Þjóðólfur - 12.05.1855, Blaðsíða 4

- 80 -
skurði; en ( áminnsln skj»li segir lögmaðurinn, ásamt
mönnum þeim, er liann liafði útnefnt, hver skilníngur sinn
og þeiira sé á skjöluni þcim, er inálsviðeigendurnir hafi
sjnt þeim, og láta þeir þctta vcra tirlausn þeirra ( mál—
inu, án þess að leggja á það nokkurn dóm og án þess
að skera úr þvi me% lagaúrskurði. Hér að auki mátti,
eptir hinum eldri lögum, dóniuin umbreyta hvað gamlir
sem þeir voru, þegar þcir ekki þóttn skjallegir".
„Hvað þessu næst málefnið sjálft snertir, er hér þannig
ber undir dóm að taka, þá ber þess að geta, að máls-
viðeigendurnir urðu á það sáttir fyrir rétti ( málinu, 16.
ágúst 1853, að svo nefndur Ásbjarnarness-reki, er liggur
austast við svo nefndan Hóps - eða Bjarga-ós, og allt
vestur að stefnulínunni úr Brandslóni og ( Selsker, lægi
undir þíngeyra, og væri fjórði parturinn úr öllum sand-
inum milli Sigríðarstaðavatnsóss, og IIópsóss, en hinir fjórðu
partar sandsins þar fyrir vestan skyidi vera ágreinings-
efnið í málinu, þannig: að þriðjúngur trjáreka á þcsíu
svæði skuli álítast átölulaus eign Breiðabólstaðar-kirkju,
en þar á móti þrætan að eins vera um allan hvalrekann
þar og tvo hluti viðreka“.
„það, sem áfríjandinn einkum heiir við að styðjast,
er máldagabók Ólafs biskups Bögnvaldssonar fri 1161;
hvar, eptir að búið er að segja frá þvi, hvað Breiðsból-
staðarkirkja eigi af jörðum, og frá hlunnindum þeim, er
hún hafi af afrétt sinni — meðal jarðanna eru einnig taldir
Sigriðarstaðir, er Einar prestur Hafliðason hafi gefið kirk-
junni, er Jón biskup vígði hana, — og þegar búið cr að
geta þess, hvað kirkjan hafi átt innan um sig, er farið að
telja upp reka hennar, og er þá fyrst getið gjafar séra
Einars Hafliðasonar, að hann hafi gcfið tvo hluti ( reka
niðri á sandi austur að Brandslóni og í Staurgjgi, en
kirkjan hafi áður átt þriðjúnginn, og síðan cr getið þess,
að kirkjan eigi allan reka átölulausan fyrir Almenníngi á
Vatnsnesi. Um þetta er og farið sömu orðiim ( Sigurðar
registri — er samið var á fyrra hluta 16. aldar — þar
sem talað er um eignir Breiðabólstaðar-kirkju. Að álfta
nú mcð undirdómaranum, að gjöf Einars prests á rekan-
um ekki hafi, enda eptir áliti Ólafs biskups, grundvallað
óyggjandi eignarheimild kirkjunnar á honum, er án efa
ekki næg ástæða til; því, þó í máldaganum sé sagt, að
kirkjan eigi átölulausan reka fyrir Almenníngi, þá verður
þar af cngin vefengíng leidd uin heimild Einars prests til
að gefa hinn rekann; því þar eð Ólafur biskup gat um
hcimild kirkjunnar fyrir honum, þurfti hann ekki að geta
þess um leið, að hún ætti hann átölulaust, en þessa
þurfti hann, er hann talaði um reka hcnnar fyrir Almenn-
íngi, þar sein hann þar ekki gat uin heimildina og ekki
virðist hafa liaft annað við að styðjast, en óátalda hirð-
íngu rekans frá kirkjunnar hálfu. Hinn stefndi hefir hér
fyrir réttinum einnig hreift þvf, að við orðið „reka“ mundi
hér að eins eiga að skiljast rekatré þau, er legið hafa á
sandinum, þegar gjöfin var gjörð; en þó svo kunni að
vera, að málið leyli slíka þ jðingu orðsins, þá er þó engin
ástæða fyrir það til, að taka það hér í þessum skilnfngi,
þar hér er anðsjáanlega verið að tala um hlunnindi cða
réttindi kirkjunnar, og orðið þar að auki undir eins á eptir
kemur fyrir ( þeirri þjðíngu um rekaréttindin sjálf, eins
og það og líka almennt f daglegu tali og hvervetna í mál-
döguni kirknanna og gömliim skjöluin er liaft í þessari
þjðíngu. í máldaganum sjálfum liggur þannig engin á-
stæða fyrir þv(, að vefengja hann. Enn fremur hefir und-
irdómaranum fundizt það nokkuð fskyggilegt, að reka-
gjafarinnar skuli ekki vera getið f máldögum biskupanna
fyrri enn í Ólafs biskups; en þetta er þó ekki ískyggi-
legt, þegar jafnframt athugast, að Einar prestur dó 1390,
en f máldaganum er ekki getið um, hvenær liann gaf rek-
ann fyrir andlát sitt, og allra sfzt sagt, að það hafi verið
um leið og hann gaf kirkjunni jörðina Sigrfðarstaði, cn
cnginn biskupamáldagi, sem jngri sé en frá 1390, liefir
( málinu verið fram lagður, fyrri en Ólafs biskups frá
1461“. (Niðurlag síðar).
Ve&urátta, aflabrögí) ofl.
þetta harða fhlaup, sem gengið hefir næstliðna viku,
hl jtur að hafa haft hinar þjngstu afleiðíngar á fénað sveita-
bænda, þar sem gjafatíminn liefir verið staklega lángur,
og fénaður vfða sár magur, bæði þess vegna, og sakir
niisjafnrar umhirðíngar, og þessarar hálfgjafar, sem svo
helzt til ofmörguin bændum hættir til, og geta ekki fcngið
af sér að leggja niður, ekki gætandi þess, að það er ó-
ræklega satt, sem gainall og góður búmaður sagði nágrönn-
um sfnum: „það verður hverjum bónda mestu og beztu
heydrjgindin, ef hann dregur ekki ofleingi við sig að
taka féð á gjöf, og gefur sfðan vel, ámeðan hann gefur“.
þeir, sem voru farnir að horfella bæði hross og gemlinga
fyrir þetta kólgukast, — ug það fréttist helzt til of vfða
að bæði austan yfir fjallið og hér úr nærsveitunum, og
útsveitunum f Borgarfirði, — þeir hafa sjnt og sannað, að
þeir hafa enn ekki lært þessa heilla-búreglu; aptur færa
þeir sönnur þar á, sem hafa getað átt gemlfnga sfna og
lambfé úti ( þessu kasti, og þó ekki eina klauf misst. —
En eptir þvi sem spurzt hefir, þá lítur út fyrir helzt til
of almennan fjárfellir hér sunnan-og austanlanda; þvíþar
sem farinn var að stökkva af fénaður fyrir þetta kulda-
kast, má nærri geta, að það hafi laggt marga horkind og
horliross að velli.
— Fiskiaflinn hefir verið miklu minni hér á Seltjarnar-
nesi, næstliðna viku ; en sagt er, að hann hafi haldízt fyrir
sunnan, einkum uin Vatnsleysuströnd og Hafnarfjörð; einnig
á Akranesi. Um næstliðna lielgi voru sagðir hæstir hlutir f
Höfnurn og á Ströndinni undir 19 hundr. tólfræð. Vér
vonuin að geta skjrt greinilegar af hlutarupphæðum héi
.sunnanlands f næsta blaði. — þó þetta kólgukast hafi haft
liinar verstu áhrifur á fénaðarhöld til sveita, hefir það komið
sjóarmanninum í beztu þarfir, til þess að verka hinn mikla
afla, sem hér er almennt kominn á land.
Auglýsíng.
Föstudaginn, þann. 1. júnfmánaðar næstkomandi, fyrir
miðjan dag, veröur á skrifstofu undirskrifaðs haldinn skipta-
fundur f dáuarbúi sjlumanns sál. Br. Svenzons, — þetta
augljsist hér með hlutaðeigendum, samkvæmt opnu bréfi
frá 21. april 1821.
Skiptarétturinn f dánarbni sýslumanns sál. Br. Svenzons, —
llöfn, þann 6. maí 1855.
Lassen.
Ábyrgharmaftur: Jón Guðmvvdsson.
Prentaíur í prentsmiíiju íslands, hjá E. þórþarsyni.