Þjóðólfur - 06.05.1854, Blaðsíða 1

Þjóðólfiir.
1854.
Sendur kaupenduin kostnaðarhmst; verð: árg., 18 ark. 1 rbd.; hvert einstakt nr. 8 sk.; sölulaun 8. hver.
6. ár.
fí. mai.
145.
JVokkur nljmigisiuálin 1853.
III. Sveitastjómarmáliö.
En það er óaftskiljanlegt frá frjálsjegri
sveitastjórn, aó gjöt'óir liennar liggi untlir jaf'n-
frjálslega yfirstjórn í öllum sveitamálurn, j).
e. einnig undir lýftkosna menn, en ekki undir
aögjörðir eöa úrskurði valdstjómarinnar. Jví
eru í Prússa-Iandi og nú í Danmörku „Amts-
ráðin“, — kosnir inenn, undir forustu og í'unda-
stfórn amtmannsins, — sem gjöra út um á-
greiníng milli sveitastjórnanna ogf um jiau
sveitamálin, er einstakir menn bera sig upp
undan.
Af jivi sein jiegar er útlistað um frjáls-
legt, fyrirkomultig sveítastjórnar yfir liöfnð að
tala, verður nú auðráðið, bæði hversu sveita-
stjórninni er varið hér á landi, og í hverjii
henni er einkum ábótavant. 5að er öllum
kunnugt, að hreppstjórarnir, eptir lögunurn,
eru settir og skipaðir af hinni æðstu vald-
stjórn landsins, amtmönnunum, að hreppstjór-
arnir eru þess vegna sjálfir jijónar, erindsrek-
ar og umboðsmenn valdstjórnarinnar, og jivi
hljóta rnenn að álíta hreppstjórana einbættis-
menn, og vald og framkvæmdir jieirra, em-
bættisvald og valdstjórnargjörðir, sem aptur
eru háðar breytíngu eður ónýtíngu liinnaræðri
valdstjórnar, sem hefir skipað þáj og sem
þeir standa undir. Jað vita og allir, að prest-
arnir eru konúnglegir embættismenn. En það
eru einmitt þessir embættismenn, prrstarnir
og hrrppstjórarnir, sem hafa á hendi aðal-
sveitastjórnina hér á landi eptir þeirri löggjöf
sem nú er; því það eru einmitt þessir merin,
sem ákveða nauðsynjar sveitarinnar, sem fé
þarf til að bæta úr, og það eru einmitt prest-
arnir og hreppstjórarnir, sem ákveða hvernig
þessum sveitarnauðsynjum eigi að jafna niður
á sveitarbúa, eða hvað mikið hver þeirra eigi
að greiða í árlegt sveitarútsvar. En ef ein-
hverjum þykír sér of mikið gjört, eður rétti
sínum hallað af presti eður hreppstjóra á ann-
an veg, þá liggur það fyrst undir úrskurð
sýslumannsins eður embættisvaldsins, sem
stendur stigi ofar, síðan undir hið æðra em-
bættisvald, eður amtmanninn, og að síðustu
undir ráðgjafa konúngsins, eður æðsta em-
bættisvaldið, sem er til. Sveitastjórn vor Is-
lendínga er jiví frá upphafi til enda gjörsam-
fega í höndum embættisvaldsins eður vald-
stjórnarinnar, og skortir því allt það frjálslega
og eðlilega, sem hvergóð og affarasæl sveita-
stjórn hlýtur að vera byggð á eptir almennri
skoðun manna og reynslu í þeiin æfnum.
Vér vitum, að nokkrir muni segjahértil,
„það er viða farið að tíðkast, að sveitarbúum
er leyft að gjöra, eptir atkvæðafjölda, uppá-
stúngur um það, hver sé bezt fallinn til að
vera hreppstjóri"; en þó þetta eigi sér sum-
staðar stað, jiá er það hvergi lögheimilað,
og þess vegna er jiað ekki í nokkurn máta
svo bindondi fyrir sýslumann eður amtmann,
að þeir, þrátt fyrir slíkar uppástúngur sveit-
arbúa, megi ekki taka til hreppstjóra hvern
annan er þeim lízt. Vérvitum og, að á nokkr-
um stöðum tíðkast nú, að prestur og hrepp-
stjóri kveðja til með sér, og það sumstaðar
eptir áliti og atkvæðum flestra búenda, 2 eða
3 hina beztu og skynsömustu sveitarbúa, til
jiess að ákveða upphæð sveitarnauðsynja, og
jafna þeim niður á búendur, eður gjöra þeim
útsvar. jþessi aðferð er að vísu næsta góð
og fijálsleg, úr því sem fytirkomulag sveita-
stjórnarinhar er nú; en livað um telur, hún
er hvorki lögboðin, né aðgjörðir þesskonar
sveitarstjórnar gildari enn svo, að hversveit-
arbúi á frjálst að klaga þær fyrir embættis-
valdinu, sýslumanni eða amtmanni, og þessir
embættismenn eiga frjálst að breyta þeim ept-
ir áliti og vihl sjálfra þeirra, eins og sýnir
dæmið í „sögunni af Vestfjörðum“, sem vór
auglýstum fyrir skemmstu. 5ví hversu í-
skyggilegt sein það kann að mega sýnast, að
breýta eður ónýta þá útsvarsgjörð, sem vand-