jiegar maður skoðar greinina nokkru nákvæm-
ar, þá er efnið þetta: að klerkavaldið mið-
aldanna komist hjer á aptur, og konungur
eigi sleppi einveldi sínu. Jeg hefði ekki trú-
að því, þó að nijer hefði verið sagt það, að
menn á 19. öldinni væru að reyna til, að koma
á aptur klerkavaldinu forna, og þó er það
svo; en að þeir skuli ekki fara að reyna til,
að koma inn aptur páfatrúnni? því að það
sjá þeir þó liklega, að klerkávaldið getur ekki
komizt í fullan blóma eða orðið eins og til
forna, nema klerkarnir megi setja menn í bann.
Eða stinga þeir ekki upp á því af þeim sökum,
að þeir sjeu hræddir um, að tilgangur þeirra
verði þá svo auðsjeður, og vilji þeirra fái því
eigi framgang, en ímynda sjer á hinn bóg-
inn, að almenningur sje svo grunnhygginn,
að hann sjái ekki tilganginn með uppástung-
una, eins og hún kemur mönnum nú fyrir
sjónir? þarf þó engan speking til að sjá
hann, þó eigi sje tekið dýpra í árinni. Allir
verða líkaað sjá, að alþingi verður þýðingar-
lítið eða jafnyel þýðingarlaust, undir eins og
annað þing er sett þvi jafnbliða, er svipti
það nokkru af valdi sínu ; því að höfundarn-
ir geta þó ekki ætlazt til, að nokkur skuli
vera svo blindaður, að ímynda sjer, að al-
þingi og klerkaþingið verði hið sama, og t.
a. m. efri og neðri inálstofan í Englandi, eða
fólksþingið og Inndsþingið í Danmörku. Jeir
lýsa því líka sjálfir yfir, að sá sje eigi rjett-
ur skilningur orða þeirra, með því að ætlast
til, að konungur skeri úr, ef þessum tveim
þingum ber á milli; en annars hefðu þingin
orðið að koma sjer saman uni fruinvörpin , áður
en konungurhefð^ samþykkt þau, og þau hefðu
getað orðið að lögum. er lika merki-
legt, þegar aðrar þjóðir eru að reyna til, að
losast við einveldi konunganna, að Islend-
ingar skuli þá vilja neyða Danakonung til, að
sleppa ekki eiuveldinu á íslandi, ef hann
annars Ijeti þess kost. En fyrst að þessir
blessaðir klerkar fóru að skapa nokkuð
á annað borð, þá er það merkilegt, að þeir
skuli ekki liafa stungið upp á því um leið,
að aðrir embættismenn skyldu eiga sjer ann-
að þing jafnhliða alþingi, kaupmenn hið þriðja,
bændur hið fjórða, o. s. frv.; þá hefðu þeir
skapað nokkuð nýtt, sem aldrei hefði heyrzt
urn getið fyr; en það sannast á þeim, að
hver er sjálfum sjer næstur. Jeg veit fyrir
víst, að greinin er öllum auðskilin, og til-
gangur hennar, og jeg þurfi því eigi að fara